Katalog

sirile geleneksel yapıya dokunmayan, onun yam sıra gelışecek bır Ankara'ya yer ver mış Jausseley ıse, geleneksel dokuyu yenı doku ıle bırleştırır, genış kapsamlı bır revızyonunu öngörmuş Bırıncı gelen Jansen de eskı Ankara'yı kucaklayaıı, onu yollar açarak adalara bölen, ama geleneksel dokuyu da koruyarak gelışen yenı bır Ankdra düşlemış. Duşlemış diyorıız, çünkü "olabilir"ı gerçeklestırme amaundakı Jansen, yer yer uzaklaştığı "korumacılık"tan, "Eski Şehir Talimatnamesi" ıle bır dcngeye ulaşmaya çabalaı 1932 yılındakı durumuyla Jansen planı, Kale'yı merkez alaruk. Altındağ ve Hıdırlık tepesını doğal bıçımlenyle koruyarak, gılneye doğru gelışmesını öngörur Çubuk çayı, Bentderesı, tncesu mesıre yerı olabılecek yeşıl alanlardır Olayımızın kahrama rıı Samanpazarı ıse yayalar ıçın güneydekı Hacettepe've doğru gelışen bır yeşıl kuşakAdım adım yok olup giden eski Ankara, Kaleiçi'ndeki mahaüelerden oluşurdu. Çarşı pazar, alışveriş yerleri ise hisarın dışında yer alırdı. Kaleiçi evlerinin buyuk bir kısmı bugun oldukça bakımsız. Bunlardan biri de, bir zamanlar Macaristan Buyukeiçiliği olarak kuüanılmış (yanda, solda). tır. Buradan görülen manzara da İmar He yetı raporunda "Bu meydandan bugun bıle Yenişehir'in çok guzel bir manzarası gorulebilir" bıçımınde behrtılmıştır öyle ya, Kızılay, Cumhurıyet'ın yılcelığını vurgulayan Guven Parkı ıle, Gençlık Parkı durağıyla, Ulus'a kadar uzanan zıncırleme meydanlarıyla, Ulus'takı geleneksel mımdrı dokuya kadar duyarlı bır bağdır Yenı Mcc lısın arkası, Kavaklıdere de yeşıl alandır Gazı Çıfthğı, Çubuk Çayı çevresi de Zaman, silindir gibi ezip geçiyor MEHMED KEMAL • skı Ankara dendı mı, kalede surlar ıçındekı mahalleler akla gelır Oysa surlar dışındakı Ankara da önemlıdır Kentte yaşayan ınsanların çarşısı.pazarı alışveriş ettığı yerler hisarın dışındadır Bundan altmış yetmış yıl öne çarşılar şımdıkı Esentepe'den hıssara doğru uzanırdı Çarşının adları aşağıdan yukarıya doğru Samanpazarı, Koyunpazarı, Atpazarı ıdı Samanpazarı'nın beledıyece yıkılaca"1890 yıllarında, guz mevsımınde ğı haber verılıyor Eskı evlerden, ıç ıçe gırmış dukkânlardan oluşan çarşıda, mılyonlarca çekırge gelmış, öyle kı, keneskıden herkes dıledığını bulurdu Bu tın goklerı gorunmez olmuştur Kış guçarşının bıraz ustunde Koyunpazarı var nu yağan kar fırtınası gıbı bır afettır Sodı Burada demırcıler bakırcılar, kavaf kakta yururken ınsanın yuzune gozune çarpar, evlerın ıçıne gırer, oda kapısınlar, sayacılar, yemenıcıler, turlu esnaf obeklenırdı Derı, kosele, şal, sırma, dan ıçerı dalar mutfakta yemeklerle boheybe, ozengı, eyer, semer, kolan, ka calanır, gırmedığı yer yoktur Geldığınyış, urgan ıp, kazık kazma kurek, ma de hububata pek zarar veremedı, zıra urunler kaldırılmıştı " la, çekıç alacaklar bıraz daha yukarıda olan Atpazarı'na yönelmelıdır Bu semttekı pazar yerlerıne saman, koyun, at adlarının verılmesı eskıden Ahıler donemınde, loncalardan gelır Belkı o zaman bu pazar yerlerınde sadece adlarına uygun mallar alınır satılırdı Ancak daha sonra hem nufus, hem pazar alanı genışledığınden başka malların da burada satıldığı, alındığı gorulmuştur Samanpazarı, pazarların en unlusu Kunduracılar çarşısında yapılan kunolmuştur Çarşı pazar bu yerlerde obekduralar çok unludur Bu yuzden esnalenırken oturacak yerler de çarşı pazafın Italyanca öğrendığı soylenır Rumra yakın olsun dıye buradan seçılmışca bılmeyen Rum olduğu gıbı, Italyantır ca bılen Turk vardır Hep bu bılgıler kunAnkara'ya Trabzon yoluyla ılk gelen dura yuzundendır Kullandıkları sozcukSovyet Buyukelçısı Aralof olmuştur ler şunlardır Maskarıt, kamba, formela, vardela, falça mısula, saya, raspa Aralof, Samanpazarı'nda, Kurşunlu Capıanta, lına, kanca, ıstampa, ıtıka, labınmıı'nın karşısında Rum Aleko Efendı'ya nın evını elçılık olarak uygun gormuş ve kıralamıştır Dıplomat olarak gelenlerın Samanpazan'ndakı Nakşıbendı derçoluk çocuklarından başka bır de Ivan gâhı şeyhı dervış Muharrem Efendı adlı Sıbıryalı bır ayı vardır Elçılığın ayıAtaturk'u Samanpazarı'ndan kalkarak sı Ivan bır gun elçılığın kapısını açık bunasıl karşıladıklarını şoyle anlatıyor lur, dışarı suzulur Şanssızlığa bakın kı, mınarede ezan okumakta olan muezzın Seymenler cumartesı oğle ustu Ulucanlar'da Sarı Ahmet'ın kahvesı onunde camının kapısını aralık bırakmıştır den kalktılar Hacıbayram Camıı onune Açık kalan camı kapısından gırıp, mınagelerek Kayyum Dedeye dua ettıler reye çıkan ayı bır de ne gorsun, şereSonra kurban kesıldı Davul zurna çalfede bır adam var Ayı muezzını kovadı Davulcuların en unlulerı Bala ılcesılar, muezzın kaçar, şerefede dort dola nın Elbas koyunden gelme Abdal kızılnırlar Sonunda ayı şerefeden aşağı başlardı Zurnacı Kış avurdunu şışırekendını koyverır Bu atlamadan öturu ıkı rek çalıyor otekı abdallardan Hasan, bacağı kırılır, govdesı ıncınır Zavallı Haydar, Mahmut davul dovuyorlardı Ivan, ancak altı ay daha yaşar Bayrağın onunde çarşı esnafından baltacılar, meşın onluklu Şışlı Ahmet, Karabıber Hasan, Efe Rıfat gıdıyorlardı Ötekı esnaf ellerınde baltalar, tufekler, nacaklar ağır ağır ılerlıyordu Seymen alayının ardında turlu tarıkatlara bağlı dervışler, oğrencıler gıdıyordu Nakşı dergâhı Samanpazarı'ndaydı O zamankı Şeyhı Topçu Efendı, Mevlevıler, Rufaıler, sıradaydı Bu dervışler alayının ardından da esnaf loncaları, keçeDemırcıler, bakırcnar çarşıları Koyuncıler, bakırcılar, demırcıler, pırpıtçılar1, pazan'ndadır dedık Burada daha çok semercıler, çıkrıkçılar, nalburlar, tıftıkel yapısı ışlerle uğraşılır Bakır, pırınç, çıler, orakçılar, dovencıler, debbağlar, altın, gumuş ışlerı buradadır Ayrıca ye kılcıler, kabatuzcular, kasaplar, bahçımenı, mendıl, sof, hırka, gıyım, kuşam vanlar, urgancılar, saraçlar, kunduracıışlerı burada yapılır lar, destıcıler gelıyordu " Atpazarı, uzun sure bır hayvan alım Eskı bır kentın pazar yerleri bır yansatım yerı oluşunu korumuştur Ancak dan eskır, değerını yıtırırken, bır yandan bunun yanıbaşında gıda ışlerının topda yok olup gıdıyor ( 1 tancılığı da burada yapılmıştır Pazar Eskl Ankara'nın Pazar Yerleri: opraklık sırtlarından, bayram sabahlarının top atışları gıbı kopup gelen mınıbüsçüler, can erık yeşılı, zambak mo ru ya da kan kırmızı gıysıler gıyenlerın de dolaştığı Ulus Bentderesı ıle kucaklaşma dan öncc, muştcrılerıne Sanidnpdzan'nı gösterııler Yuvarlak, mınık tel çerçevelı, sapları yaylı ıhtıyar ışı gözluk almak ıste yen meraklılar, daha yukarılara çıkmadan öncc Samanpazan'na uğrarlar Özgün dokuma kılını, halı, el emeğı göz nuru ışleme, oyaları ucuza almak ısteyenler de. Bır zaman sonra buraları yapı ruhsatı almak ıçın oda oda dolaşmaktan usanmış bezgın yuzler, spekulasyon kokusu almış cıngöz arsa tucı^rları dolduracak Samanpazdrı'nın, küçücük dlanı, Jansen'e ınat, gelışen (!) kentleşmenın trafiğını kaldıramazken, Kızılay'dakı, Gar'dakı, Sıhhıyc'dekı benzerlerı gıbı bütünuyle teslım ola cak Uzerınden geçen yeşılı boğan araçla ra beton yığıru bınalara kayıtsızca T E genışledıkçe aşağılara değın uzanmıştır Öyle kı son yıllarda uç pazar da bırbırıyle kaynaşmıştır Bugun dahı toptan erzak alacaklar, ışlemelı eşya arayanlar bu çarşılarda çoğu şey bulabılırler Samanpazarı'nda genışçe bır alanın çevresınde çarşı dızılırken okullar, ev ler, devlet daırelerı ardında yer almış tır Tıftık ve sof tıcaretı bu semttedır Ke çının ve sofun yanıbaşında Ankara, çe kırgesı ıle de unludur Ademzade Ahmet Bey anılarında çekırge baskını hak kında şu bılgılerı verır kara 'nın pazar yerleri, aşağıdan yukarıya mnpazarı veAtpazan idi. Buralarda, ıru dökülmuş ner tur eşya nak mumkun. DTÜ'lüIer Alı Cengızkan, Mustafa Erk, Yasemın Erk, Ufuk Ertem, Yavuz özkaya, Zuhal Sayalar, Nerıman Şahın ve Mustata Yucesan hocaları Prof Gönul Tankul ıle bırlıkte bır rapor hazır lamışlar "Samanpazarı arsasına Allındağ Beledıvesı yapılamaz" dıye Bdedıye Sarayı Proje Ihalesi'nde, de mografık, beledıye örgütlenmesıne ılışkın bılgılerın ve yörenın tarıhıne ılışkın vevresel yapısal hıçbır verıden sö7 edılmemeM nı eleştırmışler Sonra sakıncaları sıralamıj lar 1 Arsada, Altındağ Beledıyesı gıbı yo ğun bır yapılaşma, geleneksel çevre değer lerının tümünü öldurecektır 2 Arsa çevresındekı yol bağlantılarıyla sağlanan trafık akı>ı, >u anda bıle olumlu değıldır 23 bın metrekarelık bır "Beledıye Sarayı", getıreceğı özel oto trafığı ve lop lu taşıma ağırlığı ıle, yore trafığını keşmekeşe surukleyetektır 3 Aısada "Beledıye Sarayı" tınu bır ya pılaşma, yöredekı parsellerın sorumsuzca spekülatıf kullanıma a^ılmasını getırecek tır Yöre, geleneksel doku ve değerlerııı lyıce yıtırılmesıne götürecek olan yapısal ye nıleşmeye açılataktır Söz konusu raporda ODTU'luler du^üncelerını ^oyle noktdlıyorldr "Mımarlık mesleğı ıdeolojık bır süreçtır Pızıkiel eleınanlar yalnızca geometrık ve es tetık bıçımlenyle değıl, tarıhsel, kulturel ve toplumsal yuklerıyle var olurlar ve bu yuklerle anlam ve değer kazanırlar " Ama kent planuları, mımarlar, kentlerın ıstedıklerı kadar oralarını buralarını vekıştırsınler, bivım vermeye ^dlışsınldr, o kent kendı bıldığıncc gclışıyor Altındağ Be ledıye Sarayı ıse, bu kendı bıldığıne gelış meyi, "kargadan başka kuş bilmez"e ve vırerek yönlendırıyor Tıpkı Parıs'ı düzcltmeye çalışırken yapılması duşunülenın tam tersının gerçekleştırılmesıne neden olan Baron Hausmann gıbı, tıpkı unıversıtelerı düzelteyım derken sorunlar yumağı halıne getıren YÖK gıbı.. D o Samanpazarı'nda genişçe bir alanın çeyresinde çarşı dizilirken, okullar; evler, devlet daireleri ardında yer almıştır. O zamanlar, bu pazar yerlerinde sadece adlarına uygun mallar alınır satılırdı... Samanpazarı, pazarların enünlüsü idi. 17