Katalog

28 MAYIS 2006 / SAYI 1053 11 İlk bezelye taneciklerinin keşfi arkeologları bilye bulmuş çocuklar kadar sevindirmiş olmalı. Gerçekten de günümüz arkeolojisi çok çeşitli bilimlerin katkısıyla ilerliyor, bize yepyeni bilgiler sunuyor. Arkeobotani, etnoarkeoloji, etnobotani gibi yeni gelişen bilim dalları sayesinde tek bir tohum kalıntısı bile birçok bilgiye ışık tutabiliyor. Bezelye, birçok bilimin doğuşuna tanıklık etmiş ya da aracı olmuş bir bitki. Çağımızın en güncel konusu genetik bilimi de bezelye sayesinde tarih sahnesinde yerini almış. Hepimiz okul yıllarından Mendel kanunları ve ünlü bezelye deneyini hatırlarız. Mendel’in bezelye tutkusu 19. yüzyılda genetik biliminin temellerini atmış. Gençlik yıllarında bahçeyle uğraşmayı seven Moravyalı keşiş Gregor Mendel, manastır bahçesinde farklı bezelye türlerini çaprazlayarak uzun yıllar gözlemde bulunmuş. Tam bir din adamı sabrı ve titizliğiyle yaptığı çalışmalarda, dev ve cüce, düz ve buruşuk, sarı ve yeşil bezelye türlerini birbirine katarak yetiştirip durmuş, yetiştirdiği melez türlerin özelliklerini kayda geçirmiş. Bu çalışmaları yayımlamasıyla, Mendel genetik biliminin babası olarak anılmaya başlanmış. Sabırlı rahip, bir buçuk asır sonra işlerin nasıl sarpa sardığını, genleri değiştirilmiş tarımsal ürünlerin nasıl çevre sorunları doğurduğunu görseydi, bin kere tövbe eder, sabrı taşar, rahiplikten bile vazgeçerdi. SOFRA MEKÂN BİLYE BEZELYE Aylin Öney Tan Y eşil zırhı içinde inci gibi dizili bezelye baharın en çekici sebzelerinden biridir. Taze ayıklanmış bezelye insanın içindeki çocukta oyun oynamak isteği yaratır. Bilye gibi yuvarlamak, boncuk gibi dizmek, parmaklarımız arasında dolandırmak isteriz bezelye tanelerini. Bilye gibi bezelye de dilimize İtalyancadan girmiş kelimelerden. Latince “pisum” ile küçüğü “pisellum” kelimeleri, İtalyancada tekil olan “pisello”ya dönüşmüş. Bezelye tek tane olarak düşünülemeyeceğinden de haliyle çoğul “piselli” olarak kullanılagelmiş. Bize de bezelye olarak geçmiş. Bezelyenin tarih boyunca Orta Asya’dan Ortadoğu’ya, Etiyopya’dan Doğu Akdeniz havzasına kadar birçok yerde yetiştiği biliniyor. Eski Yunan ve Roma mutfaklarında bezelyeli lezzetlere sıkça yer verildiği görülüyor. Ancak bezelyenin Anadolu’daki geçmişi çok daha eskilere uzanıyor. Güneydoğu bölgesinde neolitik dönem Çayönü kazılarında Milattan Önce 75007000 yıllarına tarihlenen bezelye kalıntıları tespit edilmiş. Kalın kabuk yapısına bakarak yabani bir tür olduğu düşünülen bu bezelye tek örnek değil. Gene neolitik dönem yerleşmelerinden Çatalhöyük de bezelye tarihi açısından ilginç buluntular veriyor. Çatalhöyük’te farklı dönemle Saklı bir yer: Secret Garden ecret Garden, İstanbul’un ortasında, şehrin karmaşasından uzak, yeşilin içine saklanmış bir mekân. Yeniköy’de, baharla birlikte yenilenen yüzü ve işletmesi ile kapılarını açan Secret Garden, ağaçların arasında, boğaza hâkim konumu ile müşterilerini İstanbul’u en güzel noktadan izlemeye çağırıyor ve bahçesinde minderlere ya da hamağa uzanarak gitar eşliğinde keyif çıkarmak da mümkün. Mekân, aynı zamanda çocukların da doğayla iç içe zaman S BEZELYE TAZEYKEN GÜZEL... Bezelyenin karıştığı çağımız gelişimleri genetik bilimi ile sınırlı değil. Bezelye, çağımızın hızlı dönüşümlerinden en fazla etkilenen sebzelerden biri. Endüstrileşen yiyecek dünyasının temellerinde de bezelye taneleri var. Konservenin ortaya çıkmasıyla birlikte ilk kavanozlara hapsedilen lezzet bezelye olmuş. Konserve devi Campbell firması ilk bezelye konservesini 1870 yılında piyasaya sürmüş. 192030 yıllarında, buzdolabı ve derin dondurucu teknolojisinin gelişmesiyle konserve bezelyenin kimya laboratuvarı görüntüsü ve tadını benimseyemeyenlere yepyeni bir umut doğmuş. Bezelye, bu kez de dondurulmuş gıda endüstrisinin gözbebeği olmuş. Bezelye tazeyken güzel. Hatta iddialara göre koparıldıktan sonra hızla letafetini kaybediyor. Tarladan toplandıktan sonra birkaç saat içinde dondurulan bezelye gerçekten de çare gibi gözüküyor. Ancak gıda endüstrisinde dondurma işlemi için dayanıklı farklı bir tür ekiliyor ve tazelik korunsa bile tadın yerinde yeller esiyor. Endüstrileşen dünyada yerel yemek değerlerinin hızlı savunucularından olan İngiliz yazar Derek Cooper kabuğunda taze bezelye almanın imkânsızlığına isyan ediyor. Gerçekten de bugün pek çok batı ülkesinde mevsiminde taze bezelye bulmak neredeyse imkânsız. Tek bir bezelye ayıklamamış, ayıklarken en körpelerini dayanamayıp ağzına atmamış, bilye gibi yerlerde yuvarlamamış nesiller yetişiyor. Çocukluk günlerinin masumiyetini taşıyan bilye bezelyelerle doya doya oynayın. Mendel’in bezelye ile oynadığı günler henüz bir buçuk asır önce. Taze bezelyenin kıymetini bilelim. aylinoneytan@yahoo.com Marullu Tereyağlı Bezelye Bu tarif baharın tüm körpeliklerini harmanlıyor, süt gibi taze tereyağının tatlı tadıyla birleştiriyor. Tüm malzemelerin en tazesini ve körpesini kullanmaya çalışın. Bekletmeden hemen tadına varın. 1 kg. bezelye 1 demet (yaklaşık 1015 adet) baş kısımları yuvarlanmış taze soğan 1 marulun körpe göbek kısmı 1/2 demet maydanoz ve dereotu 3 çorba kaşığı tereyağı 1 tatlı kaşığı tuz 2 tatlı kaşığı şeker Bezelyeleri ayıklayın. Soğanların toparlak baş kısımlarını bütün olarak temizleyin. Yeşil sapların 45 tanesini ufak doğrayın. Marulun kaba dış yapraklarını ayıklayın. Açık yeşil iç göbek kısmı yapraklarını ince ince sebze gibi doğrayın. Yayvan bir tencerede iki kaşık tereyağını eritin. Bezelye, marul, soğanların beyaz kısmı, tuz ve şekeri ekleyin. İyice altüst ederek çevirin. 1/2 bardak kadar su ilave ederek kapağını kapatın. Kısık ateşte yarım saat kadar suyunu çekene dek pişirin. Pişme süresinin son 10 dakikasında yeşil soğanı, son 5 dakikasında ise dereotumaydanozu ekleyin. Sıcak sıcak servis yaparken kalan bir kaşık tereyağını ekleyip son bir kez altüst edin. re ait farklı bezelye örneklerine rastlamak mümkün. 6500 yıllık bezelye taneleri daha çok yabani izlenimi verse de, MÖ 5750 yılına tarihlenen taneler yabani bezelyeye göre daha ehlileştirilmiş ve tarımla iyileştirilmiş örnekler olarak karşımıza çıkıyor. Neolitik bezelyenin bugünkü sofralara gelene kadar birçok değişim geçirdiği aşikâr. Bezelye gerçekten de ehlileştirilmeye ya da yeni deyişle genleri ile oynanmaya uygun sebzelerin başında geliyor. Üstelik bezelye bu uzun tarih serüveninde sadece mutfak sanatının değil, birçok bilimin de gelişimine katkıda bulunmuş. geçirebilecekleri oyun alanlarına sahip. Bahçe dekoru ise ağırlıklı olarak ahşabın kullanıldığı doğal materyallerden oluşuyor. Zengin mutfağı ile farklı yemek zevklerini de sunan mekânda salatalardan mezelere, paçanga, sigara böreği gibi aperatiflerden ızgara çeşitlerine, meyve ve tatlıya kadar pek çok seçenek var. İçecek mönüsünde ise alkollü içecekler ve en başta şarap çeşitleri bulunuyor. 8500 metrekare açık, 650 metrekare kapalı alanı ile çeşitli aktivitelere de ev sahipliği yapan mekân, özel günleri geçirmek için de ideal. Secret Garden’in özel otoparkı da bulunuyor. Secret Garden: 0 212 299 00 77 Güne, kapılarını sabahın erken saatlerinde İstiklal Caddesi’ne açan Cafe Krepen’de başlayabilirsiniz. Keyifli bir müzik eşliğinde kahvaltı, bir fincan kahve ya da bir dilim tatlıdan sonra, hareketli bir gün sizi bekliyor... Tel: 0 212 249 80 13 Günün bir başka konseri ise yeni albümüyle birlikte dinleyicileriyle buluşan Grup Yorum’un. Grubun coşkulu, yeni şarkılarını, saat 18.00’de My Showland’de dinleyebilirsiniz. Biletix Çağrı Merkezi: 0216 556 98 00 Kasa Galeri’deki “Mercekmercimek: Giz” adlı fotoğraf sergisi üç genç sanatçının işlerini bir araya getiriyor. Ender Gelgeç, Ege Kanar ve Melisa Önel, fotoğraflarında izlerin peşinden giderek bireyin kimliğini, gizlediklerini sorguluyorlar. Galeri, Karaköy Bankalar Caddesi’nde.Tel: 0 212 292 49 39 15. Uluslararası Tiyatro Festivali, dünyanın çeşitli ülkelerinden tiyatroları ağırlamaya devam ediyor. Festivalin bugünkü oyunlarından biri de Beckett’in 100. doğum yılı anısına Fransız yönetmen Pierre Chabert’in yönettiği Beckett... Beckett’in eseri “Oyun Sonu”. 20.30’da AKM Oda Tiyatrosu’nda sahnelenecek oyunun başrolünde ise Genco Erkal var. Tel: 0 212 334 07 77 Yaz aylarında terasta İstanbul silueti karşısında yemek yemek isteyenler için 5. Kat en uygun mekânlardan biri. 5. Kat’ın mönüsünde İtalyan, Fransız, Çin ve Türk yemekleri bulunuyor. 03.00’e kadar açık olan sakin mekân, saatler ilerledikçe gece kulübüne dönüşüyor. 0 212 293 37 74 www.5kat.com Kibrit Fabrikası ürkiye Kibrit İnhisarı (tekeli) Şirketi, Fabrika çalışanları arasında ecnebi de Sinop’ta bir kibrit fabrikası inşa bulunacak mıdır? ettirmek üzeredir. Yapılacak olan bu Fabrikamızda bütün işçiler Türk olacak, fabrika hakkında dün bir muharririmiz yalnız biriki sene için mütehassıs birkaç şirket müdürlerinden Mösyö Filipar ile Belçikalı usta getirtilecektir. Bir Türk mülakat etmiş ve bu hususta aşağıdaki mühendisle bir Türk kimyageri epeyden beri izahatı almıştır; Avrupa’da kibrit sanatı tahsil etmektedir. Kibrit fabrikasının inşaatı hakkında Bunlar gelince fabrikaya alınacak ve Belçikalı bir grup ile akdolunan mukaveleler Belçikalı ustalara da yol verilecektir. (sözleşmeler) tasdik edilmiş olduğundan Fabrika için lazım olan ham madde azami bir aya kadar Sinop’ta fabrikanın nerelerden tedarik edilecektir? inşaatına başlanacaktır. İnşaata nezaret Kibritte kullanılan kimyevi kısımlar tabii etmek üzere Belçika’dan Avrupa’dan getirtilecektir. bir inşaat müdürü Diğer kısımlar ise tamamen getireceğimizden, memleketimizde mevcut yapılacak olan bir olduğundan dahilden fabrikanın planları mübayaa (satın alma) ve Belçika’da hazırlanmış ve tedarik olunacaktır. idare meclisimizce de Fabrika kaç cins kibrit tasdik edilmiştir. yapacaktır? Bu fabrika Türkiye Hükümetle akdedilen Kibrit İnhisar Şirketi’nin mukaveleye (sözleşmeye) kendi malı olup kendi göre fabrikamız şimdiki sermayesiyle yapılacaktır. kullanılan şekilde bir cins İnşaat bir Belçikalı gruba kibrit yapacaktır. İhracata ihale edilmiştir. Fabrika, başladığımız vakit diğer binasının inşaatı ve son cinsleri de yapacağız. Belki sistem makineler ile hükümet o zaman burada beraber yarım milyon da başka cins kibritlere liraya kadar yapılacak ve müsaade eder. dünyanın en birinci kibrit Kibrit İnhisar fabrikası olacaktır. Şirketi’nin şimdiye kadarki Fabrikanın istihsalatı faaliyeti ve mesaisi Kibrit Fabrikası... (üretimi) Türkiye’nin hakkında malumat lütfeder kibrit sarfiyatına tekabül misiniz? edebilecek midir? İnhisar Şirketi’nin bir senelik teşekkülüne Fabrikamız gelecek sene Türkiye rağmen verdiği netice çok memnuniyet istihlakatına (tüketimine) kâfi miktarda mal vericidir. Bir senelik faaliyetini tamamlamış çıkaracaktır. Bilahare fabrikaya biriki olan şirketimiz hükümete 1.305.000 lira makine ilavesiyle Türkiye istihlakının ikiüç tediye etmiştir (ödemiştir). misli daha fazlası istihsal olunabilecektir. Fabrikanın inşasından sonra kibriti Çünkü fabrikanın bulunduğu yer müsait burada imal edeceğimize göre, kibrit fiyatı olduğundan fabrikamızı bilahare düşecek midir? genişletebileceğiz. Bu şartlar altında ikiüç Bu mesele bizden ziyade hükümete aittir. sene sonra Türkiye’den harice külliyetli Çünkü hükümete maktuan (götürü olarak) miktarda kibrit ihraç edeceğimiz 1.740.000 lira tediye etmekteyiz. muhakkaktır. 10 Mayıs 1926 T İstanbul Belediyesi Kadın Koordinasyon Merkezi (KKM) tarafından organize edilen “Çocuk Filmleri Şenliği” sürüyor. İlköğretim öğrencilerine ücretsiz gösterilen filmlerden Köpek Balığı Tatilde’yi küçük sinemaseverler, saat 16.00’da Şişli Gazi Sineması’nda izleyebilirler. Tel: 0 212 293 12 70 Son zamanların en büyük Türkçe rap partisi, bugün saat 14.00’te Studio Live’da olacak. “Rise of Hiphop” isimli partide Ceza, Yener, Emre, MT, Ayben, Mihenk Taşı ve Alaturka Mavzer, Rapozof, Giyotin ve daha pek çok isim sizi rap’e doyuracak. Tel: 0 212 244 00 30 www.biletix.com Ege Kanar’ın fotoğraf çalışması... Hazırlayan: CANAN ONURAL sudoku.okulu@gmail.com YANITLAR Haftanın kolayı Haftanın kolayı Haftanın zoru Haftanın zoru Yanıtlar sağ sütunda... CUMHURİYET 11 CMYK