Katalog

MERHABA Roma Filmin asıl konusu ne Meksika’daki beyaz yerli ilişkisi, ne de siyasal toplumsal sorunlardır. Filmin konusu kadınlık durumudur. M eksika sinemasının en parlak dönemi 1930’larla 1960’lar arasıdır. Altın Çağ derler bu döneme. Son yıllarda Meksika sineması yeniden canlandı. Üç Meksikalı yönetmen Oscar aldı. Bunlardan Alfonso Cuaron’un son filmi Roma, Meksika sinemasının gelişimin yeni örneği. Venedik’te altın ayı ödülünü aldı. Birçok Oscar da alabilir. Oyuncuları çok iyi yöneltilmiş, anlatımı akıcı, kamera kullanımı çok iyi, sahneleri, ayrıntıları zengin, başarılı bir film. Siyah beyaz çekilmesi filme ayrı bir hava, Walter Benjamin’in deyimiyle aura kazandırmış. Roma, Mexico’nun popüler semtlerinden biridir. Lokantaları, alışveriş yerleri, parkları, kitapçılarıyla ilgi çeken kalabalık bir semttir. Film, semtin 1970’lerine döndürür bizi. Roma’nın büyük evlerinde üst orta sınıf Meksika aileleri oturur. Çoğu beyaz kökenli, en azından görünümlüdür. Çoğunun da evinde bir iki hizmetçisi ya da yardımcı vardır. Bunlar da çoğunlukla yerlidir. Filmin baş kişisi bir yerli hizmetçidir. Çalıştığı ve bir odasında yaşadığı evde kötü muamele görüyor değildir, evin hanımı, beyi, çocuklarıyla arası iyidir. Ancak yerliler toplumsal yaşamın çeperindedir. Film boyunca beyaz yerli ayrımı vurgulanır. Filmin anlattığı olayların geçtiği zaman dilimi 1971’in Haziran ayıdır. Corpus Christi günü olan 10 Haziran 1971’de Mexico’da on bin kadar öğrenci bir yürüyüş düzenler. Amaçları üniversite öğrencilerinin özerklik taleplerini desteklemek, dayanışma sergilemektir. Göstericilerin üstüne Şahinler denilen bir paramiliter grubun üyeleri silahlarla saldırır. Yüzlerce öğrenci öldürülür. Film Corpus Christi katliamını başarıyla betimler. Baş kişinin sevgilisi de Şahinler çetesindendir. Yoksul mahalle çocukları bu çete tarafından ele alınarak askeri eğitimden geçirilmekte, siyasal iktidarın kullanımına hazır tutulmaktadır. KADINLIK DURUMU Gel gelelim, filmin asıl konusu ne Meksika’daki beyaz yerli ilişkisi, ne de siyasal toplumsal sorunlardır. Filmin konusu kadınlık durumudur. Hıristiyanlığın katı yorumuna göre Havva anamız Şeytan’a uyduğundan beri kadın kötüdür. Adem babamız Havva’nın kurbanı olmuştur. Dolayısıyla kadını kontrol etmek dinin gereğidir. Roma filminde bu anlayış tam tersine çevrilir. Kadın kötü değil, kurbandır, mağdurdur. Kötülük erkekten gelir. Filmin baş kişisinin sevgilisi bizim deyimimizle güya delikanlıdır ama sevgilisinin hamile kaldığını işitince “tuvalete gidiyorum” diye kaçacak kadar şerefsizdir. Oysa o da sevgilisi gibi yerlidir ama film açısından önemli olan beyaz yerli ayırımı değil, kadın erkek ayırımıdır. Şahinler çetesinin bir üyesi olarak erkek imgesinin canlısıdır. Evin hanımını da evin beyi terk edecektir. Dört çocuğunu ona bırakıp başka bir kadına gidecektir. Eve aylarca para göndermeyecektir. Kadın geçinebilmek için yeni bir iş bulur. Gene kurban kadın, suçlu erkektir. Filmin baş kişisi sevgilisinden hamile kaldığını evin hanımına söyler. Tepki değil destek görür. Oysa, biliriz, bu tür durumlarda evin hanımı genellikle tepki gösterir. Bu kez tam tersidir. Kadın kadını anlar. Evin hanımı bir gece eve üzüntüsünden biraz kafayı çekmiş olarak döndüğünde hizmetçisine sarılarak, “biz (kadınlar) daima yalnızız” der. Bu sahnede kadının asıl kurban olduğu mesajı verilir. Filmin baş kişisi çocuğunu ölü doğurur. Doğum vakti tam da Corpus Christi katliamının olduğu gün gelmiştir. Sevgilisine öğrencilere ateş ederken rastlar. Doğum için hastaneye yetişmekte olaylar yüzünden geç kalır.. Katliamı yapan erkeklerdir, çocuğu bırakıp giden de erkektir. Ölü doğan çocuk ise kızdır. Böylece kadın kısmının kurban olduğu mesajı doruğa çıkar. KADIN DAYANIŞMASI Erkek kısmına karşı kadınların dayanışması gerekir. Baş kişimizle ilgilenen doktorun da kadın olması bu izleksel (tematik) mantığın bir gereğidir. Asıl dayanışma mesajı daha sonra gelir. Kocası eve gelip eşyalarını rahatça toparlasın diye, evin hanımı, dört çocuğu ve yardımcısıyla birkaç günlüğüne deniz kıyısında bir yere gider. İki çocuk boğulma tehlikesi geçirir. Hizmetçi onları kurtarır. İki kadın ve dört çocuğun kumsalda, dalgaların azdığı bir sırada birbirine sıkı sıkıya sarıldıklarını görürüz. Afişlere de taşınan bu sahnede kadın dayanışması mesajı çok güçlüdür. Birinin beyaz ve evin hanımı, ötekinin yerli ve hizmetçi olması farketmez. Dayanışma gereksinimleri sınıfsal ayrımlardan güçlüdür. Kadın, hangi sınıftan olursa olsun, kurbandır. Baş kişi kızımız, ölü doğmuş çocuğunu aslında dünyaya getirmek istememiş olduğunu andığımız sahne sırasında ağlayarak itiraf eder. Haksız değildir ama bu dayanışmayı öngörebilseydi fikri belki değişirdi. Bu arada iki kadının dört çocukla birlikte akşam yemeğinden sonra dondurma yedikleri bir sahne görürüz. Arka planda bir Meksika düğünü yapılmaktadır. Müzik, dans, gelin, damat, pür neşe! Düğüncülerle bizimkiler arasında dev bir yengeç maketi vardır, yengeçin de dev bir kıskacı. Anlam açıktır: yengecin, daha doğrusu feleğin kıskacı, günü gelince o yeni gelini de alıp bizimkilerin yanına oturtacaktır. Kurban olarak kadın imgesi Meksika kültürü açısından ilginç bir çelişkiyi de yansıtır. Meksika maço deyiminin serpilip geliştiği ülkedir. Buna karşılık, Meksika’nın kurucu, birleştirici dinsel betisi (figür) Meryem Ana’nın yerel karşılığı olan Guadalupe Bakiresi’dir. O kadar ki, Meksika katolikliğine Guadalupe dini diyenler vardır. Roma filmi bu konuya girmemiş. Girseydi çıkması zor olurdu. Film, arka plan Meksika olmakla birlikte kadınlık durumu hakkında evrensel bir mesaj vermeye yönelmiş. Film 1970’leri yansıtıyor. Meksika’da kadınların sorunları bitmedi, ama çok daha iyi durumdalar. Buna karşılık, bizim çok iyi bildiğimiz birçok ülkede 1970’lerin Meksika’sından çok daha kötü durumdalar. Kadınlık durumunun dünyanın geriye kalanına göre görece ilerde olduğu Batı dünyasının kamuoyu birkaç yıldır, kadınlara yönelik türlü insan hakları ihlali olaylarıyla sarsılıyor. Roma filmi bu tablo içinde ortaya çıktı. Filmin tutulmasının nedeni, belki de, sanat gücünden çok bu güncel gelişme. Ancak, sanat gücü de bu filmi kalıcı kılacak düzeyde. Kadın, erkek her sinemaseverin seyretmesi beklenir, hem filmin zevkini, hem de gerekli dersleri çıkarmaları da. n Tüketim toplumunun hastalığı B u sayımızın kapak konusu yeni çıkan İyilik adlı romanıyla Şebnem İşigüzel. Kitabın bir “şimdiki zaman trajedisi” olarak nitelenmesi, günümüz insanının başındaki en temel sorunlardan olan tüketim toplumu bireyi olmanın getirdiği hastalıklı sonuçların birincisi olan “kanser” olgusuyla yüzleşmek. Hayat ölüm ikilemine odaklanan İyilik romanı üstüne arkadaşımız Gamze Akdemir, yazarla konuştu. 6 Şubat’ta başlayan ve 27 Nisan’a kadar sürecek Balkon sergisi ve kitabı Orhan Pamuk’un yeni bir serüveni. Yazarla kitabı üstüne arkadaşımız Eray Ak konutu. Kitap Eki’ne en çok gelen eleştirilerden biri de edebiyat dışı kitaplara yeterince yer verilmediği. Egemen Berköz’ün Müzikte Romantik Dönem Bestecileri kitabı üstüne yazısının bir başlangıç olmasını diliyoruz. İki sayıdır yeni karikatürcümüzü sizlerle tanıştırma fırsatı bulamadık. Muhammet Şengöz, “haletiruhiye” köşesiyle her hafta bizlerle olacak. Bu sayımızla birlikte Cumhuriyet Kitap’a on yıldır emek veren arkadaşımız Eray Ak da aramızdan ayrılıyor. Yıllar içinde, özellikle de son bir aydaki geçiş döneminde dergimize verdiği katkı için arkadaşımızı teşekkürlerle uğurluyor, başarılar diliyoruz. KItap İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Yayın Yönetmeni: Turgay Fişekçi l Editör: Eray Ak l Sorumlu Müdür: Ozan Alper Yurtoğlu l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: DPC Baskı Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. l 328 Şubat 2019 turgay.fisekci@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap