Katalog

DOĞUMUNUN 100. YILINDA RAINER MARIA RILKE! Rilke, şiirin ta kendisi! geleneksel yaşamdan bir fotoğraf olarak işler, şiirleşir. GÜLTEKİN EMRE Çevreye duyarlı biridir Rilke, şiirlerinde bu yansır. “Barbarlar” şiiri, yok edilen, ev yapılacak bir parkın ÖLÜMSÜZ ÖNCÜ! baltalarla perişan edilmesine bir ağıt. “toplu konutlar” Rainer Maria Rilke (4 Aralık 1875 / 29 Aralık için yok edilen parkın iç sızlatan yok edilişi. 1926), kendinden çıkıp yine kendine varan bir şair. Başka “ben”lerle de yaşayan, hiç unutamadığı DİZELERİNDE İHTİŞAM VE SEFALET geçmişiyle günlük yaşamını, gözlemlerini şiirlerinde ARASINDAKİ UÇURUMDA DA GEZİNİR! hep yaşatan bir şair. Rilke halkın yaşamını dile getirir şiirlerinde. Halkın Yaşadığı acılı, sancılı, sıkıntılı dönemlerden hiç yoksulluğu dindarlığı aynı potada ele alınır. Yüksel kopmadan hep yazmayı sürdüren bir şair. Pazarkaya’nın yorumu şöyle: Savaşa karşı duruşunu şiirlerine de yansıtan biri. “XIX. yüzyılda Orta Avrupa’da siyasi, ekonomik ve Dinselliği “melekler”le şiirlerinde hiç eksik etmemiş, toplumsal durumlar sonucu, işsiz, bakımsız, besinsiz ölüm korkusunu hiç üstünden atamamış da biri. insanların, bebek ölümlerinden başlayarak kısa Tüm yapıtlarıyla, ele aldığı konularla, çevre süren sıkıntılı ömürlerinde neredeyse tek sığınakları duyarlılığıyla öncülüğü doğumunun 100. yılında da Meryem’dir.” (Rilke Bütün Şiirleri, Çeviren: Yüksel süren büyük bir şair, Rilke! Pazarkaya, Cem Yayınları) “Biz dalgalar; Marina ve deniz! Biz derinlik ve Halkta yoksulluğun özellikle çocuklara yansıması, gökyüzü!/ Biz dünya, Marina ve bin kez yenilenen Rilke’yi fazlasıyla duygulandırır. ilkbahar, çayırkuşunun/ görünmezliğe iten ezgisi!/ Taş, demir, tunçtan, işlemeli, bezekli, varsıl kilise Neşeyle koyulduk bu işe, biz geçti bile,/ ve aniden, yapılarıyla yoksul insanların, özellikle yoksul çocuğun gücümüzle ezdiğimiz ezgi figana dönüşüyor./ Ama yarattığı çelişki, Tanrı ile kilise kurumu arasında figan? Tersten, ikinci neşe kaynağı değil mi?” bir çelişki olarak da algılanabilir Rilke’nin şiirine Rilke’nin Rus şairi Marina Tsvetyeva’ya yazdığı yansımasında. “Ağıt” şiirinden bu dizeler. Aralarındaki ilişki “aşk ol- “İhtişam ve sefalet” arasındaki uçurumda da duğu kadar da şiir”dir. Yüz yüze gelemediler ama bir- geziniyor Rilke’nin dizeleri: “Ve köşede, altın birlerinin şiirini beslediler. camlının/ sarktığı yerde toz toprak,/ duruyor kir ‘MALTE LAURIDS BRIGGE’NİN NOTLARI’ çapıt içinde bak/ sakin bir çocuğun dilenci kastının.” VE TEDİRGİN, YALNIZ RILKE! (“Kilise”, Çeviren: Yüksel Pazarkaya) Çocukluğu engellenmiş, altı yaşına kadar kız SAVAŞA KARŞI BİR ŞAİRDİR! ÇIKAR elbiseleri giydirilmiş Rilke’nin yaşamında korku SAVAŞLARINI DA GÖZLER ÖNÜNE SERER! ise onun peşini hiç bırakmaz. Çocukluk, yaşadığı Rilke’nin dizelerinde yer alan açlık, yoksulluk, tedirginlik, hiç yenemediği yalnızlık duygusu dilencilik, bakımsızlık da onun halkın yaşamından hiç şiirlerinde hep yer alır. kopmadığının göstergeleri. Annesine karşı hep “sevgi-nefret” arasında gidip gelir. Aynı zamanda fabrika işçileri de emeklerinin Otobiyografik özellikler taşıyan 1910 tarihli Malte Laurids karşılığını alamadıkları, günün çok uzun bölümünü Brigge’nin Notları’nda (Çeviren: Gürsel Aytaç / İletişim çalışarak geçirdikleri halde, XIX. yüzyıl sanayileşme Yayınları) anne oğul ilişkisi çok belirgindir. sürecinde sömürü ve eziyet tam işlediği için, yaşam Münih’teki Edebiyatçılar Kahvesi’nde tanıştığı, çilesinden büyükçe bir pay alamazlar. kendisinden on dört yaş büyük Lou Andreas- Rilke’nin “Simihovu’un Arkası” şiiri açıkça Salome’yle evlenemez ama yaşamı boyunca gözler önüne serer bunu: “Geliyor kızgın akşam kızılı/ içinde kanatlarına sığınır ve anne, eş sevgisi arayarak Lou’nun etkisi nerede biri yürüyorsa/ İşte öyle-yürüyorsa dünyada/ Bana fabrikadan erkekler, kızlar, -/ alçak, sıkıntılı alınlarına dar/ yaşamında hep sürer. gidiyor.// Şimdi dünyada nerede biri ölüyorsa/ İşte öyle- ter ve isten yokluk yazılı.// Çehreler körelmiş; kırılmış/ göz. Rilke adını Rainer Maria olarak değiştirir. İzlenimcilerin ölüyorsa dünyada/ Bana bakıyor. (“Ciddi Saat”, Çeviren: Ağırdan sürüklüyor taban/ yolu ve toz ve yaygaradan/ felâket etkisiyle yazmaya çalıştığı şiirleri yerini tek tek görüntüleri, Behçet Necatigil) gibi peşlerine takılmış.” (Çeviren: Yüksel Pazarkaya) mistik, lirik, coşkuyu da sezdiren bir dile, içeriğe dönüştürmeye HALKIN DİLİNDEN, KÜLTÜRÜNDEN, Rilke, savaşa karşı bir şairdir. Halkı kandırmak, savaşı çalışır. YAŞAMINDAN HİÇ KOPMAZ! meşrulaştırmak için kullanılan “bayrak” gibi simgelere de Kendi dünyası şiirlerinde hep yer almıştır iç çalkantılarıyla, Rilke, değişen doğa koşullarını, kent yaşamını, çevre deği- karşıdır. Egemenlerin egemenliklerini sürdürmek için halkı her baş edemediği yalnızlığıyla, yaşamadığı aşklarına duyduğu şikliğini, Bu, geceyi, gündüzü, sabahı, düşleri ince ayrıntılarla türlü biçimde yönetme biçimine de karşı bir tutum izler hep. derin özlemlerle, mutsuzluklarıyla... ele alırken dizelerini, imgelerini, şiirlerinin doğasını da “Halk Otuz Yıl Savaşları üzerine de şiirler yazar. Çıkar savaşlarını TÜM DERİNLİĞİYLE DOĞA, İNANÇ, Türküsü”yle, “Halk Deyişi”yle de besler, zenginleştirir. gözler önüne sermeye çalışır halkın konumunu gözeterek. SIKINTILAR VE YAŞAMIN ŞİİRİ! Bu şairin halkın dilinden, kültüründen, yaşamından, yaşadığı BUNALIMLARDAN SEVİNCE DOĞRU: Rilke’nin şiirlerinde yaşam tüm derinliğiyle, doğayla bütün- ortamlardan hiç kopmadığının da bir göstergesi. Doğduğu evi leşerek, geçmişin acıları, sıkıntıları, unutulmazlarıyla birlikte, düşünür, özlemle o yok olanı özler. ‘DUINO AĞITLARI’! dini motiflere bürünmüş olarak yer alır. “Köyde Pazar Günü”nü ele alır bir şiirinde: Köy ortamını, Rilke, Duino Ağıtları’na (Çeviren: Zehra Aksu Yılmazer, “Şimdi dünyada nerede biri ağlıyorsa/ İşte öyle-ağlıyorsa meyhanesini, eğlenen gençliği, meyhanedekilere içki Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) 1912’de başlar. dünyada/ Bana ağlıyor.// Şimdi gecede nerede biri gülüyorsa/ ısmarlayan papazı, günün geceye kavuşmasını... Yazılışı 10 yıl sürer 10 ağıdın. Uzun süren bunalımların, İşte öyle-gülüyorsa gecede// Bana gülüyor.// Şimdi dünyada “Memleket Türküsü; kırsal kesimi, tarlada çalışanları, hastalık, savaş, iç bunalım, dünyanın karmakarışık halleri, >> 4 25 Aralık 2025 Resim: LEONID PASTERNAK