Katalog

ENERJİ 4 Ruslara söz mü Nükleer santral ihalesi tek katılımcıya rağmen devam ediyor… verildi? Türkiye’nin enerji alanındaki dışa bağımlılığının önemli bir bölümünün Rusya’dan alınan doğalgazdan kaynaklandığını, nükleer santralın da bir Rus kamu şirketine ihale edilmesi halinde, Rusya’ya olan enerji bağımlılığının artacağı ve bu durumun da kabul görmeyeceği dile getiriliyor. ersin/Akkuyu’da nükleer güç santralı kurup işletecek ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş.’ye (TETAŞ) elektrik enerjisi satacak şirketin belirlenmesi için açılan yarışma devam ediyor. Son teklif verme tarihi olan 24 Eylül’de, yarışma dokümanı alan şirketlerden beşi yarışmaya katılmayacağını bildirdi. Yalnızca Rus Atomstroyexport, Rus Inter Rao ve Türk Park Teknik’ten oluşan Ortak Girişim Grubu’nun teklif verdiği yarışmada ikinci aşamaya girildi. TETAŞ bünyesindeki yarışma Nükleer santral taraftarı olan kesimler, iktidarın beceriksizliği olarak gördükleri bu durumu fiyasko olarak değerlendirerek eleştirilerini sıraladılar. Nükleer santral karşıtları ise daha şimdiden bu ihalenin de başarısızlıkla sonuçlandığı yorumuyla sevinçlerini gösteriyorlar. Öyle ya, nükleer santral kurulması için özel yasa çıkartılmış ve adına “yarışma” denilen bir süreç başlatılmıştı. Bir yarışmanın en önemli koşulu ise, yarışacak birden fazla katılımcının olması kuralı. Dünyada birbirleriyle yarışan çok sayıda nükleer santral yapımcısı ülke ve şirket bulunması ve bunların hemen tümünün Türkiye’de kurulacak bir nükleer santral için son derece istekli olmasına rağmen, yarışmanın yalnızca bir katılımcıyla sınırlı kalması, rekabetten, en iyi teknoloji ve teklifin değerlendirilmesinden uzaklaşılması gibi nedenlerle bir başarısızlık olarak görülüyor. Hukuken de, tek katılımlı bir yarışma süreci sorunlu görünüyor. Nitekim rekabetten yoksun bu sürecin sonunda, en uygun teklife ulaşılıp ulaşılmamış olması, kamu yararı açısından sorgulanabilecek bir durum. Ancak nükleer santralla ilgili yasa, yönetmelik ve şartname hükümleri incelendiğinde, yarışmada tek katılımcının olması halinde, ihalenin iptal edileceğine yönelik bir hüküm bulunmuyor. Yalnızca yarışma komisyonunun, herhangi bir gerekçe göstermeksizin, herhangi bir aşamada ihaleyi sonlandırmaya yönelik takdir yetkisi bulunuyor. oluşan ölçütlere uygunluk içermesi gerekiyor. TAEK de şimdi bu uygunluğu inceliyor. TAEK’in ölçütlerinin son derece genel ifadeler içermesi nedeniyle, açıklanan bu ölçütlere, Rus tipi nükleer santralların uygun olup olmadığını, ancak TAEK’in karar vermesinden sonra anlayacağız. TAEK’in yayınladığı ölçütlere göre, katılımcı şirketin teknik olarak yeterli olduğuna ya da yetersizliğine dair karar verme olasılığı bulunuyor. Enerji fiyatı kıyaslanamayacak Nükleer santral ihalesinde bakılacak son koşul, en uygun elektrik enerjisi birim fiyatının sunulması olacak. Ancak ihalenin tek katılımcıyla sürdürülüyor olması, elektrik enerjisi birim fiyatının nasıl bir kıyaslamayla uygun olup olmadığının tespit edileceğini ortada bırakıyor. TETAŞ bünyesinde oluşturulan yarışma komisyonunun, teklif edilen bedeli yüksek bularak, ihaleyi iptal etme yetkisinin var olup olmadığı da ayrı bir soru oluşturuyor. Daha önce AfşinElbistan C ve D termik santralları için yapılan ihalede, teklif edilen enerji birim fiyatları yüksek bulunduğu için ihale iptal edilmişti. Böyle bir olasılık, nükleer santral ihalesinde ne kadar geçerli olacak bilinmiyor. Şirketler neden çekildi? Nükleer santral ihale sürecinde yapılan bilgilendirme toplantısında, ihaleye katılan şirketlerden 250’nin üzerinde soru ve talep geldi. İhaleyi Teknik koşullar muğlak Nükleer santral ihalesinin başarısızlıkla sonuçlanmış olduğu kanısının oluşmasında, yarışmaya tek katılımcının başvurmuş olmasının yanında, teklif sunan şirketle ilgili sorunlar da bulunuyor. Dünyadaki diğer teknolojilerle karşılaştırıldığında, Rus teknolojisinin çeşitli güvenlik sorunları taşıdığına yönelik kimi bilim insanlarına ait görüşler, bu teknolojinin yetkililerce kabul edilmeyeceği yorumunu getiriyor. Aynı şekilde, Türkiye’nin enerji alanındaki dışa bağımlılığının önemli bir bölümünün Rusya’dan alınan doğalgazdan kaynaklandığını, nükleer santralın da bir Rus kamu şirketine ihale edilmesi halinde, Rusya’ya olan enerji bağımlılığının artacağı ve bu durumun da kabul görmeyeceği dile getiriliyor. Nükleer santral ihalesinde asıl önemli olan konuları içeren stratejik ve teknik özelliklerin, TAEK’in daha önce duyurduğu 9 maddeden ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ M Hayati KÜÇÜK EMO Hukuk Müşaviri komisyonu, ilk zarf içerisindeki yarışmaya katılma ön yeterliliklerinin yerinde olduğunu tespit ederek, teknik yeterliliklerin belirlenmesi için ikinci zarfı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na (TAEK) gönderdi. TAEK’in teknik yeterliliklere onay vermesi halinde, yarışma komisyonu üçüncü zarfı açarak, teklif edilen enerji birim fiyatını inceleyecek. Komisyonun teklifi uygun bulması halinde, yarışma sonucunun Bakanlar Kurulu tarafından onaylanmasının ardından süreç tamamlanacak. Tayfun Akgül yapan kuruluşlara yöneltilen sorular, şirketlerin de nükleer santral sürecini muğlak ve anlaşılmaz bulduklarını gösteriyor. Şirketlerin netleştirilmesini istedikleri konuların başında, mevzuattaki yetersizlikler geliyor. Sonradan çıkartılacağı söylenen mevzuat oluşmadan ihalenin yapılması eleştirilirken, mevcut düzenlemelerin de yetersiz olduğu belirtiliyor. Diğer anlaşmazlık noktalarından bazılarını ise, santralın kurulacağı yerle ilgili fizibilite ve lisans sorunları, bu yerin teşvik olarak şirkete tahsis edilmesindeki yasal muğlaklık, üçüncü şahıslara karşı sorumlulukların belirsizliği, santralın gerektiğinde kamu tarafından devralınmasına ilişkin kuralların bulunmaması, TAEK ölçütlerinin değerlendirilmesi süreciyle ilgili hiçbir bilginin bulunmaması, alım ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ Tek katılımlı yarışma Nükleer santral ihalesine yalnızca bir teklifin verilmesi, konuyla ilgili hemen bütün çevrelerde, ihalenin gerçekleşmeyeceği kanısı uyandırdı. ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ