Katalog

Yapı Kredi’nin ilk kültür ve edebiyat dergisi: Aile Aile dergisi kültür, sanat ve bilim alanında pek çok aydının bir araya geldiği, kıymeti bilinmemiş bir dergidir. Türk edebiyatçılarının yüz elliye yakın şiiri, otuz hikâyesi, pek çok denemesi ve tanıtım yazısı dergide yer almıştır. Y apı Kredi Yayınları, beş bininci kitabını 17 Ocak 2018 akşamı görkemli bir toplantıyla kutladı. Yayınevine küçük büyük katkı vermiş insanları, edebiyat, sanat ve kültür dünyasının bütün mensuplarını; yazarları, şairleri, yayıncıları ve gazetecileri o akşam bir arada görmek mümkündü. Kutlama gecesi Yönetim Kurulu Başkanı Ömer M. Koç ve Genel Müdür Tülay Güngen kısa birer konuşma yaptı. Yapı Kredi Yayınları’nın tarihine de kısaca değinen bu konuşmalarda, Kurucu Kâzım Taşkent’in kültür ve sanat hayatına verdiği önem vurgulandı. Kâzım Taşkent’in edebiyat, sanat ve kültüre meraklı bir işadamı ve bankacı olarak Vedat Nedim Tör’ü Yapı Kredi Bankası bünyesine aldığını, İsviçre’de ölen oğlu Doğan adına “Doğan Kardeş” isimli bir çocuk dergisi çıkarıldığını (Nisan 1945) ifade etti konuşmacılar. Davete katılanlardan biri, Yapı Kredi Yayınları’nın eski bir mensubu olarak Sermet Çifter Kütüphanesi günlerimizden arkadaşım Cevdet Serbest ile birlikte Doğan Kardeş’ten hemen sonra çıkan Aile dergisinin tarihi üzerine çalışmalarımızı hatırladım. Hemen hemen yayına hazır olan bu çalışmadan Aile dergisini tanıtıcı kısa bir yazıyı Cumhuriyet okurları ile paylaşıyorum... ÇOK YÖNLÜ BİR DERGİ 1944’te Kâzım Taşkent ve arkadaşları tarafından kurulan Yapı ve Kredi Bankası, bundan çok kısa bir süre sonra kültür, sanat işleri ile ilgilenmeye başlamış ve 1945’te Vedat Nedim Tör’ü Kültür ve Sanat Müşaviri olarak kadrosuna almıştır. Vedat Nedim Tör, kültür ve sanatla ilgili çalışmalara hemen başlar. Bu çalışmaların ilki, “dinlenme ihtiyacını en zevkli ve faydalı bir tarzda doyurmak, yaşama bilgilerini artırmak, ailenin zevkini yükselterek sinirlerini rahatlandıracak ve yaşama şevkini canlandıracak” bir dergi çıkarılmasıdır. Aile adı altında yayın hayatına giren bu derginin sahibi ve yazı işleri müdürü Vedat Nedim Tör, sekreteri Şevket Rado’dur. Yapı ve Kredi Bankası’nın İkramiyeli Aile Cüzdanı sahibi müşterilerine yönelik basılan derginin az bir bölümü satışa sunulmuştur. Vedat Nedim Tör, derginin hikâyesini anılarında şöyle anlatır: “Yapı ve Kredi Bankası’nın kültür ve sanat hizmetleri çerçevesi içinde bir de Aile adlı bir dergi yayınladık. Bu dergi, aile topluluğunun san’at, kültür, eğitim, sağlık, ev ekonomisi, eğlence gibi çeşitli ihtiyaçlarına kaliteli bir düzeyde cevap verecek bir organ olmak amacıyla hazırlandı. Her sayısında en gözde yazarlarımızın hiç basılmamış eserlerini yayınlardık. Meselâ, Yahya Kemal’in Sessiz Gemi, Hayal Şehir, Endülüs’te Raks, Derin Beste gibi en ölümsüz şiirlerini elinden koparıncaya kadar ne çektiğimi ben bilirim! Ahmet Hamdi Tanpınar, Orhan Veli Kanık, Halide Edip Adıvar, Ahmet Muhip Şevket Rado ve Kazım Taşkent (Solda), Yahya Kemal ve Şevket Rado. Dıranas, Refik Halit, Mustafa Şekip, Oktay Rifat, Cahit Sıtkı Tarancı, VâNu, Mesut Cemil Tel, Sait Faik Abasıyanık, Attilâ İlhan, Ziya Osman Saba, Bâki Süha Ediboğlu, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Prof. Neumark, Prof. Tevfik Remzi Kazancığil, Prof. İhsan Şükrü Aksel gibi sanat ve fikir dünyamızın tanınmış kişileri, üç ayda bir Aile dergisinde buluşurlardı. Yabancı dergilerde çıkan ve aileyi ilgilendiren ilginç konuların çevirileri de Aile’de yayımlanırdı. Yalnız Aile her nedense ancak 5 yıl yaşayabildi.” Vedat Nedim Tör’ün de anlattığı gibi aileye yönelik bu dergide Yahya Kemal’in çok ünlenmiş şiirleri ilk kez yer alır. Hatta Yahya Kemal, Vedat Nedim’e yazdığı bir mektubunda şöyle der: Aile dergisinin ilk sayısında Yahya Kemal yazısı ve Agop Arad’ın portre çalışması. Yanda ise Orhan Veli’nin ölüm haberi ve sansürlenen şiiri. “Aziz Vedat Nedim, Aile’ye vereceğim manzumeyi bu ayın on beşinde göndermeyi düşünmüştüm; siz ayın onunu katî olarak arzu ettiniz. Ben de bitmek üzere olan bir parça üzerinde çalışacak vakit bulamadım. Telefonumda, aziz Şevket Rado’ya söylediğim gibi, hazır bulunan klasik bir parçayı bugünkü posta ile gönderiyorum. Dün Aile mecmuasında bizim ‘Endülüs’te Raks’ çıktı. Acaba nasıl bir tesir bıraktı? Başka gazeteler ondan iktibas ettiler mi? Oraya nasıl bir ıstırarla verdiğimizi biliyorsunuz”. ŞEVKET RADO Aile dergisi çıktığı andan itibaren dikkat çekmiş, bir yanında şiire, hikâyeye diğer yanda pratik aile bilgileri olarak tanımlanabilecek yemek tarifi, ilaçlar, ev kadınlarına kolaylık gibi konulara yer vermesi pek çok kimseyi şaşırtmış, şaşırttığı kadar da beğenilmiştir. Bu kişilerin başında gelen Melih Cevdet Anday, Aile dergisi ile ilgili kaleme aldığı iki tanıtım yazısından birinde şunları yazarak şaşkınlık ve beğenilerini, aynı zamanda eleştirilerini ifade eder: “Yahya Kemal’in ‘Rindlerin Akşamı’ şiiri çok hoşuma gitti. Son beyiti, şiirin havasına uygun bulmayanlar var. Oysa ki bu beyitte göze çarpan, o divan sanatlarına benzer şekil kaygısı, baştan beri sürüp giden ölüm, ihtiyarlık duygululuğunu gideriveriyor. Sadece bir yanıp yakılma ile değil, bir duygululuğun konu olarak alındığı bir şiirle karşı karşıya bulunduğunuzu düşünüyorsunuz. Orhan Veli’nin şiirini daha önce Varlık’ta okumuştum. Aile dergisi bu şiirin şu mısralarını çıkarmış: ‘Köpükler ki insanlarla Zinaları ayıp değil’ Zina sözünün aile içine girmesini doğru bulmamış olacaklar. Aile namusunu korumak boynumuzun borcu. Ama dünyada namus deyince yalnız aile mi akla gelir? Bir şiirin içinden iki mısraı hop diye atıverince o şiirin namusu bozulmaz mı?” Aile dergisi yukarıda anlatıldığı gibi kültür, sanat ve bilim alanında pek çok aydının bir araya geldiği, kıymeti bilinmemiş bir dergidir. Ancak yirmi sayı yayımlanan Aile dergisinin (YKY internet sayfası) tarihçe bölümünde dergi yirmi üç sayı gözüküyor. Bu bizim de çözemediğimiz bir hatadan kaynaklanıyor. YKY arşivi dâhil şimdiye kadar hiçbir yerde bahse konu son üç sayıyı göremedik. Türk edebiyatçılarının yüz elliye yakın şiiri, otuz hikâyesi, pek çok denemesi ve tanıtım yazısı dergide yer almıştır. Parent’s Magazine, Women’s Home Companion, Life Can Be Beatiful, This Week, Science Digest, Reader’s Digest, New Health, Good Housekeeping ve La Femme gibi yabancı dergilerden çeşitli makaleler çevrilmiş, bunlar Agop Arad, Fethi Karakaş ve Zahir Güvemli gibi kişilerin gravür ve çizimleriyle süslenmiştir. Aile dergisinin gerçekten eşsiz bir kültür, edebiyat dergisi olmasını sağlayan kişi, dergi sekreteri Şevket Rado’dur. Rado, Orhan Veli ve Melih Cevdet gibi genç şairlerle arkadaştır, Nurullah Ataç ve Yahya Kemal gibi insanlarla da çok yakın ilişkiler içindedir. Ayrıca bu sanatçılara maddi olarak destek verme fikrini Kâzım Taşkent’e anlatan, onu ikna edip telif ve tercümelerde ciddi ödemeler yaptıran kişi de Şevket Rado’dur. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Anonim Şirketi’nin geçmişinde ikinci abide kişilik yayıncılık bağlamında Şevket Rado’dur. n 18 15 Şubat 2018 KITAP