Katalog

26 HAZlRAN 2005 / SAYI 1005 1905 Rus Devrimi 100 yaşında Bu bir film karesi. Sovyet yönetmen Ayzenştayn 1927 yılında çektiği Ekim'de Çar'ın heykelinin nasıl yıkıldığını iinlatıyordu... leme belclenmeden uygulamaya sokulacaktı. Matbaa işçileri sansürün kaldırılmasını beklemiyor, sadece sansüre boyun eğmeyen gazeteleri basmayı kabul ediyorlardı. Polisin geleneksel olarak devrimci"Efendımtz! Bız işçiler, çocuklanmız ve karılarılerekarşı ajanolarak kullandığı "dvornik"ler (apartmız, acız yaşlı ebeveynlerirnız sıze gcldık. Efendıman kapıcıları) bile, binlerle bir araya gelerek artık miz, adalet ve himaye aramak ıçın Büyük bir yokajanlık yapmayacaklarını ilân eden bir bildirge yasulluk ıçtndeyiz, baskı alttndayız ve gücümüzün ötesinde islere koşuluyoruz, hakarete uğruyor, m yınlıyorlardı. Dünün dindar işçileri artık bilgi açlısan olarak kabul görmüyoruz, bıze kadenne ses.siz ğı içindeydi. Bütün üniversite amfileri devrimin derslikleri haline gelmişti: işçiler iştcn çıkar çıkmaz ce katlanmast gereken köleler olarak davranıhyor. Sabrımızın son sınırına gcldık; bızım ıçin, ölmenın soluğu üniversitede alıyorlardı. işçiler sadece demokrasi ve sınıf sorunlarıyla ilgilenmiyordu. Rus dayamlmaz ıskenceye katlanmayı sürdürmekten devrimine paralel olarak Rusya'nın hakimiyetinde daha tyı oldugu korkunç an geldı." ezilmekte olan Polonya'da da bir ayaklanma başlaundan yüz yıl öncc, 9 Ocak 1905 günü, mıştı. Bir Polonya delegasyonu San Petersburg Sovyeti'ni ziyaret ettiğinde, Sovyet, Polonya'nın kendi Rusya'nın başkenti San Petersburg'un işkaderini tayin hakkını tanıdığını açıklıyordu! çileri işte böyle başlayan bir dilekçe ile Çar'ın sarayına doğru yürüyüşe geçiyordu. Başlannda meslekten rahip, ama aynı zamanda DEVRİM TUTULMASI... polis ajanı ve polisin kurdurttuğu sendikalardan bi1905 sadece kitleler için 1917 devriminin bir gerinin yöneticisi Gapon vardı. O pazar gıınii sanki nel provası olmadı. Aynı zamanda Rus devriminin kiliseye dua etmeye gider gibi bayramlıklarını giyönderleri ve siyasi öncüsü için de bir okul oldu. Lemişlerdi. Ellerinde ikonalar vc kilisenin başka simnin, Bolşevik Partisi'ni kitlelerin yaratıcılığına gügeleriyle Çarlık Sarayı'nın önüne gelmişlcrdi. Çar'ın venme konusunda 1905 devrimi içinde eğitti. Bolgüvenlik güçlerinin açtığı ateş o giin bu dindar ve şeviklerin bütün önderleri Sovyet'i önce boykot etotoriteye saygılı insanlar arasından yüzlercesinin canını alacak, binlercesini yaralı bırakacaktı. Çar, tarihe "Kanlı Pazar" olarak geçen bu günde sadece yüzlerce işçiyi katletmemişti. Aynı zamanda kendi ölüm fermanını imzalamıştı. Çünkü Kanlı Pazarı izleyen günlerde o masum ve uysal işçiler Rusya'da 20. yüzyılın ilk büyük devrimini başlatacaktı. Bu devrim kendisi yenilmesinc yenilecektı, ama bundan sadece on iki yıl sonra, 1917'de Rusya'nın işçi sınıfı ve köylüleri yeniden ayağa kalkarak önce şubat ayında Çarlığı, ardından da ekim ayında kapitalistleri iktidardan devirecek ve tarihin ilk muzaffer işçi devrimini geçekleştirccckti. Sungur Savran Uzun, zorlu, ama coşkulu bir yıldı, 19O5.Herşey9 Ocak'ta başladı. Tarihe "Kanlı Pazar" olarak geçen bugünde yüzlerce işçi öldürüldü. Ardından bir milyon işçi genel greve gitti. Haziranda Potemkin Zırhlısı ayaklanması yaşandı. Bu, 12 yıl sonra gerçekleşecek Ekim Devrimi'nin provasıydı... Heykel yıkımları siyasal dönüşümlerin anlatıcısma dönüştü. 1990'da bu kez Lenin heykeli yıkıldı. Yer: Budapeşte... B r Çar'ın heykelini yıkan işçiler, bir devrimin içinde olduklarının farkındaydılar. Başlarındaki kaskederi liderleriyle bir "bütün" olmanın simgesi... Bu işçilerin başlarında ise baret var. Bu kez Lenin heykeli yıkılıyor. Yine kalın ipler kullanılıyor. Bir heykeli yıkmak, yapmak kadar zor olmalı... Çar'ın heykelinin son anları... Sırada proletaryanın iktidarı ve "sürekli devrim" hayali var, atna... 1905 devrimi, Rusya işçilerinin muazzam siyasi seferberliğiyle, politik genel greviyle, sovyederiyle, silahlı ayaklanmasıyla, farklı sınıfların devrim karşısındaki konumlanmalarıyla ve 1917'de işçi sınıfını iktidara taşıyacak Bolşevik Partisi'nin bu ilk deneyim içinde olgunlaşmasıyla, her bakımdan, tarihin ilk muzaffer sosyalist devrimi olan 1917 Ekim devriminin bir genel provası olmuştur. Kanlı Pazar'ın ardından Rusya'nın 120'dcn fazla kentinde, maden havzalarında ve demiryollarında, bir milyon işçiyi kapsayan ve iki ay boyunca süren bir genel grev başlıyordu. Rusya'nın işçileri, öğrencileri, öğretmenleri ve profesörleri, serbest meslek erbabı, 1905 yılının sonuna kadar ateşlı bir politik faaliyet içinde, tarihin görmüş olduğu en zalim, en baskıcı devletlerden biri olan Çarlıktan kurtulmak için kendilerini mücadelenin içine atacaklardı. Kitlelerin ruh durunıu en çarpıcı ifadesini ordu içinde dahi isyanların çıkmasıyla ortaya koyuyordu: Haziran ayında (büyük sinemacı Ayzenştayn'ın daha sonra ölümsüzlcştirdiği) Potemkin Zırhlısı ayaklanması patlak veriyordu, eylül aymda ise Sivastopol isyanı. Ekim ayı tarihin o güne kadar gördüğü en büyük genel greve sahne olacaktı. 15 Ekim'de San Petersburg'da tarihin ilk sovyeti toplanıyordu. 200 bin işçinin kendi işyerlerinden seçtiği temsilciler ve devrimci partilerin belirli sayıdaki temsilcilerı bir araya gelerek hem işçi demokrasisinin büyük bir örneğini veriyor, hem devrimin genel kurmayı rolünü üstleniyor hem de gıdadan ulaşıma kadar birçok alanda bütünüyle felce uğramış ekonomik hayatı halkın ihtiyaçlarına uygun tarzda yeniden düzenliyordu. ARTIK AJANLIK YAPMAYACAĞIZ.. 9 Ocak gününün dini bütün, Çar'a saygılı, uysal işçileri devrim içinde nasıl da değişmişti! işçiler artık "Efendimiz"den ricalarla yetinmiyor, Çar'ın verdiği tavizleri bile yeterli bulmuyordu. Ekim grevi proletaryanın tamamını sarıp, üniversitelere, serbest mesleklere, hatta devlet memurlarına sıçrayınca, Sovyet'in toplanmasından iki giin sonra Çar bir bildirge yayımlayarak bir anayasa, politik haklar ve bir meclis için seçim vaad ediyordu. Ama bu bildirge devrimin yükselişini durduramayacaktı. Çünkü onun önerdiği danışma meclisi karakterli Duma yerine sovyet, politik hakların yanı sıra, bütün tutuklular için af, 8 saatlik çalışma günü ve en önemlisi bir kurucu meclis talep ediyordu. tşçi sınıfı sadece talep etmekle yetinmiyordu. Aynı zamanda özgürlükleri ve kendi haklarını kendi elleriyle uyguluyordu. 8 saatlik ışgünü birçok fabrikada işçiler tarafından herhangi bir yasal düzen Son Lenin heykeli de yıkıldığında "sürekli devrim" artık "devrim tutulmasına" dönüşecekti... Ama göriilen o ki, devrimin köstebeği şimdilik derinden derine ilerliyor! me, ardından da ancak partinin önderliğini kabul ettiği takdirde Sovyet'e katılma kararı almışken, Lenin Sovyet'e katılmanın gerekli olduğunu, çünkü tarihin ortaya çıkarttığı bu özgün kurumun "ruşeym halinde proleter iktidarı" olduğunu savunuyordu. Ekim devriminin öteki büyük önderi Lev Trotskiy (Troçki) ise, Sovyet'in önemini ilk günden kavrıyor ve başkent San Petersburg Sovyet'inin başkanı sıfatıyla devrimin yöneticilerinden ve sözcülerinden biri oluyordu. Trotskiy aynı zamanda Rus devrimi içinde farklı güçlerin konumlanışının değerlcndirilmesi temelinde "sürekli devrim" programını geliştirecek ve burjuvazinin Çar'la uzlaşma eğilimlerinden hareketle, Rusya'da proletaryanın demokratik devrimde önderlik yapmak zorunda olması dolayısıyla devrimin sosyalist bir işçi iktidarı ile sonuçlanacağını erkenden öngörecekti. Bugün, çeyrek yüzyılı aşlcın bir süredir, dünya tarihi bir "devrim tutulması" yaşıyor. Bu çeyrek yüzyılda tek bir muzaffer devrim yaşanmadı. Dünya burjuvazisi, Doğu Avrupa, Sovyetler Birlığı ve Çin'in bürokratik işçi devletlerinde kapitalizmin yeniden kurulmasının da verdiği güvenle, artık dev rimler çağının kapandığı fikrini kitlelere aşılıyor. Sırbistan'dan Kııgızistan'a, kendi taraftarlarını başa gcçirmek için "fason devrimler" bile imal etme cüretini gösteriyor. Solda da oldukça büyük bir çoğunluk, artık devrimlerin insanlığın gündeminde olmadığı kanısında. Kimileri daha da ileri giderek işçi sınıfının ve genel olarak emekçi halkın gerici değerlerin taşıyıcısı olduğunu ileri sürüyor, neredeyse "Inşallah devrim olmaz" diye dua cdiyorlar. Ama kapitalist toplumun, özellikle emperyalizm çağında yarattığı devasa çelişkiler her geçen yıl daha fazla birikiyor. Marx'ın dediği gibi devrimin köstebeği şimdilik derinden derine ilerliyor. 21. yüzyılın başında köstebek Latin Anıerika'da yüzünü göstermeye başladı. Ekvador'da kitleler iktidarı 24 saat için dahi olsa zapt etmeyi başardı. Arjantin'de 2001'de ekonomik krize muazzam bir kitlesel patlama es,lik etti. Bolivya 2004'te barikat savaşlarıyla sarsıldı. Bütün bu ülkelerde kitlelerin devrimci faaliyetleri seçimle iş başına gelmiş başkanlan tarihin çöp sepetine gönderdi. Ama bunlar devrimin sadece ilk kılıç şakırtıları. 21. yüzyıl henüz 1905'ini beklıyor. •