Katalog

14 SOFRA Aylin Öney Tan Dünyaya hoş gelmek L ekhousa, çok eski bir kelime. Bir yaklaşımâ göre Eski Yunancada "yatmak" fiilinden geliyor. "Lokheios" doğum yapılan yatak demek. Yeni doğuran kadına da "lekhousa" denmiş. Bir başka yaklaşıma göre de, özgürlük anlamına gelen "lekuteria" kelimesinden türemiş. Kadın "yük"ünden kurtuluyor, özgürleşerek anne oluyor. Ama asıl özgürleşen, kapalı olduğu ana karnından kurtularak dünyaya merhaba diyen bebek. Yeni doğan özgür bebeğe de "lekoufi" deniyor. "Lekhousa", Türkçeye de "lohusa/loğusa" olarak geçmiş. Anadolu'da hamile kadına "yüklü" derler. Biraz kaba gibi dursa da, "hamile" kelimesi dahakibar sayılmaz. "Hamal" ile "hamile" Arapça "haml" (yük) kökünden, "yük taşıyan" anlamına geliyor. Anne ve bebeği bekleyen ilkler arasında başka ödünç kelimelere de rastlanıyor. Bebeğin ilkgiysisi "zıbın" Venedik dilinden geçen bir kelime. Tarih boyunca Osmanlı ile ilişkisi olan Venedikliler gösterişli kıyafederinin içine "zipön" denilen tulum şeklinde bir iç gömlek giyerlermiş. Osmanlı da kaftan altına "zipon" yani "zıbın" giymeye başlamış. Zaman içinde "zıbın" kelimesi, sadece bebek iç giysisi için kullanılır olmuş. Yeni anne ise misafirleri gecelikle karştlamamak için üzerine yarım kollu kısa bir hırka alıyor. Bu ilk lohusa kıyafeti de Fransızcadan geliyor. Yatakta giyilen ceket/hırka anlamına gelen "lieseuse", yani "lizöz". "Biberon" ise malum, Latince "bibere" yani "içmek" fiilinden geliyor. HOŞ GELDİN BEBEK Eskiden bebeğin dünyaya gelmesi büyük hazırlıklarla karşılanırmış. Aylar öncesinden ebe ayarlanır, tııtulmak istenen ebeye işlemeli keseler içinde şeker, çekirdek, kahve ve sabun gönderilirmiş. Konaklarda kat kat şiltelerden lohusa yatağı kurulur, en ağır işlemeli ipek, atlas yorganlar örtülürmüş. Doğumdan sonra ilk iş, lohusa şerbeti kaynatılır, doğumu müjdelemek için sürahilerle akrabalara, yakın dosdara, komşulara gönderilirmiş. Sürahinin boynuna erkek bebekler için kırmızı kurdelc, kız bebekler için kırmızı tülbent bağlanırmış. Gelen konuklara da gümüş zarflı bardaklarla bu şerbet ikram edilirmiş. Çiçeği burnunda anne yatakta yatırılıp, rahat ettirilir, kırk gün boyunca tek bir iş yaptırılmazmış. Sadece bebeğini emzirmesi beklenir, sütünün bol olması için sütlü, tatlı, nişastalı yiyecekler yedirilirmiş. Hoşaflar, şerbetler, helvalar eksik edilmezmiş. Genellikle nişastalı yemekler yapılır, bir tür buğday bulamacı olan haşıl, paluze, meyaneli çorba gibi yemeklere ağırlık verilir, gaz yapmaması için fasulye ve nohuttan uzak durulurmuş. En uzak durulan yiyecek ise ilginçtir etmiş. Bazı yörelerde, değil geline yedirmek, lohusa evine kırk gün et sokulmazmış. Bu âdetin temelinde korku yatsa gerek. En korkulan ise ani bebek ölümleri, lohusa humması gibi ateşli, enfeksiyonlu hastalıklar. O yörenin in sanları et gibi, zor saklanan, bakteri yuvası yiyecekleri eve sokmanın bir âlemı olmadığının farkındaymış... Işte lohusa şerbeti burada imdada yetişiyor. Lohusa şerbetinin bin bir hikmeti var. îçindeki tarçın ve karantil hem antiseptik hem de ruhi bunalım için bırebir. Lohusala rın korkulu rüyası al basması veya lohusa hummasına karşı koruyucu etkisi var. Lohusa sendromu olarak bilinen doğum sonrası depresyonu önleyeceğine de inanılıyor. Sütün artması için gerekli görülen bol su ve şeker ise zaten şerbetin hammaddesi. lyi de nereden çıktı bu lohusa muhabbeti derseniz, etrafta bebekler çoğalıyor. Bu köşenin gölge editörü, eleştirmeni, akıl fikir vericisi kardeşim Sezin pek yakında anne oluyor. Bir başka anne adayı ise Cumhuriyet'in arşiv servisinden Şenay Baran. Anna Turay ise bebek Aren Deniz'i daha 4.5 ay önce kucağına aldı Anna Turay, Cengiz Turhan ve Lale Filoğlu "Grup 7 tletişim Hizmetlcri"nin ortakları. Her yıl merakla beklenen bir takvim yayımlıyorlar. Bu yılki G7 takvimlerini Anadolu'da Türkmen, Yörük, Sünni, Roman, Alevi, Ermeni, Çerkez, Rum, Kürt, Süryani, Yahudi, Arnavut ve Laz doğum âdetleri üzerine hazırlamışlar. Anne Anna ile baba Cengiz belli ki bebek Aren sayesinde bu konuyu enine boyuna araştırmışlar. Biz dc, Sezin ve Sinan'ın bebeği için, hazırlığımızı "LohusaŞerbeti" üzerindeyoğunlaştırdık. Ortaya birbirinden güzel tarifler çıktı. Birisinin bebeği olsa da yapsak demeyin, bir an önce bol baharatlı şerbetinizi yapm, dünyaya yenıclen merhaba deyin. Dolabını/da bulunduracağınız lohusa şerbeti ummadığınız yenilikleıe gebe olacak, tatlılarınızda bambaşka lezzetler doğuracak. 9 Lohusa şerbeti u şerbet hazır alınan lohusa şekerini bol suda kaynatmaktan ibaret. Hacıbekir'den şekerimizi alırken tezgâhtar "1 kiloya 40 bardak su" diye tarifi özetledi. Son haftalarda bizlere tarıflerini veren Lale Dai Hanım da yeni torun sahibi oldu. Berke bebek için hazırladığı şerbete bir çubuk tarçın ekledi ve dövülmüş ceviz B tarçın karışımı ile sundu. En güzel sürpriz ise Selın Kutucular'ın kitabından çıktı: Büyükada Yemekleri. Dedesinin sofrasını anlatan Selin Kutucular, dedenin kucağma verilen her torun için hazırlanan lohusa şerbeti, diş buğdayı gibi tatları eksik etmemiş. Işte bu tarifler, kitabı gerçek bir aile kitabı yapmış. Bizim tarif ise çok baharatlı: 1 kilo şeker: 40 bardak su formülüne sadık kalın. 1 çubuk tarçın, 1520 tane karanfil, 45 adet tane karabiber ve23 yenibahar ekleyin. Ağır ağır kaynatın. Mevsim uygun; bir mandalina kabuğunu da ekleyebilirsiniz. Bulabilen 1 adet yıldız anason da koyabilir. Kaynar suda bekletip yumuşattığınız ve ovalayarak zarını soyduğunuz badem, nar taneleri ve dolmalık fistıkla servis yapın. Yanına baharlı tadıyla bembeyaz kişniş şekerini yakıştırabilirsiniz. Lohusa şerbeti ile hastane odasında bile yeni tatlar yaratmak mümkiin. Kutlama şampanyası kadehinin içine danılatacağınız birkaç damla şerbet ya da serpeleyeceğiniz birkaç loğusa şekeri kırıntısı bebeğin coşkusuna layık köpükler oluşturacak. En yakın muhallebiciden alacağınız su muhallebisini küp küp kesip şerbet içinde bol badem, fıstık ve nar tanesiyle bici bici veya haytalı/helatiye gibi servis yapabilirsiniz. Ya da yarı süt yarı suyla az şekerli paluzenizi evde hazırlayın. Isteyene şerbet içinde sunun. LflBİRENT Birincl kareden itibaren oklara ve numaralara dikkat ederek espriyi izlemeye başlayın... O da ne? Espri, iki ayrı yoldan devam ediyor.. Oklar da iki ayrı yönü gösteriyor.. Şimdi hangi yolu takip edeceğiz? Eee! Orası artık size kalmış. Hadi buyurun bakalım sayfanın labirenilerine.. Sakın kaybolmayın haai.. HAKAN ÇELİK fhakancelik@mynet.com f 0UMDAM r HAVpAA '•• MoLuYo YA ?!. AMA'..<STTTI ı PA l£ÇL grzoe YA ?/. ıŞiN YbkSA 0 TA5AKKUF c 5AMT^U UO