Katalog

11 ENERJİ getirmek olarak algılamayın. Bugün sahibi özel kişiler olup da kamuya yük olan bir sürü şirket var. Türkiye ekonomisinin en büyük sorunu, şirket açmayı bilip kapamayı bilmemesidir. İlle Hazine’deki KİT olmasına gerek yok ki. mi olur? Özyıldız: O teknik bir hesap. Kimi uzmanlar aradaki korelasyonun bire bir olduğunu, bir büyümeye karşılık bir de elektrik tüketiminin arttığını söylüyorlar. Kimileri bunun 1.5’e yakın olduğunu söylüyor. Kimi de 0.8 civarında olduğunu söylüyor. Ama şu kadarını söyleyeyim; doğal olarak küçülmeye giren bir sanayide elektrik tüketimi, üretimi hepsi iner. Nereye kadar çeker? vermemiz gerektiği gözüküyor. Cumhuriyet Enerji: Küresel kriz ortamında özelleştirmelerin devam ettirilmesi doğru mu? Özyıldız: Eğer fiyat bakımından bakıyorsanız değil. Bu işi politika olarak yapıyoruz; özelleştireceğiz, arkasından dağıtımı alanlar da üretime yatırım yapacaklar, açığın kapanmasına katkıları olacak diyorsanız devam etmek lazım. Cumhuriyet Enerji: Bu kriz ortamında nükleer santral ihalesinin sonuçlanabileceğini düşünüyor musunuz? Özyıldız: Hayır. Geçti. Dışarıdan para bulmakta zorlanırlar. Ama bulamazlar demiyorum. Para var dışarıda. Şunlar bitsin, ortalık paradan geçilmeyecek. Merkez Bankaları her gün milyarlarca dolar karşılığı para veriyorlar piyasalara. Bankalar şimdi tutuyorlar. Bir süre sonra bu paralar açığa çıkmaya başlayacak. Güven ortamı oluştu mu gelecek bu paralar. Cumhuriyet Enerji: Bu paranın böyle bir ortamda altyapı yatırımlarını tercih edebileceği de söyleniyor. Özyıldız: Garanti gibi, bu tip şeyler olunca gelebilirler. İkincisi bu tür krediler, çoğu exim destekli kredileridir. Siz projeye girdiğiniz zaman burada ithalatınız söz konusu olacağı için ithalatı yapacağınız ülkelerden exim destekli krediler alabilirsiniz. Burada bir şeyi kaçırıyoruz. Biz yatırım modeli üzerinde düşünmüyoruz. Bire bir şirketlerin yatırımıyla ilgileniyoruz. Halbuki dünyada bu tip büyük yatırımlar special purpose entity dedikleri özel amaçla kurulmuş şirketler eliyle yürütülüyor. Demir taşeronu, çimento taşeronu falan, şirketler bir araya geliyorlar. Bunlar ondan sonra borsalarda proje olarak işlem görüyorlar. Bankalar da girecekler. Diyecekler ki biz sizin riskinizin şu kadarını aldık. Ey küçük yatırımcı bak ben buna inandım, şöyle şöyle gözetleme denetleme koydum. Onun için yüzde 15’ine ortak oldum. Şimdi size halka arz ediyorum. Getirin paranızı, projeden kar elde edeceksiniz. Enerjide kriz geliyor Biz daha enerji sektöründe kriz yaşamadık henüz. Geliyor. Biz bunu 20002001’de görmüştük. Rakamlar biliniyor. Tahminler 2008’le 2011 arasındaydı. Şimdi de 20102011 civarı deniyor. Bunu gördüğü zaman devlet şunu yapmak zorundaydı: Ya ben yapacağım. Yılda 5 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilen bir yatırıma kaynak ayırıp yapacağım. Oturup hesabını yapacak ve başlayacak. Devlet dedi ki; eğitimim duruyor, sağlığım duruyor, adalet, savunma duruyor. Enerji cazibeli bir sektördür. Bunu da özel sektör yapsın. Cumhuriyet Enerji: Beklenen süreçte yatırımlar gerçeklemedi. Sizce niye olmadı? Özyıldız: Olmayan iki şeye bağlı. Birincisi sistem işlemiyordu. Yanlış kurgulanmıştı. İkincisi işlemesine rağmen siyasi irade sistemin önünü açmadı. Kritik tartışma bu. Bana göre iki tarafta da sorun var. Hem sistemde bazı sorunlar var, az da olsa. Ama siyasi irade de dağıtım özelleştirmesinin kendisine yük getireceğini düşünüyor. Kayıp, kaçaklar yüzde 25’lere gelmişti. Kim kayıp, kaçak? Faturanızı ödüyor musunuz siz? Ödemeyenlere yükünü görmek istemedi. Ben şunu da söylüyorum. Ben enerji teşviği vereceğim der. Şu şu üretimi yapan, şu sektör veya şu şehir, neyse onun politikasını belirler, bundan elektrik fiyatını yüzde 2030 eksik alacağım der. Dağıtım özelleştirmesi geldiği gün alan şirket ne yapacaktı? Niye TEDAŞ yapamıyor da, özel yapacaktı? Basit bir yöntem. Sayaçlardan başlayıp, kontrolünü, teknolojisini kuracaktı. Cumhuriyet Enerji: Özel sektörde de siyasal ilişkiler başka türlü yine işliyor. Bunun örnekleri var. Özyıldız: Bahsettiğiniz ilişki varsa, bu ilişki bana hizmeti pahalılaştırıyorsa o zaman büyük bir sorunla karşı karşıyayız demektir. Bunu düşünmesi gereken bir yer var. Oraya bağımsızlık vermiş… O kuruma gidelim, bunlar bana şu şu nedenlerle kazık atıyorlar diyelim. Tüketici olarak bu işlemedikten sonra hangi sistem olursa olsun işlemez. ‘Biz 19971998 sürecinde özelleştirdiğimiz bankaları 2001 krizinde milyarlarca dolar ödeyerek geri aldık. Bu da değil özelleştirme. Şirket mutlaka ve mutlaka etkin, verimli, kamuya yük olmadan çalışır hale gelmiş mi ona bakmanız gerekir. Kamuya yükü ille bütçeye yük getirmek olarak algılamayın. Bugün sahibi özel kişiler olup da kamuya yük olan bir sürü şirket var. Türkiye ekonomisinin en büyük sorunu, şirket açmayı bilip kapamayı bilmemesidir.‘ Yatırımların yeterliliği ne kadar sürer? Herhalükarda biz 2009’da darbe yemeyeceksek, 2010 veya 2011’de yiyeceğiz. Tartışmaya gerek yok. Onun için biz bunu fırsat bilip, şimdi ciddi anlamda oturup, bu sektörü tekrar gündeme getirmemiz gerekiyor. Büyümede çeşitli şeyler var. Bir kısım beklentilere göre 5’ten 3’e düşülecek. Bir kısım beklentilere göre daha da aşağıya gider deniyor. Ben 2009 için dünyadaki bu kriz sonunda eksi rakamı bile görme ihtimalimiz olabileceğini düşünüyorum. Garantili özelleştirme sorgulaması Cumhuriyet Enerji: Dağıtım şirketlerine enerji satış garantisi verildiği için özelleştirme sonrasında kamunun ödeme yapma yükümlülüğü olabilir mi? Özyıldız: Öyle bir garanti niye verildi? Böyle garanti verdikten sonra sizle ben kuralım bir şirket. Cumhuriyet Enerji: Şimdi EÜAŞ ve TETAŞ üzerinden yüzde 85 alım garantisine sahipler. Özyıldız: Vermem o zaman. Bunun özelleştirmeyle ilgisi yok. Bu ekonomiye kazandırmak anlamına gelmiyor. Bu birilerine kazandırmak oluyor. Elektrik olmamasındansa bu tip garantiler vererek yatırım yapmak doğrudur. Ama şimdi bakın sizin örneğinizde ne var? Ben elektriği sana vereceğim yüzde 85, veremezsem üstüne para vereceğim. Veremeyeceğiniz durum söz konusu ise dağıtım ihalesi yapmayın. Önce verebileceğin bir durumu yüzde 100 garantiyi koy. Çünkü Türkiye’de sadece TETAŞ yok ki, o zaman gitsin özel sektörden alsın. Cumhuriyet Enerji: Orada fiyatlar çok yükseldi tabii. Özyıldız: O zaman yapmayın özelleştirme, sektörü regüle edemiyorsanız, yeniden yapılandıramıyorsanız… Cumhuriyet Enerji: O halde ciddi bir enerji açığının olduğu ortamda dağıtım özelleştirmeleri ne işe yarar? Özyıldız: Bütçe açığını kapatmaktan başka bir işe yaramaz. ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ Enerjide yeni teşvik arayışları Cumhuriyet Enerji: Sizce önümüzdeki süreçte ne yapılmalı? Özyıldız: Yatırım planlamasından önce bizim sektörde ne yapacağımızı stratejik olarak tek tek tadat etmemiz gerekiyor. 2009’da bunu yapacağız. Dağıtımda şunları şunları yapacağız. Üretimde elimizdekiler ne olacak? Yenileri nasıl yapacağız? Ne tür teşvikler vereceğiz? Böyle teşvikler yok. Cumhuriyet Enerji: Hidrolik dahil yenilenebilir kapsamında fiyat garantileri, alım garantileri verdiler. Hatta kömüre bile verdiler. Özyıldız: O garantiler ayrı. Ben öyle garantilerden bahsetmiyorum. Bu yatırımların amortisman hesaplarını değiştirdim. Amortismanları bundan sonra 5 sene vergiden şey yapıyorum, 5. senede kara geçirtiyorum. İlk kuruluşta en önemli masraf finansman maliyetidir. Bu maliyeti aşağı çekebilmek için, faizlerinizin bir kısmını ben ödeyeceğim. Param varsa hepsini. Cumhuriyet Enerji: O zaman kamunun kaynağı yok, özel sektör yapsın mantığı ortada kalıyor mu? Özyıldız: Hayır kalmıyor. Bir şey de anlaşalım. Özel sektör ile kamunun arasındaki en büyük fark, kamunun idareci yeteneği, maliyet anlayışı çok farklıdır. ? ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ Kriz bitince ne olacak? Cumhuriyet Enerji: Türkiye’nin büyümesi için bir beklentiniz var mı? Özyıldız: Türkiye için kesinlikle 2 ve 2’nin altında bir rakama doğru gidiyor. Her geçen gün benim beklentim azalıyor. Bizim büyümemizin yavaşlaması demek, tüketime olumlu olur. Ama hiçbir kriz ilanihaye sürdürülemez. Bir süre sonra geriye döneceğiz. Sıkıntı şu; geriye döndüğümüzde dünyada bir finansman bulabilecek miyiz? İkincisi, enerji yatırım ihtiyacı olan sadece biz değiliz. Çin, Brezilya gibi yükselen ekonomilere baktığımızda 2030’lu yıllara kadar ki enerji yatırım ihtiyaçları yaklaşık 9 trilyon dolar civarında. Bu kadar devasa yatırımlar için çimento, çelik lazım. Bunların ne kadarını üretebiliyoruz? Hadi parayı bulduk. Pahalıucuz demedik, aldık. Dünyada türbin bulamayabilirsin. Üretime o kadar baskı var yani. Onun için bugünlerde kararımızı verip, bu işe aşırı önem ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ Darbe 2009’da olmazsa 20102011’de Cumhuriyet Enerji: Büyümede bir daralma bekleniyor. Daralma ile birlikte enerji talebinde bir azalma bekliyor musunuz? 2001 krizindeki gibi eksilere düşebilir mi? Böyle olursa acil yatırım çıkmazı ertelenmiş ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ