Katalog

2 27 AĞUSTOS 2006 / SAYI 1066 Tutkunun ve arzunun peşinde koşan kadınların, farkında olsalar da olmasalar da gizli kız kardeşleri Salome. İncil’de kadın kötülüğünün örneği olarak yer aldı. Sonra Oscar Wilde’la itibarını geri kazandı... Bazı kadınlar Salome geni taşırlar; Maud Allan, Mata Hari, Ida Rubinstein ve Toni Bentley... Colette... Kendisi de dansçı ve çağdaş bir Salome olan Toni Bentley “Salome’nin Kız Kardeşleri”nde tutkunun peşindeki bu kadınları anlatıyor... SALOME OLMAK... Semra Topal odom’un kızı Salome, ilk önce Matta ve Markos İncil’lerinde göründü, Vaftizci Yahya’nın başını istemişti, bu boyundan büyük bir işti. Salome ergenlik çağında, küçük bir kızdı. Yahudiliğin hamisi kral Herod üvey kardeşinin karısı Herodias’la evlenmişti ve Salome Herodias’ın biricik kızıydı. Yahya kralın ensest evliliğinin caiz olmadığını, büyük bir günah işlediklerini söylüyordu ve karıkocanın halk önündeki itibarı birden düşmüştü. Evliler Yahya’ya diş biliyorlardı, en çok da Herodias, Yahya’nın ölümü onun için büyük bir sevinç olurdu, ama bunun nasıl gerçekleşeceğini henüz kimse bilmiyordu, çünkü kral, Yahya’dan korkuyor ve bilerek peygambere zarar vermek istemiyordu. Gene de karısının baskısından ve bir kral gibi davranması gerektiğinden, Yahya’yı tutuklatıp zindana attırmıştı. Bir gece, kralın doğum gününde Salome üvey babası için dans etti, erotik dansı herkesi baştan çıkarmıştı, kızın büyüsüyle kendinden geçen kral, istediği her şeyi ona verebileceğini söyledi ve krallığının yarısını bağışladı kıza. Kız, hayır, diyordu. Annesine sordu, ne isteyeyim diye. Krallığın yarısının yerine Yahya’nın başını istedi. Kesik baş kıza bir tepside verildi. Bu hikâye İncil’de kadın kötülüğüne dair kalıcı bir örnekti. Salome ilginçliğini her zaman korudu, sanatçıların esin perisi oldu, ama bir femme fatale’di. Salome’nin babaları sayılan Flaubert, Moreau ve Huysmans onu korkulan güçlü kadın olarak gösterdiler, kendi yetersizliklerinin ve anne bağımlılıklarının acısını İncil’deki küçük kızdan çıkarmışlardı. Salome’nin kaderi böyle babaların elindeydi, ta ki Oscar Wilde’a kadar. Eşcinsel aile babası Oscar Wilde (öbürleri heteroseksüel ve çocuksuzdular) Salome oyunuyla eskinin şeytani kadınına bambaşka bir kişilik verdi, çünkü o Salome’sini aşkın ve erotizmin içinden çıkarmıştı. Dans da bir bakire dansı falan değil striptizdi, kız striptizciydi. Kendisi de dansçı ve çağdaş bir Salome olan Toni Bentley Salome’nin Kız Kardeşleri kitabında Salome geni taşıyan kadınları anlatıyor, Salome’liğin belgesi gibi duran kitap fotoğraflarıyla tam bir şölen. Toni Bentley yazarlığının yanında hafiye gibi de. Karşımıza çıkardığı Salome’ler: Maud Allan, Mata Hari, Ida Rubinstein: Zengindi... Ida Rubinstein ve Colette. Hepsinin de dansla, soyunmakla ve müstehcenlikle ilgisi var, hepsinin de yazgısı trajik. Tutkulu ve oyuncu, ama faturayı da pahalıya ödeyen kadınlar bunlar. MAUD ALLAN: Kanadalı Maud Allan dansçı değil de piyano virtüözü olacaktı. Piyano eğitimi almak için ailesi tarafından Berlin’e gönderilmişti, yedi hafta sonra erkek kardeşinin tutuklandığı haberini aldı; kardeşi iki genç kızı Emmanuel Baptist Kilisesi’nin kütüphanesinRenklendirme: de öldürmüştü. Oğlan kızları soymuş ve Venüs gibi uzatGÜLAY mıştı, kızların bedenlerinde anatomik işlemler yapılmışTUNÇ tı tıp öğrencisiydi. Bu olay Maud Allan için hayatı boyunca saklayacağı bir sır olacaktı, katil erkek kardeş kariyerine düşen korkunç bir lekeydi. Zamanla klasik müziğe değil de dansa yeteneği olduğu anlaşıldı, modern dansta karar kıldığında yirmi yedi yaşındaydı, seksi biriydi. Dans dersleri almaktansa kütüphanelerde ve müzelerde klasik pozları araştırmayı daha akıllıca buluyordu. 1903 Noel gecesi Viyana’da sahneye çıktığında yarı çıplaktı, ama asıl çıkışını Salome’yle yapacaktı, İngiltere’de. Kral Edward onu Londra’ya davet etti ve o da bu fırsatı iyi kullandı: “Maud, boncuklu tacı, incili ve yapay elmaslı iki parçalı giysisi, birkaç tül ve elinde Yahya’nın kesik başıyla, İngiliz başkentinin, beş çaylarının, yardım S Colette: Lezbiyen Salome’yi yazdı. matinelerinin ve yatak odasında huş ağacından sopayla seks yapılan ülkesini fethe girişti.” Esasında Yahya’nın başıyla dans etmek tehlikeliydi, Başdiyakoz kesik başı “gereksiz bir aksesuvar” olarak nitelendirdi, karşısına dini engeller çıkıyordu. 1918’de savaş devam ederken 47 bin ahlaksız kadın ve erkeğin adının toplandığı bir Kara Kitap ortada dolanmaya başladı, bu haber herkesi ayağa kaldırmıştı. Ahlaksızların arasında mutlaka Maud’un da adı vardı. Sonunda oyun sansür edilmiş ve mahkemelik olmuştu. Dava gittikçe aleyhine dönecek ve kariyeri hızla düşüşe geçecekti Kanadalı Salome’nin. Mata Hari: Kurşuna dizildi... MATA HARİ: Salome’ler içinde en talihsizi, yazarın deyişiyle “yatık casus”. Asıl adı Margaretha Geertruida Zelle’di. Babası yaşındaki bir yüzbaşıyla evlenerek, tropikal hastalıklardan geçilmeyen Doğu Hint Adaları’na gittiğinde yirmisinde bile değildi. Üniforma ve subay âşığıydı. İki çocuğu oldu, evliliği iyi gitmiyordu ve bakıcısı muhtemelen yüzbaşıya kızgınlığından çocuklarını zehirledi, oğlu kara safra kusarak öldü. Bu olaydan sonra beş parasız Paris’e geldi, yalnızdı, kızının vesayeti babadaydı. Beş kuruşu yokken Grand Otel’e yerleşti ve popüler bir sirkte iş buldu. Bu arada ilk âşığı da faturaları ödemeye başlamıştı, sosyeteye hızlı bir giriş yapmış sayılıyordu. Hiç eğitimi yoktu, ama Paris aristokrasisiFranz von Stuck’ın 1996’da yaptığı çalışmanın modeli Maud Allan’dı. ne Brahman Dansı yapacak kadar yetenekliydi. Mata Hari Güneşin Gözü demekti. Dans ederken muhteşem ve trajikti. Sonradan geleneğin koruyucu azizinin çift cinsiyetli Ida tarafından oynanması varılacak en son sapıklıktı. onun için, arzunun içinde eriyor gibiydi, denecekti. COLETTE: Lezbiyen Salome’yi yarattı. Annesi Sido Maud Allan İngilizlerin seksi dansçısıyken, Mata Hari Parislilerin sahte oryantal dansçısıydı. Yakında halkın yasaklamalardan uzak yetiştirmişti kızını, hayatının sonuönüne sol memesi açık çıkacak Colette’in Mata Hari için na kadar sıra dışı çocukluk eğitiminin yararlarını göredüşüncesi şuydu: “Dansı da çevresindeki saf efsaneler de, cekti. Çocukken yazar değil fahişe olmayı hayal etmişti, müzikhollerde sergilenen sıradan, yapmacık Hint numa sonradan, kendine yakın bulduğu bu “harika ırkı” ederası kadar niteliksizdi.” Colette’e göre Mata Hari’nin gö biyatına geçirdi. Annesinden sonra ilk kocası Willy’nin ğüslerini saklaması da iyi olmuştu, çünkü güzel değildi eğitimine girdi, para sıkıntısı yoktu, yuvarlak hatlı ve gögelişmemiş meme uçları var deniyordu, belki de eski ko bekli koca Paris’teki sapkın hayatı küçük karısına tanıtcası kesmişti. Politikacılardan bestecilere kadar uzun bir maya başladı. Moulin Rouge’da yaptığı bir pantomimde âşık listesi vardı, ama ajanlığı şüpheliydi, belli ki hiç ajan (Mısır dansı) erkek kılığına girmiş bir kadınla öpüşmüşolmamıştı. Ajan olması hem Almanya’nın hem Fransa’nın tü, ikisi de yuhalanmış ve olay “Moulin Rouge skandalı” işine gelmiş gibiydi, tuzağa düşürdüğü ülkeler değil ken olarak tarihe geçmişti. disiydi asıl. İdam mangasında 12 çavuş vardı, ateş ederlerken içlerinden biri bayılmıştı. Ölürken üstünde açık gri bir elbise, ipek çoraplar ve başında da peçeli bir şapka vardı. IDA RUBINSTEIN: Danslarını finanse edecek kadar zengin ve kusursuz Avrupa eğitimi almış Rus Salome’siydi. Babası köklü bir Eşkanazi ailesinden geliyordu, annesini de babasını da küçükken kaybetmişti. Sahneye ilk çıktığında Kleopatra rolündeydi, başında mavi bir peruk vardı, sonra boş gözler, solgun yanaklar. Ida bu haliyle soğuk bir erotizm estirmişti, Salome’den kraliçeye dönüşmüş gibiydi. Modern görünümlüydü, griyeşil gözlü, iskelet Maud Allan: İsmi “Kara Kitap”taydı... gibi zayıf ve uzundu. Erkeğe hükmeden bir tipteydi. Mısır kabartmalarına Tamamen kocasının etkisi altındaydı, metresler sakbenziyordu. Bir yeniyetmenin saf aşkıyla tutkundu tiyatroya, Oscar Wilde’ın Salome’sini canlandırmak istiyor lanmıyor ve Colette onlara “benim canavarlarım” diyordu. Rus Ortodoks Kilisesi İncil karakterlerinin canlan du. Amerikalı bir kadına âşık oldu, kadın Colette’le yatdırılmasını yasaklamıştı. Bu nedenle metin değiştirilip tıktan bir saat sonra da Willy’yle yatıyordu. 1905’de kensansürcüler atlatılmaya çalışıldı. Ida özgür kalabilmek dini jimnastiğe verdi, sahne ve Salome için hazırlanıyoriçin kuzeniyle sahte bir evlilik yaptı, illa Salome’yi oyna du. Lezbiyenler için mim gösterileri yapıyordu ve kenmak istiyordu, sonunda oyunu Yahya’nın başı olmadan dinden on yaş büyük Missy denilen aristokrat bir lezbiyenle yaşamaya başlamıştı. Bu Missy erkek kılığında geoynadı, boş tepsi karşısında mim yapmıştı. Paris’te köpek numaralarının da yapıldığı bir varyete ziyordu ve Colette yatak arkadaşı için “İçimdeki sinirligösterisinde Salome’nin Yedi Tül Dansı’nı 17 kez tekrar lik, öfke ve endişe şeytanlarını uzaklaştırıyor” diyordu. ladı. Londra tiyatrolarında da benzer gösterilere çıktı. Missy’nin verdiği güçle tiyatroya iddialı bir giriş yaptı, Amazonvari, çift cinsiyetli görünümüne Fransa’nın Os Ten adlı pantomimde çıplaklığıyla erkeği öldürürken sol car Wilde’ı sayılan Montesquiou vurulmuştu, Ida’yı hi memesi dışarıdaydı, ama polis görünen memeye sansür mayesine aldı. Çok geçmeden aralarına sadomazoşist koydu. Fakat oyunun önüne geçmek imkânsızdı. Salome’nin kız kardeşleri toplumu ve kurallarını cinekolden gelen Rönesans adamı D’Annunzio’yu da aldılar ve garip bir üçlü oluşturdular. D’Annunzio Ida için sel bağımsızlıklarıyla tehdit etmişlerdi. İnandıkları şey arAziz Sebastian fantezisini yazdı, artık kraliçe değil katle zu ve tutkuydu. Agora Kitaplığı’nın feminist serisinden dilen erkek şehit olacaktı, yani bir nevi Yahya. Eşcinsel çıkan kitap arzu ve tutkunun peşinde olanlar için... CUMHURİYET 02 CMYK