Katalog

A Ula 'da, Hamza Bey 'ın ' 'cıhannuma' 'lı ev ı ıle kardeşı Bakır Aga'nınevı, "Köprubaşı Caddesi"nisusluyorlar hşabı, tek başına süsleme aracı olarak değil de, yapı sisteminin gereği içinde kullanan eski ustaların sayısı, üçü dördü geçmiyor... Ulaeılerını, I98*>'e kadar şalnızca sahipleri korumuş. OKTAY EKİNCI • Yuksek mımar Muğla okovd, Marmarıs ya da Feıhıye'ye gıderken Mugla'yı 12 km geçdıkten son ra, sola sapan genış yolun köşesınde "Ula" tabelası okunur Kaç km oldıı ğu yazılmamıştır Ege'nın guney suları na bır an önce kavuşmak ısteyenleı bu nu merak daetmezler Tabeldiıııı ydiıııı dan hızla geçılıp, uzaklaşılır Oysa, bu sapaktan sadece 1 km kadar gıtmek ve bırıkı saat ayıımak yeterlıdır Ula'yı görmek ııın Önce dar bır cdddeye, "KoprubaşıCaddesı"ncgırılır Sağ lı sollu bırkav apartnıan geçılır, solda ye nı yapılan hükümet konağı bınası dd ge rıde bırakıldıktan sonra beledıyenın ve Ağalar Camısı'nın bulunduğu kent merkczıne varılır Multuluk bınası, Yenı Ca mıı, eskı adlıye bınası, malıye, eskı jandarma komutanlıgı, lıse, Eskı Canııı gı bı resmı ve dını yapılar da bu merkezın çevresınde toplan mıştır Pazar yerı ve varşı, beş yüz yıldan bu yana, "centrum"u tamamldrldr Sakar deçıdı ulaşıma açılmadan önce, MuğlaF ethıye yolu Ula'dan geçerek.balıyla nam salmış Çıçeklı Yaylası'nı aşıp Kdrabortlen ydkııılarında bugunkü yoia kavuşurmuş Nıtekım, şımdı eevrc köylere ccvap veren bu yolun Ula'dan gecen kcsımınc de "Koycegiz Caddesı" denıyor Ne vaı kı, Sa kar devreye gırınce, yuzyılların "konaklama merkezı" olan Ula, "ışı olmayanın gıtmedığı, gormt Jığı" sapa bır kasaba olaıak yalnızlığa gomülmuş O kdddr yalnız ve ılgısız kdlmış kı, burddakı, her bırı dığerınden gü7el ve önemlı bırıkı asır lık evler, dahası camısı ve turbesı, ancak geçen yıl farkına varılardk "eskı cscrlıklc tcscıl cdılmışler Taşınma/ kultur ve labıat Varlıkları Yüksek Kurulu'nun \~\ 4 1985 tarıh ve 915 sayılı kararı alınıncaya kadar, Ula'nın "sıvıl mımaılık örneklerı", yasa gııcııyle değıl, sahıplerının sevgısı ıle korun muşlar 1985'len sonra, "yasdldrın guvenccsı altındd" nc kd dar vc nasıl korunaeağını ıse /aman gösierecek Beledıye Başkanı Sadı Dundar, başkan vekılı (İzer Fkmekçıoğlu ıle bıılıkte kurulun "tescılledığı" evlen ge/ıyorıı/ Çoğu kuıt merkt/ıne ydkın yerlerdc Yuzbaşılar evı, Dişçi Rauf Bey evı, (, akıroglu aılesıne aıt bazı evler, Ballılar evı, Hacı Salih evı, Şevkel Akıncı evı, Şevkı Be> evı Memduh Unlu evı, Alı Haydar Alay evı loplam 19 ev tesullenmış En gencı yü/ yıllık Uld nın ıkı asır ön^esınden bugune kulturunu, tarıhı nı, aıle ılışkılerını, yaşama bıçımlerını yansıtıyorlar Bazıla rında ıse artık yasanmıyor, fakat " h a r a p " değılleı, metruk görunumlerı pek yok, depo ambar olarak kullanılıyorlar Beledıye paıkının karşısındd, yenı yapılınış uc katlı apdit mdtid bılışık eskı ve görkcmlı bır kapı dıkkdtlcrımızı vckıyor Açıp, bahçeye gırıyoruz Ln a7 yüz ellı yıllık, genış saçaklı, eserlenn tescıllenmesınde, "Çok eskı olanlardan artık vazgevılmeye baslandığını" gösteren ılk örneklerden bırı oluyor Llkuler evı Kımsesız kalmış yaşlılar gıbı Ula'nın adı Menteşeoğulları dcvrınden gelıyor Menteşe beylerınden Ulama Bey, tethedınce adını koymuşlar "Islam çağı" da 13 yü7yıldakı bu tetıhle bırlıkte başlamış Bölgedekı pek çok yer gıbı, Ula n,ın de 1500'lu yıllardan sonraya aıt ılk bılgılcn Evliya Çelebi'den öğrenebılıyoruz Ev lıya, buralara 167172 yıllarında ulaşıyor Anlattığına göre, o yıllarda şehır on ıkı mahalleden oluşuyor (Bugıınden da ha cok ) Evlen bağlık, ıneyve ağavlı genıs bahceler n,ınde kurulmus, toprak damlı ya dd tahta örtulu Bugun dc hemen her evın bahçesınde ayvanarelmd vb ağaçlar var, sebze ye lıştırılıyor Mımarı karakterıstıklerın arasında önemlı yer tıı tan oluklu (alaturka) kıremıtın ıse daha gec devırlerde kulld nılmaya başlandığı anlaşılıyor Ancak, çok yenı de değıl Yı ne, Evlıya'nın gO7İemlerıne göre, o yıllarda varsı ıçındekı bır camı kıremıtle örtulüymüş Bunıın, 198Vtekı eskı eseı lıstc sınde yer alan "Agalar Camıı" olduğu sanılıyor Ikı "ınes tıd mektebı", ıkı medrese, ıkı tekke, ıkı han vc hamam 1670'lerm dığer yapılan Çarşısında da üç yuz dükkân var mış (Bugüne göre daha büyük bır çarşı tanımlanıyor ) Eko nomık yaşam konusunda da Fvlıya'nın şu lumlesı bıraz ısık tutuyor "Gayet mahsullu şehırdır. Her sene kırkellı bin kantar uzum ve Incir kurusu Mısır'a gıder. tskelesı Sakar Belı aşırı 4 saat Marmarıs ıskelesıdır kı, Rodos mukabelesıdır " (Evhya Çelebı Seyahatnanıesı 1935 basımı 9 tılt s 205) Bugune kadar gelen eskı Ula evlerının büyuk voğunluğu nu Rum ustdlar yapmışlar Bılınen en eskı Turk usta ıse yapıeı Bekır Us«a. Bugun 76 yaşında olan Nail Çakırhan'ın "buyükannesının babası " Ula yöresı geleneksel mımarısını yaşatmak uzere goslerdığı gay retlerının bır urunu olan GökovaAkyaka'ddkı evı ıle 1983 yılı Ağa Han Mıtnarlık Ödülü'nü dlan Çakırhan, yapıcılığı nın "aıleden geldığını" anımsatarak Bekn Usta'nın mateid sını anlatıyor "Bekır Usta da mesleği Kumlardan oflrenmıs. Istankov'lu bır usta Ula'da çalışırken çırak olarak yanına almış, becerisini begenmiş ve sevmiş, sonra yanına alarak İstankoy'e gnturmuş. Adadaki Rum kaymakam, birTurk çocugunun ı/ınsiz gelip çalı^maya başladıgım ogrenınce, (,ok kı/mış vv tuluklatmış Bekır, bir sure hapıs yattıktan sonra bir yolunıı bulup Rodos'a kaçmış. Orada dokıınmamıslar. Uzun yıllar kalmış, yapıcılığı lyice ogrendıkten sonra Ula'ya usta olarak donmuş ve nam salmış..." Tek katlı Ula e\ lerınde, yanyana sıralanmış odalar, önu açık ı eranday a bakıy orlar Ula evleri öyküleriyle yaşıyor En genci yüz yıllık olan eski Ula evleri, 1985 yılında "yasalarm güvencesi altına" alınmış. Bazılarının içlerinde yaşanmamasına rağmen, "harap" değiller. îlginç öyküleriyle yaşıyor Ula evleri. verandalı, taş ve ahşap ışçılıkle bezelı, oldukca yıpranmıs ıkı katlı bır evle karsıldşıyoruz U<, nıetre onııne, dynı bahve i(,ın de yapılmıs dpartmdnın sağır duvarını ıtcrek kcndını gun ışığına vıkartmak ıstercesıne heybetlı duran bır yapı Uld'nın cn ı.skı evleıınden bırı olduğunu soykıyorlar Beledıye baş kanı a^ıklıyoı "Çok eski ve harap oldugu i(,ın rıca ettık, tescıllemedıler Bıınu >asa(mak artık mıımkıın degil. Yakında yıkılacak. . " t v m ddıesını ve sahıbını not edıyoru/ (Koyccğız Cdddesı No 20 Sclahdltın Bey evı Ulkuler evı" de denıyor ) Eskı Tek odalı, "camsız" evler,.. Gerçekten de bugun ayaktd oldiı en eskı Ula evleıınden bııı (, akırhan'ın "dedesının babasına" aıl fcn d/ l^O yıllık Tek katlı, tek odalı ılk ev örneklerı arasında yer alıyor Ula'ddkı 150 200 yıllık evlerın çoğu böyle tek odalı kökenlı Bag bdhı,e evı turunde Ya/ kış gıındıl/ yaşamı bahcede geçıyor Ev sall geceleme ı«,ın İlgınv bır baska ozellık dc pcnterelerın (.aınsız olması Kepenk kullanılıyoı ve yumuşak ıklımdc yclcrlı oldbılıyor Dolaplaı ve tdvanlar ıse hemen lıepsınde ışlemelı 10