Katalog

CUMHURİYET DERGİ7 AYIN KONUSU estn Bu arlı«a karftn, Türkiyede süt Knnınu. nun hala çttzümltnemfvnlş olmaıının kufkuau kl çeşltlı nedi'nleri bulunmak» tadır. Yltaüriüge giren DördÜncü Be* Yıllık Kalkınma PKanı'ndayu yıllık nrtalama arlif hıxı %&& ve 1983 yılı tonunda ulaf ılacak üreüm dioeyl de G miiyon 945 bin 300 tnn nlarak öngttıtilmektedlr. Tbrklye'de, özelilkle 1950 II yıllar boyunca sürdürülen yanlıı v etutaruz tanm poliUkası. hlr yandan taniMal Uretlmde hızla makinalatma amacıyU hay. vancılıgın Ikincı plana illimeılne yol açarken; ote yandan da komşu ülkelerdekl et rtyatlarının çekfelligi, özelllkle dogu ve giîneydogu bftlgrteriınizden yapılan kaçakçılıgın artmamna ıu»dı»n olmuştur. Ancak, ll»60'lı yıllara gıslindlglndedlr ki Türklye'nin ıllt gmkıinlmr bakımından ne glbl blr trhllke altına düftügü kavnnabllmlş ve I U I vm»cek büyükbaş hayvanların nyuının artınlmaıı Içln glrltimtarde hulunulmaya ba^lanmıştır. Nltckim bu Ririsimltrin aonunda TUrklye Süt EnsdUgt. risl Kunımu'nun kunılmau kararlaştınlmış Mriından da 1968 yılında kunımun llk dört fabrikaıı üretlme geçmlştlr. Içlnde buhındugumuz 1970ierln bafindaysa, IMInya Banku'nın deıteglyle «üt hayvtnlanmn tayılarmı armtmak ve verimltrinl yükaeltmek kunulannda çalifmaların başladıgı görülmekttdir. Günümüzde, bUtün bu glrlşlmlerln olumlu •nnuçlanntn altnmaya bâfladıgı söytenebHir. Oerçekten dt 1975'ten aonıa belicgin blr «ekllde aıtan ıüt hayvanlan sayuı 30 milyun dolaylaruıı bulmuştur. Ne var ki, Uretlmln yeterll ölçüde artmau İçin bu aayıaal artış yeierli olamamaktadtr. TUrktye bugün blr yem aonınu içlndedlr. Yapılan anftırmaların aonunda, 01. kemlıde ürelilen yemlerin ancak 16 ya da 20 milyon büyükbaş hayvanı doyuratrilecek nltellkte oldugu aptanmıştır. Ru da.ülkemlıdakl büyük ba« hayvanUrın l/31inün Maç oldugu11 anlamına gelmektedlr. "Aç" hayvanlar, tflmemekto, ancak( verimllHMeri ve verdlklerl sUtlln nltellgl büyük ölçUde d«2«mcktedlr. üt, bîz tnsanların ılogum olayıyla blrilkte tanıi|Ugımız llk besln mad* d+ıi olmannın yaımır», hayvanaal pmle. inlerin en zenginl olmuı ttftlllglylı» de her yaştakî insanlçlnbirincîl önem tatımakudır Son yıllardakf beklenmeyen ütttlm aıtiflanna ve Oçüncu Reş Yıllık Kalkın* ına Planı hedtfltrlnln a|tlmi| olmaıına kaışın9 Türklye'de gene de blr ıüt açıgının varlıgı taıtiBilmaz gerçektlr. Nlteklm, UBYKP'de 197277 yıllan araunda iilke. mızdekl lUt UKtimlnln orUKama olarak yüda %5.2 onnındakl artufiar aonucunda 1977 ydı fonunda 4 milyon 671 bin tona uiaşması htderienirken. 1977 lonunda gvrçekleşen dunım yılda ortalama tf.5.81 llk blr artı» ve 4 mllyon 800 bin londur. S İÇTİÛİMİZSOTLER TIHIy»*de taydığımu koşullar gktında «lt liıetlml yapılmakladır. 1978 yılı son. lanndaU blr ölçümletn«yegörede, yılda kl«l başuu UlketUen alt tutan 97 kllo dolaylanndadır. Acaba, Içttgimtz tfltierin tümll de ngtıgımıza yararlı mıdır? Çünkü aüt.tyl lılendlginde uglık için gerek^ari maddelertn ba^ında palmekle bırlıkte, ktttü Iflenlnce kolaylıkla tehlra' dönüaebllmektedlr... Ham *ltün içlnde, çogu zararlı olan baktertler yaşar. Avrupa rtandanlarına görr aantimetrekübe düşen baktprl miktan 20 mliyondur ve çe*itli sonunda 40 b\n* düşüıülmfal g dlr. bu işlemler kaynatmak, putörize etmek ve ıterillze etmek olarak üç ayrı gnıpta toplanablllr. SAÛLIKLI SÜT Çagdaı yöntemlerie l^lrnerek saglıklı duruma getlrlleblleıı ham rfil günümıisBiın sütU olarak nttelendlrilir. Bunda amaç; aütUn en tinemlı beiinı protrlnlerin porçalanmastnm önlenmcti vp vitamin kaybının en az düzeye Indırgpnmtsn olarak kabul edllmtktedlr. Çajtdaş işlcme tekniklfrlni ba«lka ikiye ayırmak mUmkündür: pıutrtrlzaıyon ve ftterillzasyon. SÜtUn pastörize edik'bilıııesi için öz«l lefUerde ve büyük kazanlar içlnde 76 Santlgral derecey* dek »ıtılıp birkaç dtklka bu dîlzeyde Uıtulduktan sonra softutulmaaı gerekkr. Kuşkusuz ki hülün bu bu rilreç flçındr âit, her türlü dıy etken. den korunaeaktır. 8terillzaqronda tae rtire 4 5 w ı | . yeye dü^üıülmekte buna karşılık «cmklık 145 tantlgratdemvyiiyUksertiIıni'kte. dlr ülkrmtzde, SUt EndUHriıl Kurumu (5EK) paaiörize ilretlme agulık verirken, ttıtl atktöriin kurdugu tabrikalaıda da aterill» rille ytaellndlgl görillmektedir. TUrklye'nin büyük kentlerinden yalnnca Izmir'de âfr aonınunun 'keslnlikle1 çösUmlendlgi billomektedîr. tsmır, bunun dııında özel lektttıUn en büyük üretHst Pınar SUtlln lealalerinln bulundugu yerdlr. Aynca, SEK tzmb Fabrikaıı da Türklyede Türk Sundartlan Kalite Belgeii •ahlbl tek fabrikadır. Bu nedenlerle, tüt konuaundakl incelemenin agırbk nokUunı da tsmlr Uıetlml olu«turacaktir. SEKtZMlKPABRlKASl SEK lunır Fabrikaaı'mn alifilmış dev. let UreUm merkezlerinden büyiik blrfarkı var; %200 kapaalteyle çalışiyor. Gerçeklen de fabrıkanın 30 ton'gün olan kapasltni. hrm de 140 peraonrile 60 gün/tona çıkmı^ dunımda. Kunımun bu fobrikası, Umır'in hrmen tüm letnUerlndv raklpala gibi. Bu olgua çefitlı 'ama'lara kan*ın özel sıktör yetkltilerino de kabul «djlmekte. Fabrikada i^lfnen nîller. güclü bırdaftıtım otgutiıylv nbah 0&.30 ile ögltn 12.00 arasında lüm kentl«kı bayileredagitılıvor. P1NAK SÛT Bu arada, hmir'ın MII »r>ruıuiııiııı vci. zülmüş ıılmuHinria. Pınar Siıt ün kaikısının da unutulmaması Ki*n>k Hölgp lireticilift* «e gttirdJgi 4*anlılıgııı yanımra, hı>nüz üçünriı ürelim yıluıı tamamlaınış olmaütnn kar^ın kJipasitMinin %66'Binı kulUnabıWn bu fabrika steriUze *it ürniyor. Yetkılllerlnln tüm yakırımalanna karşın "SEK rabrikalan, her yerde burdakl glbi Untlm yapu, devlelln bu deaiegl de oluneaf Ö M I aektflrttn dayangbllnMri çok zordur* dlytbllmclt»ri de Il0nç. Günde 200 ton Umtim kapaıitwl o|. dugu belirülen Pınar Süt, 197Hyuında 42 bin ton net süt üretiml yapmış VÜ bu yü Içtn de 49 binl a|m«yı planfayor. • Margarin darlığı: Uzun b on aşama urecın ard U lkemlz huguıılırdc «ofrasında ve muftfagmda yag bulamayunlann tilked dunımuna gelmiştlr: Ama kıaa blr sıiıe Içindr. ttyle apanaız dtgtl.. Dış etkenlerln ve Içtekl dtffcteklryicilerlnln uygulanan yanlış puuzun lltikalar lonundB daha lîKSO'li yıllarda başlaynn blr tiirecin mnucunda gellnmifUr bu noktaya. llalikarnas Balıkçısı: 'Eft uygarlıgı, uyttn ve aeytbıyagmdan kaynaklanan zengtn blr uygariıktv" derml*. Oyaa bugun Egr halkı bUt kendi üriinü zeytinyajjının yerlne. dı« kaynaklı ya da çok uiuılu maryarlnl aramakU ve buKatnamakudır! 1979 yılında Türkiyv'de loplam <topKam bttklsef ya(lar, mariarln ve tenya|ı olarak) 6Wî bin 836 ton yag üretllmlftlr. Diğer bır dcyifle, lükemlzde kl«i ba«ına dil«Hi vafttiiketimt 15.5 kıloRram /yddır? Oyrt, kaba Mr öiçüm. Irmeyle, klfl ba«ına giindc ortalama 50 gram ya| tiiketilmeslnin sağlık oldugu dütUnrMtyle bir yapıldıgıncta bu uıiarın 1K altına inmemcsl prtktifti anlayıhr. Bunun anlamı, Turkiyede 1979 yılında ki|i ba«ına 3 kilogrambk bir y»| açı|i dcmektir. Ulkemlzin Trakya BÜİgıslndv daha birkaç yıl önceaine dek yogun biçlmde ayçlç«BI eklllrdl. Bu yag tohumu kaynatının %75 Uıetimi Trakya'dan kaynaklanır. Ancak, 1971 yılından aonra ayçlçetuıın yerini hala daha ka. zançlı olan bugday almaya ha«lamış ve uygulanan yanlış polltlka aonunda 1972 yılında 560 bin ton olan lohumluk üreümi 1976 yılında 342 bin tona Aslında. Türklye nln yag aonınu dendlglnde akla llk gelen maıgarin «• kıntısı olmakladır. lıter lıtemcc Innnın aklına bir sonı ukılıyor: TOrklye, dıva bagımlılıgı urtifilmayacak margarin yerine, tereyagı ve uytlnyagı kuUanamaz mıydı? ORETİCİ Aslında, bu konuda en llgl çekld yakiasfimlar seytlnyagı üretldlerinden gtlmekte. TUrklye'de buglln 80 mllyon dolayında zeytlnagaeı bulunmaktadtr. 1963 yılında, seytlncHlli ve zeytlnv** gı ÜRÜtnini yilkıeltmek Içln blr ta*arım hazıriandıydı. Yaptıgımu Incelemeler fonunda aeytln agacımn yetlfme^m elverifll 1 mllyon 250 bin hekUriık blr alan oldugunu saptadık.titfrtlk, aalmda orman nltellglnde olmadıklan halda, blr «amanlar %u ya da bıiftktlde orman alam Içbıe alınan bölgeler bunun difinda kalıyordu. Kaba Ur öiçUmlemeyle hektar başm* 100 agaçtan dllşUnaek, Türklyftde bugün 200 mUyonıuı Itorinde zeytln agan olur ve UrllnUnU verlrdl. Oyıa f Uk beyeean geçtlklM ve 1966 yılından «ınrakl hUkUmctlerin tanm bakanlannın çogu da zeytlnl tanımft» yan bfflgelerden geldlklerinden, dftg«r bltkller üıerine egUmeyl polltlk bir yegleme olarak kabul ettllar. • Şu anda, zeyttnyagı IhntlcUerinin ellnde 6070 bin tonhık korkunç blr aiokvar. Blverivll ortam yaratıbın.bunlar kutulanıp tütotlelye HeUMn. Daha 196C1erin ortamda maıgarindcn haberl blle obnayan Hlketklmkda, yeniden atytlnyagı kullaıuna al^kanhgı uyaama çok n y kazaniabttbıir.11 BÖyle diyordu bbyUk »ytlnyagı fabnkalanndan bhlnln enyetkinklşlıi... DBVLETtN OtRlŞtMUSRl Oıellikle ayclçegl ürdiminln gelişUrilm^i ve yaygmlaftırılmaıı konuıunda devlvlçe yapılan bau giri^imler de yok dpgil. Kuşkuıuz kl bunlar ancak uzun dönemde çözilm gpllrebilccek önİPtnl^r. Orneglnv ayçlçegi uıtlim alan* larını Orta ve Güneydogu Anudolu'ya kavdirmak. panrann IkameürünU olarak f|pgerlındırm*k gibl.. Ku^ku^u/ kı o/ı*l sekLor, devletln ıvedıliklr ham yag dışalımına gîtmminl ve bunun dagııımıyla ülkt*mi«d# marga rin bollugunun yrnıden baflamaKiııı isUmrkıedır. Anrak, en bUyiîk maıgarin ureltcfsi va yabancı kokrnli blr şirkcliu ürrtimini durdurdugu «u günlııtU, son aylarda ortaya çıkan bazı gelıımelvrı vurgulunakU da yarar vardır Mar* garinin oscelliklr Tiirkiye gihl geri kalmif UJkelı'a tfiri^K tenyagının damar leıtlıgi 1 v»pugı yolundakl yogun ve mllynnlana lıralık propagandaların.reklamlann tonundadır. Her margarin alana blr ycnıek klubı armagan edllmaal, köylere dek gldlllp margarinlı* l « l < ve •aglıkh' yumekler pişirilmeü gtbi yttnteml«r bugün çogumuzun bellegintfedir. m yağ ve margarin «kıntın çekm«mc«l gen k m blr Ulkedlr. ÇUnkli. hem ham yag kapariM ytlkfektir, hem de yılda 450 bin ton maıgarin Ibetebllecek dunımdadv. Oyıa Maıgarin konıuunda, ancak 1985 yduıda 350 bin tonluk üretlme ulaşüacagı heaaplanmaktadır." diyen ttzel sekttiriln margarin, llkit bltkîael yag ve t^mtelik geıtçicri üreten büyük yirketlerındcn birlnln yetkilbi şöy\v urdürtiyoT. "Oyıa eldakl kapaÂte, iç tUİMÜml karşdayabileeagi glbl, difiatuna DONMA da yetecek kadar genttUr." Oattlik, bir drkarlık bu|day ekıminın net kazancı 1976 yılında 324 Ura olarak Ayçiçek konuıundakl »ranlar da iaptanırken; aynı <4çektc ayçiçtginden fdyle başlamı«: "1972 yılında ayçlçagl yalnura 441,5 llra kar rrfilmml, ikl Urilnll rekor düzeye çıkmı^tı. Oyıa, 1974 hllkf arasıııdakı «elir pariu»«iııi (bugydında Birinci MC hiikllmetlnln v day/ayçiçegı nlarakl 0.77'den l.H0 e kunılmasından mnra annınlar başl>dı. donü^Uirntuf vr böylelikl* Trakyaclakî llerhnlde dvvrin ba^bakanının ctanış. ı avçlçegi okim alanlarında rtnrc jjı ri manlan, bfr önceki hükümetl dbşürvn lemr «rdından da<(donma" olmu^ıur. nadenlerin bavuıda yag sunınunun geldl* glnft afilamış olmalıyddar. çilnkü, 1974Kge Bolgtsrnuı zeytınyagı dı^ıııdakl 1977 yuuı anunnda tam 180 mllyon doen buyük yaglı Uthtım kaynagı nlan lariık dışalım yapıldı. Dı^ardan alınan çl(lt (pamuk Uıhumul 6e farklı dunıtnham yag, rafîneritftr nrmalarla maıgada deftllriır. rin îiırtlcilerine dcgll, her irteycmn alaOysH. bu ıkı yag ınhumıı ana bıtkıü. blldigl belgttorU iikeye «okulmakTiîrktye'de 19*011 yılUrdn çokuiuslu taydı t^ntellk, bu ortamda, 1974 ka«prmayelpnn d^nptımindr snkulan w daha snnra y^rlı ur*ıimim «le gıcüen umındaa, 1977 yılı ekim «yına dek ayçiçegı taban flyatları da sabit tutuldu. manrarinin yapımı içın Rerek îjart maddtierdir. Cüııku marfEiirııı «ii'dıgımi/ "1977 ythnin lonunda, hani o 70 yag tunı: Ayçîçegı, çıfiıt ya da bt>n/i*r\ RenCe muhtaç gUnlen geldlgimlzde, önee ytft tohumlanndan tlâe Hilfrı ham dövb cükendı ve hammadde glremoylnyaftlann, belirli ölçüdv su ve/veya »ılle ce yag üıeüml düçmeye ba^ladı... 1'ate. kari|tınlıp dondunılmu% yekUlvrınden llk yerll hammadde üretlml de düatnuvoUye de(ildMer. UI.2MC, bunu önlemek için, çigit Maıgarin ür«limiııin bugünkii darhodıgmdakl " yaglı tuhumların fübvanae gua na«l vr nedrn geldiğıni an. edllmaıdne kanr verdl. t«te bu Ikî hata; layabılmek içın,ttselaeklör ya da kamu difBİan ve «bvanMyon Ttirklye'nln kenmındeki çeşUU yetkllllere kukak v«»r bugllnkU yag aonınunun temel kaynagı mek gevek: Türklye aslında bugün için, obnuftur11