Katalog

TARIK ZAFER TUNAYA’DAN ‘MÜTAREKE DÖNEMİ’ ‘Türkiye’de Siyasal Partiler 2’ Kronik Kitap’ın Tarık Hoca’nın eserlerini yayımlamaya başlaması ve sıranın hocanın çok önem verdiği ve siyaset bilimimizin adeta bir “opus magnum”u olan Türkiye’de Siyasal Partiler’e gelmesi heyecanımın yanına bir de yayıncı olarak artık tüm yapıtlarının gün ışığına çıkabileceği umudunu da artırdı. Tarık Zafer Tunaya, özellikle ikinci savaş sonrasında Fransa’da ve Anglo sakson ülkelerinde gelişmeye başlayan ve siyaset bilimi (science politique-political science) olarak üniversitelerde ayrı bir bilim dalı olarak gelişen bu disiplinin Türkiye’de de yerleşmesini istiyordu. 1952 baskısına yazdığı önsözde, bu ilhamı Paris’ten hocası Charles Crozat’ın, “Mademki Türkiye’de bu kadar siyasi parti kuruldu, niçin demokrasi vaktiyle tahakkuk etmedi” sorusundan aldığını belirten Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler’in ilk basımını tamamlar. Yazdıklarının tek cilde sığmayacağını gören Tunaya kitabını beş cilt olarak planlar: 1. Cilt, İkinci Meşrutiyet dönemini (1908-1918), 2. Cilt, Mütareke ve Milli Mücadele dönemlerini (1918-1923), 3. Cilt, Cumhuriyet rejiminin 27 Mayıs hareketine kadar olan dönemini (1923-1960), 4. Cilt, 27 Mayıs sonrasını (1960-1980) kapsayacak İttihat ve Terakki ise bağımsız bir cilt olacaktır. yaset laboratuvarı”dır. FAHRİ ARAL Kendi deyimiyle “tüm uçuculuğuna ve hırçın çoğulculuğuna” karşın bu dönem, hürriyet adına ürkiye’de başta anayasa üzere anayasa huku- yapılan girişimlerin birdenbire hürriyet karşıtı bir ku ve siyaset bilimi olmak hukukun birçok yapıya dönüşmesidir. T dalı üzerine çok önemli çalışmalarda bulun- Oysa çok kısa süren ilk yıllardaki özgürlük ve muş, yazdığı eserler ve araştırdığı konularla kendin- düşünce hürriyeti, her konuda, liberalizmden, sos- den sonra gelen bilim insanlarına yol göstermiş Ta- yalizme, feminizme vb. uzanan geniş bir alanda rık Zafer Tunaya’nın kitapları yeniden yayımlanıyor. yapılan yayınlar, yüzlerce dergi, kitap ve kurulan Doğrusu yıllar önce kuruluşuna katıldığım ve ya- dernekler, partiler vb. sanki eskimiş imparatorlu- yın yönetmenliğini yaptığım İstanbul Bilgi Üniver- ğun çehresini de değiştirecekti. sitesi Yayınları’nda Tunaya Hoca’nın bütün eserleri- Bu dönem çok uzun sürmedi, serbest ve hür se- ni basmaya başlarken duyduğum heyecanı, bugün de çimlerden sonra “sopalı seçimler”, Babıali Baskı- Kronik Kitap’ın benim yarım bıraktığım çabayı sür- nı ve İttihat ve Terakki’nin tescilli diktası; bir süre düreceğini bildiğim için ifade ediyorum. sonra savaş bitecek, İttihat ve Terakki’nin liderleri Nitekim Kronik Kitap’ın Tarık Hoca’nın eserle- kaçacak ve “Mütareke Dönemi” başlayacaktır. rini yayımlamaya başlaması ve sıranın hocanın çok önem verdiği ve siyaset bilimimizin adeta bir “opus ‘YAKIN TARİH ONLARI ÖZLEMLE VE magnum”u olan Türkiye’de Siyasal Partiler’e gelme- SEVGİYLE KARŞILAYACAKTIR’ si heyecanımın yanına bir de yayıncı olarak artık tüm Mütareke dönemi de kendi içinde bir çoğulculuk eserlerinin gün ışığına çıkabileceği umudunu da arttırdı. barındırır ama bu hocanın deyimiyle “anarşik” bir çoğulculuğa dönüşmüş öğeler birbirinden kopmuş TÜRKİYE’DE BU KADAR SİYASİ PARTİ ve dağılmıştır. VARSA DEMOKRASİ NEDEN YOK? Tunaya, bu noktadan sonra siyaset biliminin Peki, neydi hocanın beklediği şey? Tunaya, her şey- yöntemleriyle toplumsal yapıyı tahlil ederek fark- den önce özellikle ikinci savaş sonrasında Fransa’da ve lı koşullar içinde yaşayan mütareke İstanbul’unun Anglo-Sakson ülkelerinde gelişmeye başlayan ve siya- insanlarını tasvir eder. set bilimi (science politique-political science) olarak bir cilt olacağını görerek, kitabı beş cilt olarak planlar: Başta mütarekeden zafer havası çıkaran azınlıklardan, üniversitelerde ayrı bir bilim dalı dolarak gelişen bu disip- Buna göre 1. Cilt, İkinci Meşrutiyet dönemini (1908- Türklere kadar her kesimden; bir köşede sessizce bek- linin Türkiye’de de yerleşmesini istiyordu. 1918), 2. Cilt, Mütareke ve Milli Mücadele dönemleri- leyeninden, hiçbir şey olmamış gibi davrananlara, ka- Çünkü siyaset biliminin geliştirdiği yöntemlerin, de- ni (1918-1923), 3. Cilt, Cumhuriyet rejiminin 27 Mayıs buğu kırıp, Milli Mücadele’ye adım atanlara kadar her mokratik toplumlarda hakların kullanımında, bireylerde hareketine kadar olan dönemini (1923-1960), 4. Cilt, 27 İstanbul’lu; çalışmalarından, derneğine ve siyasal partisi- özgürlük ve insan hakları kavramlarının yerleşmesinde et- Mayıs sonrasını (1960-1980) kapsayacak İttihat ve Terak- ne kadar hocanın pertavsızı altındadır. kin olacağına inanıyordu. ki ise bağımsız bir cilt olacaktır. İşte onun siyaset biliminin geliştirici yöntemi dediği ve Yeni yetişecek bilim insanlarının Türkiye’nin siyasal Tabii, hocanın bu yayın planının gerçekleşmesi oldukça geleceğe malzeme bırakmak diye tanımladığı özelliği budur. birikimine ilişkin bilgilerle donanmasını ve yeni çalışma- zordur. Bir yandan şeker hastalığı, diğer yandan başta göz Bunu da tüm akademik yaşamı boyunca doğru bir biçim- larla bunu geliştirmelerini istiyordu. olmak üzere kalp vb. çeşitli rahatsızlıklar ve ilerleyen yaş... de kullanmış her zaman öğrencilerini anlamaya çalışmıştır. 1952 baskısına yazdığı önsözde, bu ilhamı Paris’ten Ama “Çarşamba Toplantıları” devam etmekte, çizdi- Tarık Zafer Tunaya her çalışmasını bitirirken “borçlu ol- hocası Charles Crozat’ın kendisine sorduğu; “Mademki ği desenleri bir araya getirerek açtığı açtığı sergiler açıl- duklarım” diyerek başta eşi Melahat Hanım olmak üzere Türkiye’de bu kadar siyasi parti kuruldu, niçin demokra- makta, evde sürekli belgeleri düzenleyen, transkripsiyon- emeği geçen herkese teşekkür eder. Hatta bunları uzun liste- si vaktiyle tahakkuk etmedi” sorusundan aldığını belirten ları yapan genç arkadaşların çabası ve hocanın yorulmak ler halinde sıralar, hiç kimsenin dışarıda kalmasını istemez. Tunaya, bundan sonra yoğun bir çalışmaya girerek ilk bilmeyen kaleminden; İkinci Meşrutiyet Dönemi (1984), Kişi olarak beni de alıp, geçmişin “hayallerle dolu” basımı tamamlar. Mütareke Dönemi (1986) ve son olarak bağımsız bir cilt günlerine götüren bu yazıyı hocanın Mütareke Dönemi olarak planladığı İttihat ve Terakki (1989) yayımlanır. 72 YILDIR TÜRKİYE’DE SİYASİ PARTİLER cildine yazdığı önsözün son cümlesiyle bitirelim: Bir yandan da Müdafaa-i Hukuk ve Cumhuriyet’in ilk Tarık Zafer Tunaya, 1984’teki ikinci baskıya yazdığı “Belirttiğim gibi fevkalade önemli ve anlamlı bir tarih önsözde; ilk baskıdan sonra biriktirdiği kaynakları kullan- dönemlerini tasarlamakta, yayın planları hazırlamaktadır. döneminin kapısını biraz daha zorluyoruz. Genç insanlar manın bir sorun olduğunu görerek yazdıklarının tek cilde Tarık Zafer Hoca’ya göre 1908’den 1918’e kadar süren bu kapıdan içeri girmelidirler. Hem de kapıyı vurmadan... sığmayacağını, yalnızca İttihad ve Terakki bölümünün tek “II. Meşrutiyet ve Hürriyet’in İlanı Dönemi” tam bir “si- Yakın tarih onları özlemle ve sevgiyle karşılayacaktır.” n 6 18 Temmuz 2024