Katalog

JEAN-JACQUES ROUSSEAU (28 HAZİRAN 1712 - 2 TEMMUZ 1778) Doğanın ve doğruluğun adamı! Jean-Jacques Rousseau bir Protestan kenti olan Cenevre’de doğdu (28 Haziran 1712). Çok sevdiği ve ölümünden birkaç gün önce gömülmek istediğini söylediği Ermenonville’de 2 Temmuz 1778 tarihinde 66 yaşında yaşamını yitirdi ve 4 Temmuz’da Kavaklar Adası’na gömüldü. 1794’te Ulusal Konvansiyon’un kararıyla naaşı ulusun “büyük adam”larının yanına Panthéon’a taşındı. BM Unesco Örgütü tarafından yapıtları Dünya Belleğinin Kültürel Mirası kabul edilen Rousseau’nun mezarında, “Burada doğanın ve doğruluğun adamı yatmaktadır” yazar. Siyasal Gövde, yazarın dört bölümden oluşan ünlü yapıtı Toplum Sözleşmesi’nin, toplumun bir sözleşme yoluyla doğduğundan söz eden ilk bölümünü ve yürütme gücü olarak çeşitli yönetim biçimlerini ele alan üçüncü bölümünü kapsamaktadır. Devrimin sağladığı kazanımlardan ve üzerlerine basarak MUSTAFA HAZIM BAYKA eşitlikten yana olanlar ise Rousseau’yu sivrilmek isteyenler için özgürlüğün ve demokrasinin düşünürü bilim ve sanatlardan bir SİYASETİN ÖNCELİĞİ olarak selamlamışlardır. kötülük kaynağı yara- Jean-Jacques Rousseau, döneminde ve “Yüzyılımız gerçek bir eleştiri yüzyı- tırlar. günümüzde düşünceleri ve özel yaşamı lıdır (...) hiçbir şey eleştirinin dışında Bu koşullar altında sa- nedeniyle şiddetli eleştiri ve saldırılara kalamaz. Ne kutsallığı dolayısıyla din, nat, edebiyat, bilim ve fel- uğramış olan bir düşünürdür. ne de yüceliği dolayısıyla yasalar” sefe güçlüler ve zenginle- Öncelikle vurgulanması gereken diyen Aydınlanmacı Kant’ın sade rin hizmetindedir. “Fran- Rousseau’nun bir siyaset yazarı olduğudur. odasının duvarında, Rousseau’nun sız Devrimi’yle tarihte ilk İtiraflar’da Venedik’te bulunduğu kez bilim ve teknoloji halkın bir portresi asılıdır. yıllarda, “Her şeyin köktenci bir Toplumbilimci, ekonomist ve sa- ve devrimci güçlerin kont- biçimde siyasete bağlı olduğunu nat tarihçisi Arnold Hauser ise, “(...) rolüne geçmiş ve toplum- gördüm” der. Émile’de ise “Bunalım Aydınlanma’nın düşünürleri de, sıra- sal ilerleme yönünde kul- ve Devrimler yüzyılına yaklaşıyoruz” dan halktan yana olmakla birlikte, da- lanılmıştır.” öngörüsünde bulunur. ha çok onların koruyucuları ya da ara Rousseau, eşitsizli - Haber verdiği Fransız Devrimi, “sadece bulucuları durumundaydılar. Rousseau ğin temellerini ele al - tek bir ulusa değil, bütün insanlığa eşitlik ise sıradan insanlardan biridir ve onlar dığı ikinci söylevinde ve özgürlük kapılarını aralayan bir dö- ise bir insanlık tarihini arasından ilk konuşandır. (...) Rousseau nüşüm olarak yorumlanmıştır.” ilk gerçek devrimcidir.” diye yazar. anlatır. Doğa durumunda Rousseau, Toplum Sözleşmesi’nde Devrimin asli savunucuları kendileri- özgür, kendine yeten ve halk egemenliğini ve yurttaşlar ara- ni soylu ve kentsoylulardan ayıran baskıdan uzak yaşayan in- sında eşitliği gözeten düşünceleriyle mavi ve beyaz çizgili uzun pantolonları sanın özü gereği iyi olan Devrim’i doğrudan etkilemiş ve bunun doğası toplum durumun- ve kırmızı başlıklarıyla halkın en sonucunda Devrim’in düşmanları ve li- radikal kesimi sans-culotte’lar (kısa da bozulmuştur. beraller, Rousseau ve özellikle Toplum pantolonsuzlar) olmuşlardır. “Kendini sevme” Sözleşmesi’nde baskıcı, Terör Dönemi’ni (amour de soi) “ben Taner Timur, Mutlak Monarşi ve esinleyici ögeler görmek istemişlerdir. Fransız Devrimi adlı yapıtın- sevgisi”ne (amour prop- re) ve “kibir”e dönüş- da, sans-culotte’un şu şekilde betimlendiğini aktarır: müş, insanlar “olmak” “Bu, hep yaya yürüyen (...) (être) yerine “görünme- yi” (paraître) yeğlemiş- toprağı işlemeyi, demiri döv- meyi, testere kullanmayı, ler, maskeli bir yaşam yine yalnızca kendine itaat etsin ve en eğelemeyi, ayakkabı yapma- tüm topluma egemen olmuş ve “acı- ma” duygusu (la pitié) ya da “vicdan” yı, çatı çatmayı ve cumhuri- az eskisi kadar özgür olabilsin. (...) yeti kurtarmak için de kanını yok olmaya başlamıştır. Tek tek her bir toplum üyesi kendini Ekonomik etkenler sonucunda özel mül- son damlasına kadar dökme- tüm haklarıyla birlikte topluluğun bütü- sini bilen bir kimsedir.” kiyetin ortaya çıkması zenginlerle yoksul- nüne bağlar; çünkü başlangıçta, her bi- Bu betimlemede Émile’i du- lar arasındaki kırılmayı derinleştirmiş ve rey kendini bütün olarak topluluğa verdi- iki kamp arasındaki çatışmayı önlemek yumsamamak olanaksızdır. ğinde oluşan koşul herkes için eşittir (...) amacıyla “yalancı bir sözleşme”yle zen- Kısaca, kişiler kendilerini topluma ginlerin eli güçlendirilmiştir. EŞİTLİKSİZCİ TOPLUM bağladıkları için tek bir kişiye bağlan- VE İNSAN DOĞASI mamış olurlar (...) bütün kişilerin bir- Rousseau ilk söylevinde, bi- CUMHURİYETÇİLERİN KİTABI leşmesinden meydana gelen bu kamu- Rousseau, bireylerin siyasal ve top- limler ve sanatların “insanla- sal varlığa daha önceleri site denirdi, rın zincirlerini çiçeklerle örten lumsal haklarını güvence altına almayı şimdi buna cumhuriyet ya da SİYASAL ve kralların tahtlarını güçlen- hedefleyen bir Toplum Sözleşmesi’yle GÖVDE adını verebiliriz.” diren” bir metaya dönüştüğü- yeni toplumun anayasasını yazmaya Jean-Louis Lecercle’in (J.-J. Rous- nü savunur. Ona göre “Kötü- soyunur. seau. Modernité d’un classique) vur- lüğün ilk kaynağı eşitsizliktir.” Yapıtında sözleşmenin ana eksenini guladığı gibi yurttaş nitelemesini kaza- Eşitliğin olmadığı, acıma- ve ereğini şu bölümler belirler: nan bireyler toplumsal sözleşmeyi ka- sız rekabetin, bencilliğin, “Her bir insanın canını ve malını or- bul ederek doğal özgürlüklerini yitirirler zenginleşme hırsının egemen tak bir güçle koruyup savunan öyle bir olduğu toplum durumunda birlik biçimi bulmalıyız ki birliğe katı- ama buna karşılık başka bir özgürlük, yarı aydınlar, türdeşlerinin lan her bir kişi diğerleriyle birleşirken sivil özgürlüklerini kazanmış olurlar. n 6 8 Temmuz 2021