Katalog

İlk romanlar… İlk kitap deyip geçilebilir mi? Her ne olursa olsun her “ilk”, insanın kendisini var edişinin adımlarından biri de değil midir? İlk kitap hele bizi yaratıp doğurandır aslında, yazarı olarak biz var etsek de döner dolaşır, o bizim yaratıcılığımıza soyunur bir çırpıda. Sonra, sırı dökülmeyen bir ayna halinde artık hep bizi gösterir en acımasız yanıyla bütün zamanlarda… eni yazarların dilimizde verimlediği mediği de eklenmeli buna. ilk yapıtlara kendi payıma hep EZGİ TANERGEÇ; ‘DEVRİDAİM’ Y ilgi gösterdim. Devridaim, bakışımlı planlamayla yerleş- O yazarların azımsanmayacak bölü- tirilen kutuların sonrakilere aktarılarak ge- mü çok kitaplı çalımlı birer yazar oldu ama liştirildiği anlatı omurgasına yaslanıyor. ben okuyup yazmayı sürdürüyorum yine, Ezgi, doğanın özenle korunması gereken amaç yazınsal harı canlı tutmak. kaynağı anlamında, suyun evlerde musluk- Yazılarımdaki tutum genelde biliniyor, lardan akmaz hale geldiği, içme sularının özellikle öykü, roman, oyun türlerinde damacanalarla satıldığı bir roman zamanı- gözleyebildiğim dilsel, biçemsel, kurgu- na 2019’a buyur ediyor okuru. sal vb. arayışları, yönelişleri, eğilimleri, bu Serkan’ı tanıyoruz bu aşamada, iş arayan doğrultuda girişilen edimleri izleyip düşü- teknik lise mezunu bir gençtir. Bir iş hanın- nüyor, bunlardan kalkarak kendimce öne da damacanayla su servisinin de yapıldığı sürüşler üretmeye girişiyorum. çay ocağında çalışmaktadır. İLK YAPITLAR… Serkan, çevresinde tanıyıp ilgi duydu- Söz konusu “ilk kitap”, öykü, roman, ğu oyuncu Müzeyyen, birden ölüveren Ma- oyun fark etmez ama şu ara roman türün- cit Bey; üç ana karakter romanın bütününe de yapıtlar oldu okuduklarım. yayılıp eşikli geçişlere köprü olacaktır iler- Meliha Yıldırım’dan Remil (Alakar- leyen sayfalarda. ga Yayınları, 2022), Elif Demirel’den Ge- Yazar bizi, Serkan, Müzeyyen, Macit ara- bağlandığı bir mit yaratma, bundan kalkarak ri- ceden Beri (Everest Yayınları, 2023), Ezgi cılığıyla, aralarında kurduğu rastlantı bağlarıyla tüel oluşturma romanı. Tanergeç’ten Devridaim (Bilgi Yayınları, 2023), ana izleği önde tuttuğu farklı zamanlarda gezin- Elif, böyle bir odak çevresinde örüntülediği Ayla Ganioğlu’dan Hikâye Yeni Başlıyor (Sca- diriyor sürekli. romanla geliyor okur önüne. la Yayıncılık, 2023), Nilgün Çelik’ten Üze (Mahal Böylelikle bir yandan yarım yüzyıl öncesine 1968 Yapıt adından, anlatıdaki göstergelerden de Edebiyat, 2024). Masama geçmek için sırasını günlerine, 12 Mart’a gideriz kod adı Ahmet olan anlaşılacağı üzere “gece”yi hem ad hem onu ni- bekleyen nice roman var daha. Macit, kod adı Müzeyyen olan Işık aracılığıyla, teleyip belirleyen sıfat olarak kullanıyor. Bu beş kitap, yazarların ilk romanı ama bir başka zamandaysa bunun da yüzyıl öncesine “Gece”, romanın temel karakteri zaten, “Ge- bunlardan salt Ezgi’yle Ayla’nın yapıtları hem 1868’e, Türk aydınlanmasının öncülerinden Ah- ceden Beri” olan biten böyle çıkıyor ortaya. ilk roman hem ilk kitap, Meliha’yla Elif’in yapıt- met Vefik Paşa’nın, tüm görevlerinden azledildiği Bunun yanında tapınım öğesi, alanı olarak larıysa evet ilk roman ama ilk kitap değil, önce- halde İstanbul Şehremaneti’nde yaşanan su so- türlü donlara girebilen bir “ziyaret” var. sinde yayımladıkları birer öykü kitabı var her runuyla ilgilendiği bölümceye geçeriz. Geceyle ziyaret romanda belirleyen, gösteren ikisinin de. Davet üzerine katıldığı belediyenin “humma- olarak olaylara yön verirken anlatının katman- Hele Nilgün, yayımladığı iki ayrı öykü kitabın- laşıp derinleşmesini sağlamakla kalmıyor, bir- lı çalışma” ortamında yerden fırlayıp Paşanın dan sonra bol kitaplı bile denebilir onun için. eline geçen “taş parçası” torun kuşaklarından biri içinde gelişerek yol alan mit-ritüel gidiş ge- Buna göre ilk romanıyla “ilk kitap” heyecanını Macit’in elindedir. lişinde âdeta bir büyü karılışının önünü açıyor, yaşayan Ezgi’yle Ayla yalnız. Ezgi, üç anlatı damarını kutudan kutuya yazarın öngördüğü atmosferin yaratılmasını da Bu yazılarda yapıtın ilk roman oluşuna baka- sürdürür, rastlantı ağından yararlanırken okur olanaklı kılıyor bu. cağız biz ama. Roman, birbirine doğru akışlarla bağlanan pa- için düz geçişlerle bir takip serüveni de ortaya İlk romanlar gezisine Elif’le Ezgi’nin çıkarıyor. ralel iki damarla tek vücuda dönüşerek ilerliyor. yapıtlarıyla başlayacağım, sonraki haftalarda Elif’in yaptığına benzer yaklaşımla Ezgi de ro- İlkinde Gece’yi tanıyoruz başkalarının gözün- Çiğdem Ülker’den Yazmak… Zamanı Aşmak den, ikincisinde Menekşe’yle kızı Gece’nin da- manın adıyla ele aldığı izlek doğrultusunda so- (Remzi Kitabevi, 2022), Gürsel Korat’tan runsalı paylaşıyor bizimle: ha çocuk doğmadan yaşamlarını izliyoruz. Kurmacanın Yapısı (Everest Yayınları, 2022), Menekşe, “ettiği duaları” bir yana bırakıp “[ö] “…[S]u öyle bir şey ki değişip değişip yine Kemal Gündüzalp’ten Romana Bakış (Alkali kendini oluşturuyor. (…) Su bir bütün, devridaim nünde diz çökülenler mi yüce yoksa benim ça- Yayınları, 2023) adlı kuram, deneme, eleştiri, oluyor ve geçmişten bugüne insan uygarlığının kır gözlerim mi?” deyip kaynanasının bir an ön- inceleme kitaplarını da katarak sürdüreceğim ce ölmesini ister, öldüğündeyse buna kendi ça- izlerini birbirine taşıyor.” (148, 161) bunları. Su sorununun, ta 170 yıl öncesine dek ge- lımının yettiği düşüncesine gider. Elif’le Ezgi’nin yapıtlarından sonra Meliha’yla Sanki “güç yarışına” girmişçesine bu ri giden yaklaşımla dönemin emperyalist güç- Ayla’nın, Nilgün’ün romanlarını da yine bu üç lerince nasıl yönlendirilmeye çalışıldığı, halktan Menekşe’nin ziyarete “meydan okum(ası)” (20, yazarımızın yapıtları eşliğinde alacağım. 42) kabul edilir, ne ki bu “lanetleniş” kızı Gece kopuk, ötesinde halka karşı yaklaşımdan, kav- Birkaç hafta içinde sekiz kitaba yer açmaya için sonun başlangıcı olacaktır. rayıştan ötürü bunun daha da ağırlaştığı gerçe- çalışacağım. Öyleyse, yaz okumaları da diyebi- ği yazınsal açıdan yerli yerine oturtuluyor böyle- Elif, anlatısındaki mitik düzlemi, mahallenin bir liriz bunlar için. kıyısında yaşayan olgun yaşta Gece’yle, köyde ce romanda. Şimdi sırada Elif’le Ezgi’nin ilk romanlarını ta- Menekşe’nin kızı Gece’yi birbirine karıp yoğuran Bu kadarla yetiniyorum, sonraki yazıda bura- nımak var, yazarların romancı yanlarınaysa ge- yaklaşımıyla üretiyor. dan devam edeceğiz. n lecek yazıda göz atacağız yerimiz elverdiğince. Ancak bulanıklaştırılan bu büyülü mitik düz- ELİF DEMİREL; ‘GECEDEN BERİ’ lem, hurafeyle kol kola ilerleyecektir romanda. www.sadikaslankara.com, her perşem- Geceden Beri, başlangıçla sonun helezo- Ancak Gece’nin görece bir şaman / otacı / be öykü-roman, tiyatro, belgesel alanlarında nik kurguyla çevrimsel halkalara dayalı birbirine büyücü bağlamında kendisine gelenleri çevir- güncellenerek sürüyor. 6 11 Temmuz 2024