Katalog

CUMHURİYET DERGİ 11 M meyw ve aebteler, billtnıel beslenme ilkelerinin tümünde vazgeçll. mez y«r tutuyorlar. Içerdlklerl vitaminler, mlneraller, stlluloz ve bitklıtl pıotelnIcrle yedigimlz sebze vc meyveler, yajamın kaynaklanııı oluş turuyorlar. Batı ü|. kvlerinde "Vafetarian" olarak ınılın "sebn yiyiclfer" ıst, et ylyenltrln lavaa;. çı vc saldırgan olduklarını fine aürerek, sadece sebse ve meyve ile yaşanabıleceğlni ve bttyle bir ya«amın mutlu, barış. çıl olacagını aavunuyorlar. Beslenmede bu denkı önemll Wr yer tu. tın atbsee vr nnyvcIerin fıyallannda göıü. leu ve zınıan zaman olaganUstil boyutItrt ulasM artıslar hangl faklörlerle oluf maktadır? nrelıııden Hlosu 3 llraya alı. nan bir üriJn. Islanbul'a. Ankara'ya gtlcne kadar yiade bine varan »ranlarda flyaı artıalanna naııl ugramaktadır? KARŞFL1KL1SUÇLAMALAR Sehzt ve meyveler, Urellcllcr ellyle, komlsyoıuulara getirllir. Hal'ler de bulunan komlftynnmlar, üretîclnin karaı karsıya guldigı ılk vr tek devredirler. Komisyon. cu olabllmek, üreticilerl»' hag kurmaya baglıdır. Bir komiıyoncununjUreilckleri lanınıaıı, onlara kredl açması ve üretfllecek ürünii önreden adela kapalmaıı gerekır. Bu kuraJlar. vaaamakta buhındugumtız çarpık ekunomlk flişkller içindı* gevfriidir. Böylelikle, mnlını üreım«k için komKyoncııya muhiaç ulan urvtlrl, tnalını luplar toplaıtuu, Kulugu konıisyonruda alır. Burada dı*e dıı pazarlık başiar. KurutU iftd# <>df1en miktarlar iKtfiine zaman xaman aalkrce pu/arlık yapılır. Burada önemll bir konu vardır: Paaearlık yapılırkfn. ünıcftin ımx konuıu ünin pırosa ı » , bir başka pıra» Ureticlai. nkn Ikı kamyon pıraaayı hale gelirmemefti. dlr. Aksı haida, ekonomlnln bir baaka alanında y^Krince i|kmcyen arzuJep kurallan JaJemtye baalar, sızin ehnlzde. ki pıraaanın flyalı bir anda dua«rt komlayoneuya karşı pazarhk gücünUs uyıflar. Şanııns y«wr glder de UhinünUzü aatabîllnenbt, komısyonru bem«n Iktunları hıı/ırlamak lıtayecektir. Slz üretlcl olarak UıUniinUz için daha önce alırna olduf unuz borçlan, slmd* alaca|ınız panuun karşu layıp karşdamayacBftıııı dUsünürkrn ve elinize kac llra geçt'ceglnl heuplarken. fatura bir deglalk gellr. Malınız, satmayı kararlaatırdığınu nyaün üatünde faturalanmiffcır. Bir mlklar para alacagınrz Içln, bu fatura daf laikliglne pek kafa yornrn. •ntz. Artık üretid olarak aizin Iflnls blU miştir. Bir aonnkl yda kadar haJe u|ra AYIN KONUSU Y Meyve ve sebze pahalılığı: Komlsyoncu manavı.manav komlsyoncuyu suçiuyor |e bîriki alıcıya uhip komisyuncular halde büyUk aayfi görurler. Onlar "gamntİU" dir. Komlayonrutar mallannı hemen kallteıint gttre ayvırlar. Turfanda mallard* lyl kalilcll ürünler öncelerl çoktur. Bu, malın fîyatını bellrli bir dbseye oturtmak için komiıyoncularca sorunlu göriilen bir ifflemdlr. BöyleUkie. yUkaek fiyau alışan bir malt mtvaim tonuna dek kolay kotay flyat yitirmez. TUk«lldye «elen Urilnün u|tradiftı olaRandifi flyat aıtışlan bu a«amaria baslar. Manav ya da pazarrı hale geldıgind4* bu kez komısyoncular ukı pazariı|a tuiuauriar, mallarının kalltotinl öwrl«r. Bu noktada, mutla. ka bir U n f kaybrder. Bu bazan komlsyoncu »1urB baıan de manav. Her aey, mâltn ulıJtma^okluguna tmdlıdır. Arz.talep, yenl deylmle nınulatom kurallara hala ifler. Komlayoncuların nıml komla. yonu yü»d> 7'dir. Buna yüzdt 3 de Beledlye vcıgial »kl»nlr. Bu durumda, komiıyoncunun Unückdcn 1 llraya aldıgı malın flyatının 110 kunış olmaaı gereklr. Oyu, gerç«kt« böyle blr oranlama hlç bir man meydana gelmw. Çünkü knmhyon. cu.üretlcîden aldıftı malın faturabinı yükaek tutmuatur. Mal aatıldıRında, birlleri ainirleneKk ba|ınr. Bajıranlann kim olacagı, o gjünUn paurlık kofullanylâ IHt. kilidir. Komisynncu baguir, sarara ugradigını ilerl siirene, kendlalnr biraz aonra gıTecek ürellcl zor durumda dcmektlr. Yok, manav ve paxarcı bagırmaya ta|laru, bu kez Ulketld çart'üa malı yüksek flyattan alucakiır. E|er dunıın, örneftln Antalya Halin dtfkl glbl ttzrlae, manav ve paaarcılar dı«ında Uîrrarlar da halde devrtye gltorler. TUcrarlar, malı baska llltfrt RÖtürilp aatan. Kara halde veıilen laimdir. Komlsyoncular, tüccarlık yapmalarına yaaaların enfel oldutundan yatontrlar, oyn komüyonculann çogu çeyitll «ekill«d# türcarlık yapırlar. TUrcarlar llk (jeloıı tnallara hnla yönelirler. ÇünkU kamyonbrla u*ak ktntlere gklecek olan iiıUnlerin oldugunca çabuk alınmaaı gmklldlr. DeRlndlglmlz faLun oyunları Üiccarlurla komisyoncular araanda vln«lenlr. Tüccar, başka blr ile gönderilecek malı aatın aldıktan sonra karsı karşıya kalınan en önnnll aorun tasımadır. Mal, ya tüccarın özel olarak sahlbl oldufiu kamyonlarla, ya da kamyonuyla malını gön. dıarmeye kalkıaıraa, ve elindeki mal de btr kamyonun uncak ya.»ını doldurmaya yetecek kadana, diger yarımnı kolay kolay doldurama» ÇUnkü, malı kooperaÜften almanı g^reklıdır, kooperatlf de üyesi olnmyanlara mal vermtz. Şanılı lürcar, kendl kamyonuyla taqıma yapan tiiceardır, şanılı oldugunun bir bafka kanıtını da. kamvonunut aJdıfei malın lamamen doldunnaaı olufturur. BöyMlklev nakllyecller kooperallflne bagımlı kalTUccar eger kendl kamyonuyla taaıma yapacak durumda degllae, \ş nak* llyeciler kooperatinne tfiiaer. Bu ket de, 10 tonluk kamyona 7 ton, 6 ton mal yüklenır ve 10 ton paraaı alınır. Anlalya Hall'nden, örnegin bedavaya alınan blr kl. lo donuıteıln flyatı büylellkle Ankan'da 6 llra ohvtrir. • lo aalça yapüdıgına, 10 llra leneket eüket, kitton koll masrafı olduguıu göre IşçUlk ve akaryakıt gibi gldntorle mallyet 22.23 lira olur. Toptancıya »lış to 2445 Uradır. Fabrika ydda 3 ay çahşır. Par» çevhme hunnın azt •mortlamanın çok fazla olduğu bu ortamda ortaya kariı Mr tf çıkmaz.." Basta da Mirttiglmlz gibi dıssatım amarı ile kunılan aalça fabrlkalan durumu şlmdiilk Mldarc'a edlyorlar. Dttr. dUndi Plan dönemlnde salça ürellmınin 1983 yılında 125 bin Uına ulasması hedef alındıgına göre bir çıkıa yolu bu. lunavak... Sabsemeyve konserverlllglnln de salçadan aşagı kalır türafı yok. 45 bitı tnn kapasite ile Uretlm yapılıyor ve kiaM baaına vılda 1 kılo konıurve diiaü. yor, Bezelye, fusulye, ttirlli ve bamyu gibi ürilnlerle «JrdUrültfn bu dal İçin kontfrvpcjk'r, salçada oldugu gibi urelıciye tohum veriyorlar ve daha Önce yapılan sttalesme Rere|jl malı lupluynrInr. Sebze konservesi dışsatımı 107ti yılında rekor düzeye ulaamıa: M59 ton!.. Geçen yılki dıasatım iae 359 bîn dolar karsıhgı 755 ton. Bu s.tiısjin yîtede MO'İ de Federal Almanya'ya yapılmnj. Ancak. malı alan Almanya'daki Türk fumular nldugıı içiıı buna huglıkh hir dışsatım olarak bakılamıyor. Meyve konsenclvrımîzın aalifi Ite belirli bir artıa RA»leriyor. 1976'd« l»7(î'da 624 Uın, 1977 de 1200 lon ve 1978 de lH2:i tnn. Anulya Hali'ndc domatc& ambalajlayan kadın cmricçUcr. Pakecktnenin MHI dercre hırlı alması için bu işic. diifiııriHenden daha İazLı emckçi çalışıyıır. Uıığallıkla, bu çalı>ma k n ı »ttıckri kapnyor. l Komisyoncular, manavlan faturalarda oynayamk usülsüzlük yapmakla suçlarken, manavlarda komisyonculann olağanüstü pay aldıklannı ileri üü sürüyor Komlsyoncular, ürvtlciden malı aldıklan aonra hızla manavlara ve pasarcılan aatmaya bakarlar. Bu anda, loplu olarak büyilk tnıktaıda mai alan çeaiüi kamu kuıuhiflan ve özel kuruiuşlar, komiıyoneuiar Içln özel av olarak göıttürter. Btty. alça, aeb» meyve, ruçelınarmelal ve hazır ycmek ulmak Usere dört ana grupu toplanan konat*rviHrillgimizln Hglnç bir öyküaü var. Drnegln Iki yd önceıdne kadar 2 mllyar dolara yakın yatırım yapılan salça sanayümiz 120 bin ton kapasiteye ula^mı^. Ne varki 1978 dışıatırı aruak I bin ton olmuş. AKTnin "azlzligine" ugrayan «Içarılanmue "domataa gUzall'1 İle Iç piyasaya donerken şö'ylt» konıışuyorlar: "Ortak Pasar ilkelerlne salça saltıgımız zaman alıcı yilzde 18 gUmıllk ftdU. yor. Bislmle aynı «lalüde olan Yunanısı. Un Içln gümrilk yok. Bizden daha a*a. gıdakl hir atatUdekl Portekiz iklli anlaama Ue gümrilk onnını yüxde 12 ye Indlrmlş. Sıfır gllmıUkle salça aatan Italya"y« iae Ortafc Paıar ton ba^ına 150 dolartefvik prlml verlyor..." Dünya piyHhanında tonıı 500 dolar olan Mİçarian 450 d«ılur da prim alan Italya ile başa çıkmak pek olası göndmüyor. Anrak ulçacılar yuzde 1525 arsında dt»ftısen vergl İHdi>sinln artlırıl. muüi durumunrla dısMiiımıtı gelifebiİMe. glnl öru* süniyorlar. Salçanın içpiyasadakl ftyntı lw kiloda .'10 lira. KcntUrde yngun olmak üzvre yılda kişi başjıtu 70Ü.HU0 gram aalça tükeliliyor. 12Ü bîn ton kapasıleye kar^ılık ftill üreilm b0 bin lon dolayında ve bıınıın 3035 hin tonu tiikeliliyor. Kırsul ülanda halk krııdi ^ılçasını kendl yaptıgı ıçın ıç lukelim diişük düzoy. de kalıyor. Ornegin Kuveyl't* tilkeiim klşl başına 5 küo. Iiirkiye'nln hemen her yerlndekl Irl. II ufaklı îmulathanpfrrln dı$ında 20 SEBZEMEYVE KONSERVEClLtÛI Teneke kutıılar beküyor... kadar fabrıka var Fabrlkalar, çiftçı ile oYel sttzieçme yaparak itael fldelerini ektinyorlar ve dnmateal kilosu 1 llradan alıyorlar. 1 liradan domatea alıp 30 llradan aalça satılmuMm bir fahrlkamn puzarlama müritırit aöylı< açıklıyor: "llcraeydtn önceriomatcavtrimli bir UrtindUr. 1 dönUm tariadan 8 lon dnmaleı kaldirdnr. Çlftçlye gereklİ zırai yardım yapıhr. 6 kllo domateMen 1 kl*