Katalog

(16 ARALIK 1775 / 18 TEMMUZ 1817) Jane Austen ve zamansız romanları 1775’te İngiltere’nin geleneklerine tutkuyla bağlı romancısı ya da Londra kırsalını betimleyen pastoral kurgular Steventon köyünde doğan ve 18 Temmuz 1817’de henüz anlatıcısı olmuyor ve başkalarının satın almak isteyeceği kitabı 42 yaşındayken yaşama veda eden Jane Austen değil, kendisinin okumak istediği kitabı yazmaktan vazgeçmiyor. (17 Aralık 1775 / 18 Temmuz 1817), bıraktığı altı romanında Güçlü, ayakları üzerinde duran kadınları merkeze aldığı, yarattığı karakterler kadar güçlü bir kadın yazar olarak döneminde günümüzden bambaşka bir dönem ve kültürde kurguladığı erkeklerin “gururu ve önyargıları” yüzünden ezilen İngiliz zamansız yapıtlarında, statü ve zenginlik gibi beklentilerin ön kadınların sesi olmaya devam ediyor. planda olduğu bir dünyada ilk izlenimlerin aldatıcılığını ve gururla Sekiz çocuklu bir ailede, küçük taşra evinde, bir kadının para körleşmiş ilişkilerin sıkıntılarını gösteriyor iki yüzyıldan bu yana. kazanmak için yazmasını kabul etmeyen bir toplumda hem Austen’in yapıtlarının dilimize yetkin çevirmenler tarafından, yeğenlerinin “Jane teyzesi” oluyor hem de ısrarla yazıyor o. yazarın yoğun romantik diline sadık, doğal ve titiz aktarımlarının, İlk yayımlama girişimleri reddediliyor ancak pes etmiyor Austen. okuyucunun devrin kültürel kodlarına ve özgün dildeki anlam Salt entrikalı evlilikleri, kaçamak aşkları işleyen yüzeysel bir aşk katlarına doğrudan ulaşmasını sağladığını da mutlaka belirtmeliyiz. ‘MANSFIELD PARK’ Z. DOĞAN KORELİ Yazarın alt metninde zen- gin bir sosyopolitik yorum kat- GELENEKSEL KALIPLARI manı ortaya çıkan, sınıflar ara- YIKAN KADINLARIYLA sı çatışma, cinsiyet rolleri, eko- AUSTEN! nomik eşitsizlik ve İngiliz sö- Gerçekçi bir mercekten er- mürgeciliği konularına yer ver- kek egemen bir dünyaya kar- diği yapıtlarından bir diğeri de şı kadın bakış açısını sunan ro- Mansfield Park (Çeviren: Nihal manlarında, kadınların erkek- Yeğinobalı / Can Yayınları). lerle eşit haklara sahip bireyler Romanını yine ilgi çekici bir olması gerektiği görüşünü sa- aşk senaryosu ile süsleyip ge- vunan Jane Austen’in yazdığı nel çerçevede edebiyatın toplu- toplumsal ve politik değişim- mu yansıtma ve eleştirme gü- lerin yaşandığı Regency döne- cünü sergiliyor Austen. minde, bir kadının sosyal konu- Kitap, serveti, işçi sınıfının muyla ilgili sınırlar çok katıydı. emeğinden gelen kesimi eleş- Kadın, sadece babasının evi- tirip doğrudan sosyal ve eko- ne ya da eşinin mülküne gü- nomik açıdan güvencesiz alt venmek durumundaydı. Eğer kesime sesleniyor. Gurur ve şanslıysa soylu ve zengin biriy- Önyargı’nın ana kahramanı le evlenebilirdi. Elizabeth’i çağrıştıran ve top- Buna karşın Austen, özgür ve lumsal düzende kimlik arayışı- akılcı davranan, devrinin bas- na giren Fanny Price etrafında kılarına direnip geleneksel ka- geçiyor anlatı. lıpları yıkan ve kendi ayakları O da çağının tüm genç kızla- üzerinde duran kadın kimlikle- Resimler: CASSANDRA AUSTEN rı gibi sosyal statüsünü kadınla- ri konuşturuyor ilk kez. Bu ka- di Koç / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) merkezinde rın meslek sahibi olamadığı devrin şartları gereği mecbu- dınlar dayatılan katı toplumsal kısıtlamaları reddediyor; temkinli bir aşk yer alıyor. ren soylu biriyle evlenerek belirlemek istiyor. güçlü, zeki, cesur özelliklerin simgesi olarak yükseliyor. Austen burada Fanny üzerinden önemli bir tartışmaya Taşralı bir kız olan Elizabeth Bennet ile aristokrat top- Başlangıçta isimsiz olarak yayımladığı yapıtlarındaki rak sahibi Bay Darcy arasındaki çalkantılı ilişkiye odak- da kapı aralıyor: Kimlik kazanımında soyaçekim mi yok- balolar, reveranslar, çekişmeli ergen flörtleri çağdaş oku- lanıyor öncelikle. sa kişinin içinde yetiştiği çevre mi belirleyici? yucuya uzak gözükse de insan doğasına ilişkin tespitleri ve sosyal iletileri bugün de yürürlükte denilse yeri. Elizabeth ve Darcy’nin, kimi arkadaşlarının ve ai- YAŞAMIN SIRADAN BİR KESİTİNDE le üyelerinin onları birbirinden uzaklaştırmaya çalışma- GERÇEKTEN VAR OLAN SORUNLARI SEKİZ ÇOCUKLU BİR AİLEDE, KÜÇÜK sına karşın giderek artan uyumu ve zamanında birbirleri- İNANDIRICI VE İÇTEN KESİTLERLE SUNUYOR TAŞRA EVİNDE YAZAR BİR TEYZE! ni yanlış tanıdıklarının farkına varmalarını doğallıkla aşa- Okuması kolay bir kitap değil Mansfield Park fakat Ni- Klasikleşmiş romanları dışında Austen’in yaşamı hak- ma aşama işliyor. hal Yeğinobalı’nın yetkin çevirisi dönemin ruhunu yalın kında ise onun nasıl bir insan olduğuna ilişkin net bir re- Yapıtında statü ve zenginlik gibi beklentilerin ön plan- şekilde yansıtarak okumayı kolaylaştırıyor. sim çizebilecek kadar bilgi yok çünkü aile tarihini anlattı- da olduğu bir dünyada ilk izlenimlerin aldatıcılığını ve Austen kurgularında dikkat çeken şeylerden bir diğeri ğı mektuplarından çok azı bugüne ulaşmış. gözleri gurur kaprisleriyle kör edilmiş ilişkilerin sıkıntı- de yaşamın, doğal akışı içinde sunulması ve hiçbir şekil- Ancak ulaşanlardan anlaşıldığı üzere sekiz çocuklu bir larını gösteriyor yanı sıra bugün de egonun aşk gibi pek de olağandışılıklara saplanılıp kalınmaması. ailede, küçük taşra evinde, bir kadının para kazanmak çok duyguyu yok ettiğini ehilce vurguluyor Austen iki için yazmasını kabul etmeyen bir toplumda hem yeğenle- Dönemin popüler tarihsel roman yazarlarından Wal- yüzyıldan bu yana. ter Scott, bu yönüyle Austen’in “yaşamın sıradan bir ke- rinin “Jane teyzesi” oluyor hem de ısrarla yazıyor o. Metnin toplumsal normlara ve beklentilere meydan İlk yayımlama girişimleri reddediliyor ancak pes etmi- sitinde gerçekten var olan sorunları yansıtan, okuyucuya okuyan güçlü ve bağımsız kadın karakteri yanında kalı- yor Austen. Sadece entrikalı evlilikleri, kaçamak aşkları inandırıcı ve içten bir kesit sunan” sanatını övüyor. cı popülaritesini sağlayan diğer temaları da ekonomik öz- işleyen yüzeysel bir aşk romancısı ya da Londra kırsalını gürlük, aile içi ilişkiler, sosyal basamaklar gibi modern ‘NORTHANGER MANASTIRI’ betimleyen pastoral kurgular anlatıcısı olmuyor. kaygılar. Sanatçının zamanından tek fark, bugün kraliyet El yazması 1803’te tamamlanan ancak basımı Ve yaşamı boyunca başkalarının satın almak isteyece- unvanlarının kapitalist toplumda çok az şey ifade etmesi. Austen’in ölümünden sonra yapılan Northanger Manastı- ği kitabı değil, kendisinin okumak istediği kitabı yazmak- Yapıtın mizah ve ironiyle örülü dilini doğallığıyla ak- rı (Çeviren: Özlem Alkan K. / Can Yayınları) bu anlayışın tan vazgeçmiyor. taran Hamdi Koç’un çevirisi ise aynı zamanda 18. yüzyıl tipik bir örneği sayılabilir. ‘GURUR VE ÖNYARGI’ başlarındaki İngiltere’nin görgü ve geleneklerine açılan Romandaki olaylar ironik göndermelerle gerçek-düş İlk kez 1813’te üç cilt olarak imzasız yayımladığı en pencereden insan doğasının, ilişkilerinin evrensel yönleri- çatışması yaratıp gotik romantizminin ana hatlarından ay- sevilen romanı Gurur ve Önyargı’nın (Çevrien: Ham- ne ait içgörülerin yetkince yansımasına olanak tanıyor. rılıyor. Başlangıçta Anne Radcliffe’in dehşet ve korku >> 18 Temmuz 2024 4