Katalog

Lerzoimz bainr Gaye Boralıoğlu yeni romanı “Dünyadan Aşağı”da okurun duyularını harekete geçiriyor. Kitabın konusu aslında tanıdık; romanlarda çoğu kez anlatılmış basit bir aldatma öyküsü fakat Boralıoğlu’nun dilinin zarafeti ve esprili benzetmeleri, meseleyi ilginç kılıyor. Ç ocukluğumda Alexandre Dumas’nın Üç Silahşor romanını okurken hiç durmadan karnım acıkırdı, yazarın araya serpiştirdiği iştah açıcı sahneler aklıma yemek getirirdi. Kahramanlar düellolardan yorgun düşüp karınlarını doyurmak için bir hana girdiğinde, hancı önlerine yağlı kızartmalar, sıcak ekmek ve şarap getirince, sanki yemeklerin kokusu odayı doldururdu. Dumas, butları kemiğinden tutup yiyen kahramanları hem olayların akışına nefes aldırmak hem de okurun farklı duyularını uyarmak için kullanır. Kurguya renk, koku ve lezzetler taşımak hiç kuşkusuz romanı zenginleştirir. Gaye Boralıoğlu yeni romanı Dünyadan Aşağı’da (İletişim Yayınları, 276 s.), Dumas gibi okurun duyularını harekete geçiriyor. Dünyadan Aşağı’nın konusu aslında tanıdık; romanlarda çoğu kez anlatılmış basit bir aldatma öyküsü fakat Boralıoğlu’nun dilinin zarafeti ve esprili benzetmeleri, meseleyi ilginç kılıyor. Romanın başkahramanı Hilmi, hayatta bir şeylere derinden ilgi duymamış, bir başarıda imzası olmayan, çevresi tarafından da pek sevilmeyen bir adam. Babasından Hilmi’ye kalan Balat’taki esnaf lokantası da bakımsızlıktan ve ilgisizlikten dökülüyor artık, babası dönemindeki ününü her geçen gün biraz daha yitiriyor. Yirmi yıldır evli olduğu Nihan’la ilişkisi de lokantasındaki yemekler gibi tatsız tuzsuz. BABALAR VE OĞULLAR Çok bunaldığı bir gün Hilmi, Haliç’in “boklu sularına” atlayan genç ve hoş bir kadını kurtarır ya da kurtardığını sanır. Daha sonra adının Mine olduğunu, niyetinin intihar etmek olmadığını, sadece korktuğu için panikleyip suya düştüğünü de öğrenir. Yine de Hilmi’nin hayatında yaptığı ender olumlu bir şey olarak Hilmi’de özgüven tazelenmesi yaratır bu olay. Çok geçme Gaye Boralıoğlu’nun yeni romanı “Dünyadan Aşağı”nın kahramanlarından biri de yemek. Her önemli olayın yaşandığı anda yemekler başrolde. den Mine ile ilişkiye girer ve her aldatan kocanın yaptığı gibi belirtileri gizlemeye, eve geç dönmeye, yalan söylemeye başlar. Dünyadan Aşağı, önce Hilmi ile Nihan’ın, ardından Hilmi ile hayatına giren diğer kadınların hikâyesi gibi görünse de aslında temelde Hilmi ile babasının ilişkisini anlatıyor. Zaten en başta yer alan Özge Dirik’in “Bir çocuğu kemiren ya bir babadır ya da yokluğu” sözü, romanın rotası hakkında ipucu veriyor. Boralıoğlu babalığı bir nesilden diğerine geçen bir başarısızlık öyküsü gibi kurguluyor: Biri düştüğünde hepsinin düşüren domino taşları gibi. Babasız büyüyen bir çocuk, kendi büyüdüğünde nasıl baba olacağını bilmediğinden kötü bir baba oluyor ve o çocuk da büyüdüğünde kötü bir baba oluyor ve böylece zincirleme kısır döngü düzelmeden devam ediyor, bir lanet gibi nesiller boyunca birinden diğerine taşınıyor. YEMEKLER, TARİFLER Bu romanın kahramanlarından biri de yemek. Her önemli olayın yaşandığı anda yemekler başrolde. Örneğin, Nihan fırında yanan karnıyarık yüzünden kocasının kendisini aldattığını öğreniyor. Büyük kavgalarından biri de kısık ateşte pişirilmediği için kuruyan ve şerbetini çekemeyen künefe yüzünden başlıyor. Ayrıca Hilmi karısıyla barışmak için onu yemeğe götürdüğünde çinekop ısmarlıyor, buna sinirlenen Nihan “Çinekop yemesek daha iyi zaten. Onları yedikçe lüferlerin soyu tükeniyor” diyerek yemeden masadan kalkıyor. Ama yemekler sadece olumsuz sahnelerin kahramanı değil, Hilmi kadınları baştan çıkarmak için de yemekleri kullanıyor. Elma dolması gibi zor bir yemeği sadece ilginç olacağı için birlikte yapmayı teklif ediyor: “Ceviz ve ince kıyılmış maydanoz ilave ediyorum. Maydanozu keserken çok havalı göründüğümü biliyorum, çok hızlı ve çok ince yapabiliyorum bu işi. İddia ediyorum, etkilenmeyecek kadın yoktur.” Hilmi’nin bir özelliği de kadınları yiyeceklere benzetip aralarında bağlantı kurmak. İlişkilerinin gidişatını da yemeklerle sezdiriyor. Mine’nin yemeği tuzlu bulması, Pelin için “lezzetli, nefis gibi sıfatlardan ziyade, çok ilginç, değişik gibi nitelemeleri tercih ettiği dikkatimden kaçmıyor” sözleri, ilişkilerin geleceğini şüpheye düşürmeye yetiyor. Oysa eşi Nihan’ı “sıcak, fırından yeni çıkmış poğaça gibi insanın içine huzur veren” olarak betimliyor. DRAMATİK DÖNÜŞÜM Dünyadan Aşağı, üç bölümden oluşuyor. Romanın büyük bir bölümü Hilmi’nin ağzından birinci tekil şahısta aktarılıyor ama birkaç bölümde bir, araya giren anlatıcı hem Hilmi’nin sözlerine eklemeler yapıyor hem de diğer karakterler açısından olayların nasıl göründüğüne değiniyor. Böylece aynı sahneyi farklı karakterler açısından anlama fırsatı yaratıyor. Çok yönlü bakış, gerçeklik duygusunu da güçlendiriyor hatta bazen olaylara komik bir hava da veriyor, örneğin bir erkeğin bakışı ile kadının bakışını karşı karşıya getirdiğinde. Bu romandaki bir eksiklikten de söz etmek gerekir: Kurgunun yapısında dramatik dönüşümün olmaması, gerilimsiz bir roman yaratıyor. Hilmi’nin başına gelen olaylar hep biraz daha kötüye gidiyor, kahramanda bir değişime neden olmuyor. Bu yüzden romanın ilk iki bölümü çok başarılıyken, üçüncü bölüm tamamen tekrara dönüşüyor. Klasik yapıya sahip romanlarda doruk noktası ve çözümlenme çok önem taşır. Başkahramanın kaderinin değiştiğini hissettirmelidir kurgu, bu olmadığı zaman roman eksiklik duygusuyla biter. Kötü başlangıçların iyiye, iyi başlangıçların da kötüye gitmesi gibi basit bir şey değildir dramatik dönüşüm, ne de trajedi ile komedinin farkı bu denli basittir. Kurguda beklenen, kahramanın kurgu süreci içinde gelişmesidir. Bu, kurgunun en önemli dürtülerinden biridir; romanın doruğunu belirler ve sonrasındaki çözülmeyi başlatır. Boralıoğlu’nun Hilmi’si ise romanı aynı başladığı gibi bitiriyor. Eline çok kereler hayat dersi alacağı, kendini yenileyebileceği, hatta sıfırdan başlayabileceği fırsat geçmesine rağmen hiçbirini değerlendiremiyor. n 6 15 Mart 2018 KITAP