Katalog

ıî E Utangaç Halley Batılı ressam, Azrail'i, eli tırpanlı bir iskeletebenzetmişti. Haklıydı bunda. Veba, kolcra, çiçek... salgınlannda her gün ölen binlerce kişinin canı çiçek koparır gibi tek tek alınamazdı. Tırpan gerekli idi. Kuyrukluyıldızlar da, yıuleree, binlerce yıl, aynı duyguları uyandırmıştır: Her kuyruklu görünüşünden biraz önce, biraz sonra ya bir savaş çıkıyor, ya bir salgın başgösteriyor, ya da doğal bir felaket dunyanın uzerine çökuyordu. tstanbul'un alınnıasından üç yıl sonra görünen Halley, Hıristiyan dunyası için çok sembolik değer taşıyan tstanbul'un alınmasına işaret sayılmıs.tı. 1682 Halley'i de, belki kimilerince, Osmanlı Imparatorluğu'nun çöküş başlangıcı dıye yorumlanmıştı: Bir yıl sonra başlayan Viyana bozgunu, 16 yıl sonraki Karlofça Antlasması ile tarihimizin ilk buyük bozgunu olnıuştu. Bu düşünüş tarzı ile 1910 kuyrukluyıldızını da Birinci Dunya Savaşı'nın ön habercisi gözu ile görenler bulunmuştur. Oysa lngiliz bilginı, Halley, kuyrukluyıldızjann ve özellıkle kendi adıyla anılanın, belirli süreler sonunda göklerimizi şenlendiren gök cisimleri olduğunu daha 1682'de ispatlamıştı. Fakat, insanların, doğuştan, batıla inanma eğilimlerı stırmüş, gunumuze dek gelmiştir. Bence, 1910 yılı, kuyrukluyıldızların foyasını ortaya koyması bakımından daha önemli olmuştur. Yıldızın ya kafası ile çarparak dünyamızı tuzla buz edeceği, yahut kuyruğundaki zehirli siyanojen (CN 2 ), gazı ile atmosferimızi 'gaz odası' durumuna getirip bütün canlıları öldüreceği dünya basınınca işlenmişti. Buna aldanan kimi insanlar, 'O bizi öldurmeden biz kendimızi öldürelım, olsun bitsin' havası içinde canlanna kıymışlardı.' Dünya bozmakla kalmadı, öncünün mesajlannı da etkiledi. Ama, gene de, kör topal bir şeyler gönderiyor. Halley 6 martta G'üneş'in arkasından çıkacak. O zaman, yukarda saydığımız ülkelerin uydularının saldırısına uğrayacak. Yıldızla ilgili haberleri asıl bu tarihten sunra almaya ba>layacağız. Neneden geliyor, nereye gMecek? Kuyrukluyıldızların oluşumu hakkında bırden çok kuram var. Bırine göre, kuyruklular, Güneş kümemizin kuruluşu zamanından kalma yapı artıklandır: Gezegen, uydu ve yıldız olmamış ta>lar, tozlar, gazlar, buz parçaları. Başka bir kurama göre, burılar, patlayıp parçalanıp ufalanmış gezegenlerin kalıntıları. Bunların eksik yanı, kuyrukluların nasıl olup gezdiklerini izah edemcmeleri. Son bir kuram Hollandalı Gökbilimci OORT'tan... Bilgine göre, Günes kumemızin ötesinde, uzayın dondurucu soğuğunda bekleşen en a/ yüz mılyar kuyrukluyıldız var. Bunlar, yakından geçen büyuk bir gezegenin (Jüpiter, Satürn, Uranus gibi) çekimine kapılıp gezegenlerın çevresinde yorungeye gıriyoılar. Uzun veya kısa süre sonra da yok oluyorlar... Kuyrukluyıldızların kuyrukları, Güneş ruzgârının ıtmesi ile, Güneş'e göre, adcta, amuda kalkıyorlar. Başka birdeyişle, başları Güneş'e doğru, kuyrukları arkada (resim) Amerikalılar, Halley konusunda biraz pasif kaldılar: Ayrı bir ınceleme aracı yerıne Halley'i yerden gözlemeyı yeğledılcr. Bir de, Avrupa Uzay Ajansımn Uiotto projesine 32 uzmanla katıldılar. [1 kilometre) tan ınce cüppe: Gül yanaklı, gulgulî kerrâkelı, mor harelı! Nedım). Hayır, sadece umursamaz bir dunya ile değil, 'Geleceğı varsa göreceği de var' dıyen bir dünya ile merhabalaşacak Halley. Çünkü, dünya artık eski dünya değil. Uzay çağı 30 yılını doldurınak uzere. Merkür'e, Venüs'e, Mars'a bir çok inceleme araçları indinlmış; Jüpiter'in, Satürn'ün, Uranus'ün burunlarının dibinden geçilmiş; Ay'a bir çok kez inilmiş, üzerinde otomobil (Rover) ile gezilmiş; hatta, Güneş kümesi dışındaki olası canlılara haberciler gönderilmiş. Kısaca, astronomi, bir tur deneysel bilim olmuştur... Böyle bir dünyarun, Halley'i, kızlığına dokunmadan geri göndermesi söz konusu olamazdı. Nıtekım, Avrupa Uzay Ajansı olsun, Sovyetler olsun, Japonlar olsun, Amerikalılar olsun, yıldızımızın çekirdeğini, başını, saçlarını, kuyruğunu birçok yönlerden inceleyecek, hatta kuyruğunu oluşturan zehirli gazdan örnekler alacaklar. tyi ama, Halley nerde? Ortalarda görünmüyor. Şu anda Güneş'in arkasında. Venüs'le Güneş arasında terleye terleye gezisini sürdürüyor. 'Terleye terleye' sözünü edebiyat olsun diye söylemiyorum: Halley, ocak başlarında saniyede 12 ton buz eritiyordu; kafasmdakı buzları. Şu anda ise yine saniyede 40 ton yitiriyor: Güneş'e çok yakın (90 milyon kilometre) olduğu için. Ama, sonradan uzayın buzlu derinliklerine dalınca, verdiği bu kilolan geri alacak. Halley, yolculuğunun bu bölümünde en görkemli, en parlak dönemini yaşıyor. Amerikalılar kendisini bu hali ile inceleyebilmek için bir yöntem duşündüler: Halley'i, tiyatrodaki gibi, en ön sıradan incelemek. Bunu şöyle yapacaklar: 8 Ağustos 1978'de Venüs'e dört başhklı bir uydu gönderilmışti: Hughes (Hiyuz) firmasınca yapılan Öncü Venüs Yörungeni (Pioneer Venus Orbiter). öncü asıl işi olan Venüs'ü inceleme ışini, Dünya'dan bir emirle, geçici bir sure için bıraktı, kameralarını, laboratuvar araçlarını Halley'e çevirıp gördüklerinı bildirmeye başladı. Ama aksiliğe bakın kı bu sefcr baska bir domuzluk çıktı: GUnes'te son on yılın en bılyük patlaması oldu; beklenmeyen bu olay sadece yeryüzündekı radyo, televizyon haberleşmelerini (sayılar ntilyon Böyle foyasının ortaya çıkmasından mıdır, nedır, bu senekı Halley gökte kayacak delik arıyor sankı. Bugüne kadar eski dostumuzu tam görkemi ile gören pek olmadı. Oysa eski tarihlerde göğun yarısından fa7İasını kaplar, ınsanları dehsete duşürürdü Bu yılki Halley umursamaz bir dunya ile karsılaştı. Şairin dedıği gıbı 'anlasılmıştı' Vehbi'nin kerrâkesi (kerrâke, yün vcya sof PAZAROYUN ÇÖZÜMLERİ SARMAL Halley, 76 yıl sonra 2062'de yine gelince nasıl bir Dünya ile karşılaşacak? Bence, nasıl bir Türkiye ile karşılaşacağı daha önemli. O zaman, bu satırları yazan da, okuyanların büyük bir kısmı da Dünya'da olmayacak. Ama, hepimizin tek arzusu, o Türkıye'nin bir bilim Türkiye'sı olması ve Halley'i inceleyecekler, belkı kullanacaklar arasında ülkemızın de yer alması... U ıLL ıL BİLGİSAYAR OYUNU o n >j c OKUROYUN Kızlardan bırı, öburunün, "Benım başımda beyaz kurdele var1" demedığını görunce, hemen "Benım başımda beyaz kurdele var1" dıyerek oyunu kazanıyor Çunku, kendı başında sıyah kurdele olsaydı, obur kız bunu görecek ve masada duran sıyah kurdeleyle bırlıkte, ıkı sıyah kurdele dışında bir kurdeleyı taşıdıgını anlayacaktı Bunu demedığıne göre, oyunu kazanan kız, her ıkısının de başında beyaz kurdele olduğunu anlamıştır • MILHAtL JOHOAN tFSANE' ' • DENI/ GOKCE DALDAN DAI A • t SAUIKÜÜLU ILI SOVLESI Venüs'teki oncu ve Halley 30