Katalog

3CAK 2004 / SAYI 930 TOPLUM 5 inümüzde en radikal solculardan İJOELKOVEL.Bugün nyanın pençesinde olduğu )lojik krizin, petrol ticaretine /alı kapitalist sistemin eseri luğunu söylüyor. Yalnızca ıdemik üretimlerle sınırlamıyor ıdini... Michael Lowy'yle birlikte lül 2001 'de Ekososyalizm ınifestosu'nu ilan etti. Geçen ılerde îstanbul'daydı. anbul'dan sonraki durağı ndistan... Dünyanın dört bir ine gidiyor... Kitaplar yazıyor... nferanslar veriyor... Kapitalist zenin kıskacından ve acılarından rtulmanın tek yolunun sosyalizmi ıiden, "ekososyalizm" diye andırdığı biçim altında ılandırmak olduğunu anlatıyor. ıfeni sosyalizm: Ekososyalizm üfer ıgin iz, ben, hepimiz yeryüzünün, doğanın bir parçasıyız. l însanı, doğayı çöküşe sürüldeyen şey kapitalizm..." 68 yaşmdaki yazar Joel Kovel'in kapitalizm hakkındaki düşünceleri böyle. Kovel, geçen hafta îstanbul'daydı. Nâzım Hikmet Vakfı'nda "Amerikan emperyalizminin saldırgan yüzü veküresel kapitalizmin krizi ile dünyanın içinde bulunduğu ekolojik kriz arasındaki ilişkiler" üzerine bir konferans verdi. Kovel, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki radikal sol çevrelerinin önemli bir ismi. Aslında bir psikiyatr. Bronx Kent Hastanesi'nde psikiyatri profesörlüğü yapmış, Albert Einstein Tıp Fakültesi'nde 25 yıl psikoterapist olarak çalışmış ve psikanaliz alanlarında araştırmalar yapmış. Bir süre New York'taki ünlü The New School for Social Research fakültesinde antropoloji dersleri vermiş, şu anda Bard College'datoplumsalçaJışmalarprofesörü. Irkçılık, psikanaliz, toplum ve nükleer si "S lahlar üstüne kitapları olan Kovel'in, "Arzu Çağı: RadikaJ Bir Psikanalistin Gözlemleri" ve "Tarih veTin: Ozgürleşme Felsefesi Üzerine Bir înceleme" adlı kitapları Ayrıntı Yayınlan'ndan çıktı. Kapitalizmle ekolojik kriz arasındaki ilişkinedir? 197()'li yıllara kadar yeryüzü, dünya nüfusunun, kapitalizmin ürettiklerinin etkisini kaldırabiliyordu, ancak 70'lerden bu yana dünya nüfusu arttı ve yeryüzünün kapasitesi artık kapitalist sermayenin hegemonyasını kaldıramıyor. Aslında dünya yüz elli yıldan bu yana kapitalizm ve onun belirlediği modernliğin etkisiyle tinsel ve ekolojik bir bunalım, bir kriz yaşıyor. MarxveEngels'in "Komünist Manifesto"da söyledikleri gibi, "... kapitalist sistemin belirgin özelliklerinden biri geleneksel tinselliklerin egoist hesapların buzlu sularında çözülmesidir". Kovel, tıp okuduğu yıllarda ınsana ve tnsan dünyasına olan tlgısınt keşfetmış, hastam olsaydı... 25 yıl boyunca hastalarınızın sorunlarını dinlemekten sıkıldınız mı? Bence, dinlediği hikâyelerden büyülendiğini söyleyen bir psikiyatr çok da dürüst konuşmuyor demektir. Hikâyeler hep birbirine benzediği için mi? Hayır, hikâyeler hep farklıdır... Ama düşünün, ben acil servislerde de çalıştım. Korkunçtur... însanlar gözünüzün önünde ölür. Ya da psikoterapilerde, hep bir şeyin arkasındaki başka bir şeyi ararsınız. Ekzistansiyel olarak hastanızla "birlikte olmak" zorundasınızdır. Bir yığın sıkıntıyla baş etmeye çalışan birine 'e hadi canlan bakalım' falan diyemezsiniz. Ya da ölmek üzere olan birine, 'bak güneş ne güzel parlıyor' diyemezsiniz. Yani çok da eğlenceü değil. Marx'ın kitaplarını psikolojik açıdan okudunuz mu hiç? Romanları bu gözle okudum. Madame Bovary, Moby Dick, Marx Hucklebery Finn gibi romanların analizini yaptım. Sosyalizmin psikolojik yapısını incelediniz mi? Böyle bir şeyden bahsedilebilir mi? Bunun üstünde çok çalıştım. Son kitabım Doğanın Düşmanı da (Zed Books, London, 2002) biraz bunu anlatan bir kitap. Sosyalizm bir yabancılaşma içine girdi. Sermayenin küreselleşmesi yerkürenin bütünlüğünü yitirmesine neden oldu. Marx'ın, Engels'in saptadığı önemli bir temel ilke de komünist toplumun kazandıracağı bütünlüktür. Sosyalist düşünce özgür gelişime olanak tanır. Ama benim sosyalizmden kastettiğim Çin'de olup bitenler değil. Örneğin Rosa Luxembourg benim için özgür gelişimi içeren sosyalist düşüncenin en iyi temsili. Harika biri... Marx, 'Tanrı'ya şükür Marksist değilim' demişti, bu noktaya gelmemeli... Lacan, Althusser'in psikiyatrıydı. Siz hayranlık duyduğunuz bir düşüniirün, diyelim Marx'ın psikanalisti olmak ister miydiniz? PsikanaJiz sürecinde, psikanalist kendini geri çekmek zorundadır, araya bir mesafe koymak ve o mesafeyi korumak zorundadır, bu yüzden, hastadoktor ilişkisi kurmak, hatta hcrhangi başka bir karşılıklı iüşki kurmak istemezdim. Hem nasıl mümkün olsun bu? O Marx! • bunun üstüne psıkiyatrt ihtısası yapmış. Oğrencılık yıllartnda felsefe okumaya, Marx't keşfetmeye, öğrendığı herşeyt sorgulamaya başlamış. tlk kıtabı ırkçılık üzerine: Beyaz Irkçılık: Pstkotarth Kendını düşünsel açıdan sosyalizme adamış bırı olarak asla hırpartıye ya da bırgruba üye ohnamış 198O'lı yıllarda bir süre Nıkaragua 'da yaşamış, nükleersılahlarla tlgılı çalışmalar yapmış 19H4'te Nükleer Terör Durumuna Karsı adlı kıtabı yaytmlamış. TOPLUMSAL VAROLUŞ 25 yıl psikiyatr olarak çalışmış, sonra da bırakmışsınız. Neden ? Çünkü, aslında psikoterapist olmak, psikanaliz yapmak da burjuva kültürüne ait şeyler. Psikanalizde sosyaJ pratiğe şüpheyle bakan bir bakış var. Ben, insanların yaşamına tamamen kayıtsız kalamazdım. Marx'ın, Engels'in toplumsal varoluş olarak adlandırdığı şey, çok temel bir şey. OnJarın argümanları dünyada Yazar Joel Kovel 65 yaşında... Fotoğraf: Vedat Arık kendini anlamak üzerine kurulu. Ailesini Yahudi soykınmında yitiren ünlü Fransız düşünür Levinas da insanların acılarına kayıtsız kalamadı. "Öteki" meselesine eğilen birkaç felsefeciden biri. Siz de böyle bir duyarlığa sahipsiniz. Bunun biraz da soykırıma uğrayan Yahudi geleneğinden gelmelde ilgisi var mı? Belki... Ama dünyanın en Yahudi adamı Freııd'du. Sıradan insanın yaşamının dışında kaldı. Insan kitlelerinin tembel bir zihni olduğunu söyledi. Böyle bir şey nasıl söylenebilir ki? Onlar çaJışan ve bu dünyayı yapan insanlar. Bu affedilemez ve aynı zamanda yine çok Yahudi bir şey. Marx örneğin, Yahudi olmayan bir Yahudi'ydi. Evet ben de Yahudi bir geçmişten geliyorum. Judaism'den gelmenin büyük bir olanağı var... Kovulmuştuk, dışlanmıştık... Sonyüzythn birçokentelektüeli, düsünürü, çokparlakkuramlarürettıler Ancak politıkalana, somutmücadeleye bir parça uzak kaldılar. Kovel bu anlamda çokfarklı bırentelektüelportre çızıyor. Kapitalizmin neden olduğu ekolojik krızı sert bir dılle eleştirenjeminızm, ekolo]i, sö'zde küreselleşme eleştirılerıve doğa tarıhıkonularında yaytnlaryapan uluslararası Capıtalısm NatureSocialism adlı gazetenın baseditörlüğünü yaptyor. Bu gazete hakkında daha aynntılı bilgiyi ıvıuıv.tandf co.uk/journalsı'jorderfrm.htmladresinden alabilirsıniz. "... Ekolojik krizi başlatan ve büyüten kapitaiizmdir, petrol savaşları kapitalizmin ürettiği bir felaket. Bunun önüne geçebilecek tek şey ise sosyalizm..." Irkçılık? Ben, zencilere uygulanan ayrımcılığa tanıklıkederekbüyüdüm. Cinsel ayrımcılığın, ırkçdığın ne olduğu anlaşılmadan Marksist olunamaz. Sosyalizme ya da yeniden modellenmiş bir sosyalizme inanıyor musunuz ? Kesinlikle...Bugüninsanlanndoğayla iJişki kurma biçimi çok yanlış ve bu yanlışlık da kapitalizmin marifeti. Siz, ben, hepimiz yeryüzünün, doğanın bir parçasıyız, insanı, doğayı çöküşe sürükleyen şey kapitalizm. Bu konuda düşünen çok az insan var ama giderek artacağına inanıyorum. Ekolojik krizi başlatan ve büyüten kapitaiizmdir, petrol savaşları kapitalizmin ürettiği bir felaket. Bunun önüne geçebilecek tek şey ise sosyalizm. Peki ya Bush, savaş politikaları, Amerikan emperyalizmi... Hepimiz Bush'tan korkuyoruz, korkmaktadahaklıyız. Aslında, Bush kendisi aptal bir adam, ama onu yönetenler aptal değil ve çok tehlikeli, mesela Başkan Yardımcısı Chainey. Amerika son 50 yıldır dünyanın en saJdırgan ülkelerinden biri, bunu herkes biliyor. Amerikalılar da artık bu durumdan korkuyorlar. Amerika'nın enerji kaynakları tükenmekte ve bu nedenle savaşa ihtiyacı var. Işte bütün bu meseleler ekolojik kriz başlığı altında düşünülmeli. Neden Madagaskar'a savaş açılmıyor? Madagaskar'da da yanlış giden çok şey var, ama kimse Madagaskar'a savaş açmayı düşünmüyor çünkü orada petrol yok. Türkiye çok kritik bir durumda, iyi bir şans gibi görünen, aslında bir kâbusa dönüşebilecek bir kritik durum bu. Bush gitse de durum değişmeyecek. Bu kriz, kapital sistemde büyümeye devam edecek, çünkü kapitalist sistem doğalgazlardan ve petrolden fayda sağlamaya dayalı bir sistem. • KİTAP SİYASET FELSEFESI oOZLUGL Siyaset felsefesi meraklılarına V 1 elsefeye meraklı olanlar, w\ kitaplığınızdaki felsefe L kitaplarının arasına, yeni çıkan bir felsefe sözlüğü için genişçe bir yer açmanız gerekiyor. Çünkü, Siyaset Felsefesi Sözlüğü, Ahmet tnsel danışmanlığında, Hetişim Yayınları'ndan çıktı. Sözlüğü, Lille 11 Üniversitesi profesörlerinden Philippe Raynaud ve Paris II Üniversitesi Hukuk Felsefesi profesörlerinden Stephane Rials yayma hazırladı. Fransa'nın Paris I, II, IV, X, Nantes Üniversitesi, Montpellier Üniversitesi, Rouen Üniversitesi gibi önde gelen üniversitelerinden, CNRS'den profesörlerin katkıda bulunduğu bu ortak çalışmada Brüksel Libre Üniversitesi'nden, Cenevre, Friburg, Littoral, New York, Harvard, Lozan ve Brezilya Rio Grande de Sul Federal, Roma ve Cenova üniversitelerinden öğretim üvelerinin de madde açıklamaları yer alıyor. Bu kapsamh çalışmamn Türkçeye çevirisi Ismail Yerguz, Necmettin Kamil Sevil, Emel Ergun ve Hüsnü Dilli tarafından yapıldı. Siyaset Felsefesi Sözlüğü, yalnızca siyasal düşünceler tarihçesıni sunmak amacıyla değil, eğitimli okuyuculann siyaset felsefesinin temel öğelerine sorunsal açıdan ulaşmalarını sağlamak amacıyla da hazırlanmış. Yani, okuyucunun elinin altında zaten bulunan sözlüklere bir yenisini eklemektense, akımların ve kavramların derinlikli incelemelerine yer veren bir yapıtın ortaya çıkması istenmiş.