Katalog

Yılbaşı takvim demek Ekim, Kasım ve Aralık ayları Babıâli yayıncılığının takvim açısından en yoğun, meşakkatli zamanlarıdır. Ölçüleri itibarıyla duvar, masa, cep şeklinde sınıflanan, muhtıra, ajanda, almanak ve salname (yıllık) gibi isimlerle piyasaya sürülen takvimlerin basılıp dağıtıldığı zamanlardır bu aylar. Babıâli’de takvimleri ile ünlenmiş yayınevleri vardır. A fitap (Ece), Maarif, Ebüzziya, Kanaat, Nebioğlu, Yeni Şark, Aygün isimli yayıncılar sene sonu ve başında kendi kurumlarının adıyla ünlenmiş takvimlerini piyasaya sunar ve büyük bir rekabet içinde olurdu. Ebüzziya ailesinin Takvimi Ebüzziya’sı ve Maarif Kitaphanesi’nin Saatli Maarif Takvimi yayımlanan ilk duvar takvimi olmakta birbiriyle yarışır. İmparatorluk döneminde müneccimbaşıların hazırladığı “Zayiçe, Ruznâme, Takvimi Sâl, Zâyiçei Sâl” gibi onlarca takvim basılmış ve Osmanlı İmparatorluğu’nunun dört bir tarafına dağıtılmıştır. Azınlıklar ve Pera’da meskun yabancıların, Levantenlerin bastığı birkaç dilli takvimler, aynı zamanda not defteri, günlük muhtıra özelliğine haiz “Ajandalar, Kalenderler” Babıâli yayıncıları tarafından da örnek alınarak Maarif Kitaphanesi kurucusu Hacı Kasım Efendi’nin damadı Mehmed Sadık Kağıtçı (1868 1950) tarafından, önce “Yeni Muhtıra Defteri veya Şık Muhtıra Defteri” adıyla yayımlanmış, sonraları Ece Muhtırası veya Ece Ajandası’na dönüşmüştür. Son yıllarda teknolojik gelişimenin etkisiyle egemenliğini laptop, IPhone, IPad gibi aygıtlara kaptıran ajanda ve muhtıralar hâlâ piyasada görülmeye devam ediyor. Çok ilginç bilgiler, internet ile erişilemeyecek özel bölümler içeren bu el takvimi ve ajandalar cephe savaşını sürdürüyor. YENİ YIL HEDİYESİ TAKVİMLER VE AJANDALAR Takvimler üzerine yazanlardan biri olan Gökhan Akçura, Hafta dergisinde çıkan bir yazıyı “Takvimciliğimiz, yıllıklarımıza nispetle, daha müsait bir şansa malik görünüyor. Bizde öteden beri, dinin, bayramların, kandillerin, Ramazan’ın ve namaz vakitlerinin doğurduğu zaruretle, bir takvim alakası vardır. Nitekim bloklu duvar takvimleri, bugün dahi, anane şeklinde bu dinî takvimcilik esaslsrını ana mevzu olarak almaktadır. Evvelce başta Maarif Kütüphanesi olmak üzere ancak iki üç müessese takvim neşr ederken son yıllarda eski ‘Ebüzziya Takvimi’ de Ebüzziya Velid tarafından ihya edildi” cümleleriyle alıntılayıp eski takvimlerin din yönünü de vurgu luyordu. Buna karşın İstanbul’un Beyoğlu semtinde yer alan Libraire de S. M. I. le Sultan Otto Keil (Sultan II. Abdülhamit’in kitapçısı), Librairie S. H. Weiss (E. Heydrich), Librairie des écoles isimli kitapçılar, semtlerinde yaşayan Ermeni, Rum, Musevi cemaatlerine mensup vatandaşların, Levantenleri, yabancı misyonların bütün bayram, yortu, aziz günü, kutsal gecelerini İslamî dinî günler ile birlikte harmanlayarak “Almanach De Poche” adıyla cep almanakları yayımladı. Gazetelerin zaman zaman okurlarına yılbaşında ajanda dışında faydalı bilgiler de içeren takvim armağan ettiği görüldü. “Hak ve hakikati müdafaada yılmaz laik Cumhuriyetçi Gazete” alt başlığı ile 1931’de çıkan Yılmaz gazetesi, o yıl okurlarına senebaşı hediyesi olarak alışılagelmiş takvim ölçülerinin çok dışında otuz sayfalık bir takvim hediye etti. Necmi İstikbal Matbaası, Resimli Şark Matbaası, Vakit Matbaası, L. Babok ve Mahdumu Matbaası gibi basın sektörünün önde gelen matbaaları da takvim ve almanak yayımlamaktan geri durmadı. Ermiş konserve fabrikası, Singer dikiş makineleri şirketi değişik içerikli cep takvimleri yayımlayan ticari kuruluşlardan. Günümüzde takvim yayıncılığında yüz yılı geçen veya yüz yıla yaklaşan yayınevleri var. Kanaat Yayınları’nın “Takvimi Ragıp / Uluğ” takvimi 95 yaşında, Afitap yayınlarının “Ece Ajandası” 107 yaşında, Bâbıâli’nin ünlü takvimi “Saatli Maarif Takvimi ise 156 yaşında. 2009’da Ece Ajandaları “Gün uzar 100 yıl olur” başlığıyla bir dizi kutlama gerçekleştirmişti. FAYDALI BİLGİLER Şüphesiz ki takvimlerimizin en köklü olanı ve hemen hemen her eve gireni “Saatli Maarif Takvimi”. Yayıncılığımızın köklü kuruluşu Maarif Kütüphanesi tarafından çıkarılan bu takvim şirketi, dördüncü kuşaktan torunu Ahmet Geylani tarafından yönetiliyor. Bâbıâli’de ilk TürkMüslüman kitapçı dükkânı açan Hacı Kasım Efendi’nin ailesinin yönetimindeki bu şirketin çıkardığı takvimler, İstanbullu ailelerin geleneksel olarak satın adığı, yılbaşında bir ritüel hâline getirdiği hoş bir İstanbul kent özelliği. Bir yıl boyunca gelecek yılın kronolojisini, tatil, bayram, kutsal günlerini, insanların yararlanacağı faydalı bilgileri, atasözlerini, küçük fıkraları, günlük yemek tariflerini, doğacak çocuklara verilebilecek isim önerilerini, tarihte bugün bilgilerini, namaz saatlerini, dinî bilgileri, filozofların özlü sözlerini ve Cumhuriyet tarihinin önemli günlerini hazırlayıp takvim formatında doğru bilgiler içeren büyük bir kaynak hâline getiren, eski yılın son iki ve yeni yılın ilk aylarında kitapçı raflarında, gazete bayilerinde, büyük yayınevi mağazalarında satışa sunan bu köklü Bâbıâli takvimcilerine uzun ömürler temenni ediyorum. n 22 11 Ocak 2018 KITAP