Katalog

MERHABA Eleştirinin ve lezzetin fizyolojisi İyi bir eleştiri metni bir öykü, bir roman kadar zevkle okunabilir. Yeter ki, yazar biçemine, anlatımına özen göstersin, kavram kuram Dbulamacına batıp entelektüel şov yapmaya kalkışmasın. ominique Fernandez’in Albert Thibaudet için 20. yüzyılın en iyi eleştirmeni demesine şaşırmadım. Ülkemizde meraklısı dışında tanınmaz lerin profesyonel eleştirileri, sanatçıların eleştiri metinleri. Zaman içinde değişebilen ve biribirini etkileyen bu temel üç söylem yazın yapıtının alımlanma / yaşama alanını oluşturur. Sanatçıların eleştirilerine Thibaudet. Oysa Tanpınar, özel önem verir Thibaudet. Tanpınar gibi. Yahya Kemal ve Fuat Köprülü’nün yanı sı Ataç için, “O, Thibaudet’nin san’atkârlara ra etkilendiği üçüncü yazar olarak onu sa mahsus tenkit diye adlandırdığı nev’in en yar: “Fransız münekkidi Albert Thibaudet iyisini yaptı.” demiştir üstadımız. Böylece üzerimde çok büyük tesir yaptı. Bu ente ikinci gruptan üçüncüye alarak karşılıksız resan adam şimdi unutulmuş gibidir. Hal kalacak bir övgü düzmüştür Ataç’a. Oysa buki devrimizin en uyanık zekâlarından bi bu övgüyü asıl hak eden kendisidir. ri idi. // Şimdi bile hiç bir ciddi metot kitabı Bu kitabında Thibaudet’nin işlediği iki veya tenkit eseri yoktur ki, ona dayanma kavram benim özellikle ilgimi çekegelmiş sın yahut cevap vermesin. Yakında tek tir. Birincisi ‘yaratıcı eleştiri’, ikincisi ‘ede rar moda olacağına eminim. Zaten hakkın biyat zevki’. da eser çıkmaya başladı.// Thibaudet’nin geniş tedaîleri ve ‘nesiller nazariyesi’ bana GERÇEK ELEŞTİRİ çok uygun gelmiştir.” Thibaudet, “Gerçek eleştiri insanla İyi bir eleştiri metni bir öykü, bir roman rın, yapıtların, yüzyılların, yazınların yara kadar zevkle okunabilir. Yeter ki, yazar bi tıcı devinimiyle örtüşür, evet; ama ken çemine, anlatımına özen göstersin, kav di yaratıcı deviniminin enerjisini, özgün ram kuram bulamacına batıp entelektü lüğü kullanarak yapar bunu. Bir başyapıt el şov yapmaya kalkışmasın, bilgiçlik, yar ürettiği zaman, bir romancının ahlaki ya gıçlık taslamasın. Eleştirel edim yazınla da toplumsal gerçeklik önünde davrandı yaşıt olmakla birlikte eleştirinin ayrı bir tür ğı gibi davranır yazınsal gerçekliğin önün olarak gelişmesi çok daha yenidir. Dil bi de.” diyerek açıklar eleştirinin yaratıcılığa linci, kültür birikimi, yazın bilgisiyle zevki açılan yönünü. Oscar Wilde’in, “Sanatçı olan okur yazarlar sayesinde vazgeçilmez Olarak Eleştirmen” metnindeki görüşleri bir türe dönüşmüştür. Thibaudet (1874 / ne koşuttur bu sözler. Eleştirmen, roman 1936) bu sürecin en önemli adlarından bi cı, öykücü gibi kurmaca dünya, şair gi ridir, örneğin SaintBeuve, Barthes, Staro bi imgeler yaratmaz elbette. Onlara göre binski gibi. ikinci konumdadır. Ancak, ele aldığı metni yorumlarken kendi özgül dünyasını yara YAŞAYAN BİR ORGANİZMA tabilir. Örneğin, Maurice Blanchot’nun ya Thibaudet (1874 1936) Bergson’un öğ da Walter Benjamin’in eleştirilerini okur rencisidir. Edebiyatı bir bütün olarak za ken, ele aldıkları yazarları daha iyi tanı man içinde akan, yaşayan bir organizma maktan çok bu, büyük yazarların öz dün gibi görür. O akışa belirleyici olarak ka yalarının kuruluşunu izleriz. tılmıştır. Mallarmé, Flaubert üzerine ça Edebiyat zevki kavramına gelince, Thi lışmaları, Fransız Edebiyat Tarihi kitabı baudet açısından olmazsa olmaz nitelik (Tanpınar’ın 19. asır Türk Edebiyat Tarihi ile tedir. Akıl, bilgi elbette gereklidir bir yazın ayrıntılı karşılaştırıldı mı, bilmiyorum) özel metnini anlamak için, ama güzel ile olma likle anılır. Eleştiri türüne ilişkin görüşlerini yanı ayırmakta güçlük çekilmemesi yazın toparladığı Eleştirinin Fizyolojisi de ünlüdür. zevkinin belirli bir düzeye ulaşmış olması “Eleştiri insan zihnini otomatizme karşı nı gerektirir. Zevkler değişkendir elbette, savunur” diyen Thibaudet, yapanlara göre önemli olan düzeydir. Müzikte olduğu gibi üç türlü eleştiri sayar: Genel olarak okurla yazın zevkinin de erken yaşlardan başla rın ifadeleri, akademisyenlerle eleştirmen yarak geliştirilmesi beklenir. Thibaudet’nin çağdaşı Arnold Bennett’in Edebiyat Zevki (Literary Taste) kitabı bir beğeni eğitimi klasiğidir. İngiliz edebiyatına yönelik bu yapıtı bir edebiyat öğretmenimiz Türkçe edebiyata bir uyarlasa! EDEBİYAT ZEVKİ Thibaudet edebiyat zevkinin geliştirilmesini damak tadının ya da şarap zevkinin geliştirilmesine benzetir. Şaraptan iyi anladığını bildiğimiz Thibaudet’nun bu benzetmesi, ölçüyü hedonizm yönünde kaçırsa da temelsiz değildir. Çünkü yemek ve içki gustosunun inceleşmesi bir kültürel süreçtir. Thibaudet bu konuda Jean Anthelme BrillatSavarin’in ünlü Physiologie du Gout kitabıyla (1825) koşutluk kurar. O kadar ki, bazı yorumcular, başlığında fizyoloji sözcüğü bulunan bu iki kitaptan ‘ikiz’ diye söz ederler. BrillatSavarin’in kitabı Lezzetin Fizyolojisi ya da Yüce Mutfak Üzerine Düşünceler olarak Türkçeye aktarılmıştır (Çev: Heval Bucak, Oğlak Yay., 2016). Ancak, Thibaudet’nin Eleştirinin Fizyolojisi’nin Türkçesi olduğuna ilişkin bir bilgiye henüz ulaşamadım. İki fizyoloji arasındaki bu ay(ı)rım bana yemek kültüründeki baş döndürücü gelişmeyi düşündürdü. Her yerde yemek programları, tarifleri. Belli kesimlerin, hele bir yaştan sonra sohbetlerinin baş konusu yemek ve lokantalar... Ne kadar gourmand varsa, hepsi gourmet oldu. Hayranlıkla izliyoruz damak tadının inceleşme, mide asılzadesi nüfusunun artma sürecini. Yükselen yemek kültürünün ikonları şefler. Aşçı denmiyor artık. Şef kafa demek, muhatapları başka bir organ ama olsun, insan fizyolojisi bir bütündür (!) Bu kültürel gelişmeyi ve lokanta işinin para getirdiğini gören bir arkadaşım bir ‘mekân’ açmaya niyetleniyor. Tasarladığı ad ‘Kebap Egzotik’. Düşündüğü promosyon da eksantrik: Knut Hamsun’un Açlık romanından iki paragrafı ezbere okuyana bedava beyti verecekmiş. Tanrı insanı açlıkla terbiye etmesin, karnı tok olanı da biraz edebiyat ile terbiye etsin! n KItap l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Genel Yayın Yönetmeni: Aykut Küçükkaya l Yayın Yönetmeni: Turgay Fişekçi l Editör: Gamze Akdemir l Tasarım: İlknur FilizBahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Olcay Büyüktaş Akça l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam Genel Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 343 72 74 l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. Aş., Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. 19 EKİM 2002’DE YİTİRMİŞTİK MEMET FUAT’I E debiyat ve yayın dünyası Nâzım Hikmet’in oğlu sayardı onu. Gerçekten de annesi Piraye Hanım’ın Nâzım’la evlenmesiyle dört yaşından yirmi beş yaşına kadar tam yirmi bir yıl babalık etmişti Nâzım kendisine. Memet Fuat, tıpkı babası gibi hayatı boyunca kendi için hiçbir şey istemeden yalnızca iyi edebiyatı, âdil bir toplumsal düzeni amaç edinerek çalıştı. Dergiler yayımladı, kitaplar yazdı, gençlerin spor yapabilmesi için kulüpler kurdu, yönetti. İlhan Selçuk, 1993’te Cumhuriyet gazetesinin yönetimine dönüp gazeteyi yeniden yapılandırmaya giriştiğinde ilk aradığı insanlardan biriydi Memet Fuat. Kültür sayfalarının onun danışmanlığında çıkmasını istiyordu. Hastalandığı 1997 yılına dek haftada iki gün yazdı kültür sayfasında. Kültür sayfası başarılı yıllar geçirdi o dönemde. 90’lı yıllar, Sovyetler Birliği’nin yıkılması sonucu Memet Fuat’ın da sosyalizm ve insan bireyi üstüne en çok düşündüğü yıllar oldu. Bu yıllardaki yazılarının toplandığı Çağdaşımız Makyavel kitabı, insanoğlu yeryüzünde varoldukça eskimeyecek değerdedir. Yine son yıllarının ürünü olan Yaşlı Bir Şaire Mektuplar kitabı şiir sanatını tanımak isteyenler için dilimizde yazılmış ender kitaplardan biridir. Gölgede Kalan Yıllar, yetişme yıllarına ilişkin okuyan herkesin hayranlığını kazanmış bir kitaptır. Nâzım Hikmet’in yaşam öyküsü kitabı da büyük şairimiz üstüne yapılmış en kapsamlı araştırmadır. Mehmet Ali Aybar, nasıl dilimize “güleryüzlü sosyalizm” kavramını kazandırdıysa, Memet Fuat da, edebiyatta “güleryüzlü ciddiyet”in, bağımsız düşünceli, ilkeli “aydın” kişiliğin simgesidir. turgay.fisekci@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap