Katalog

‘aBnelanmi haiçyamciahkisçınız’ Türkçede Arthur Rimbaud biyografisi aradığınızda üç kitaba ulaşıyorsunuz. Birincisi, Graham Robb’un hacimli çalışması “Rimbaud”. İkincisi, günümüz büyük Fransız şairlerinden Yves Bonnefoy’un “Rimbaud: Ben Bir Başkasıdır”. Üçüncüsü de günümüz önemli Amerikan yazarlarından Edmund White’ın “Rimbaud: Bir Âsinin Çifte Yaşamı”. Ç ok kısa bir yaşam, ondan çok daha kısa süren bir şiir verimi. Otuz yedi yıl yaşamış. Sadece on yıl kadar şiir yazmış, yayımlatmaya çalışmış. Tanınıp meşhur olması ölümünden sonra mümkün oluyor. Kafka, Che Guevara, Marilyn Monroe, James Dean gibi dünya kültürünün kült isimlerinden Arthur Rimbaud. Hakkında çok yazılıp, tartışılmış. Bunda kült yazar olmasının yanında James Joyce ve Franz Kafka gibi eserlerinin kolayca anlaşılamaması, yoruma açık olduğu kanısı hâkim. Kuşkusuz şiirlerinde işlediği temalar, kullandığı imgeler, oluşturduğu dünya da okuru çekiyor, büyülüyor. Yoksa aradan yüz yıldan fazla bir süre geçmiş olmasına rağmen şiirleri bu kadar çok okunmazdı. RIMBAUD BİYOGRAFİLERİ Dünya kültürünün kült isimlerinden olduğu için yaşam öyküsü ile efsaneleştiriliyor. Genç yaşta ölmesi. Eşcinselliği, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı... Serseriliği, serkeşliği, aksiliği, kavgacılığı... Paul Verlaine ile tutkulu birlikteliği... Rimbaud’nun kült olması için yeterince veri var aslında ama biyografi yazarlarına yetmiyor olmalı ki yeni efsaneler üretiliyor ve bunların bir bölümü gerçekmiş gibi kabul görüyor. Silah kaçakçılığı, esir tüccarlığı yaptığı “herkesin doğru bildiği yanlış”lardan galatı meşhur. “Ölürken son nefesinde Arapça ‘Allah Kerim’ demiştir” gibi Rimbaud’yu Müslümanlaştırmaya yönelik iddialar da var. Yaşam öyküsü üzerinde çok çalışılmış, birçok biyografisi yazılmakla kalmamış yaşamının çeştli dönemleri de ele alınmış. Amazon Fransa “Arthur Rimbaud”yu arattığınızda 1492 kitap listeliyor. İngilizcede de 1213 kitap var. Türkçeye baktığımızda ise liste kısa. Millî Kütüphane’de 54 başlık var. Bunların bazıları kitapların yeniden basımları ve makaleler. Fransızca baskılar da kütüphane kataloğunda bulunuyor. Biraz kafa karıştırıcı bir listeleme. kitapyurdu.com bazıları tükenmiş 17 kitap listeliyor. İlhan Berk, Özdemir İnce, Can Alkor, Erdoğan Alkan Rimbaud şiirlerinin başlıca çevrimenleri. Bütün eserlerinin yayıncısı Yapı Arthur Rimbaud Kredi Yayınları İlhan Berk’in Rimbaud çevirilerinin tabii diğer şiir çevirilerinin de yeni baskılarını neden yapmaz diye bir merak sorusu da sorayım. Türkçede Arthur Rimbaud biyografisi aradığınızda üç kitaba ulaşıyorsunuz. Birincisi 2012’de yayımlanmış Graham Robb’un 543 sayfalık hacimli çalışması Rimbaud (Çev. Süha Sertabiboğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yay.), ikincisi ilk baskısı 1999’da Nisan Yayınları’ndan çıkmış, şimdi yeni baskısı yayımlanan günümüz büyük Fransız şairlerinden Yves Bonnefoy’un Rimbaud: Ben Bir Başkasıdır (Çev. Ömer Aygün, Alfa Yay.), üçüncüsü de günümüz önemli Amerikan yazarlarından Edmund White’ın Rimbaud: Bir Âsinin Çifte Yaşamı (Çev. Cem Uzungüneş, Edebi Şeyler Yay.). Bir not da Yves Bonnefoy’un Rimbaud’su için Alfa Yayınları yönetmeni, dostumuz Mustafa Küpüşoğlu’na; künyede “Birin ci Baskı Mayıs 2017” denmiş, bu ibare “Alfa Yayınları’nda Birinci Baskı” şeklinde olsa ve ilk baskının 1999’da Nisan Yayınları’ndan çıktığı belirtilse iyi olurdu. Genelde iki tür biyografi yazımı görüyoruz. Birincisi şairin, yazarın özel yaşamını anlatırken eserlerine de değinmek, ikincisi eserlerine yoğunlaşıp o eserler gerektirdiği ölçüde özel yaşamına değinmek. Edmund White, Rimbaud: Bir Âsinin Çifte Yaşamı’nda ilk yolu izlemiş; Rimbaud’nun özel hayatına odaklanarak biyografisini yazmış. Yeri geldiğinde de eserlerine değinip onların çözümlemelerini yapmayı ihmal etmemiş. DEDİKODULAR, GERÇEKLER VE ŞİİRLER Rimbaud’nun yaşamı ile ilgili birçok efsane yaratıldığını biliyoruz. Edmund White bunların doğruluğunu da belgelerle sorguluyor. Rimbaud’nun Afrika’dayken “silah kaçakçılığı, esir tüccarlığı yaptığı” iddiasını Enid Starkie, 1938’de yayımladığı biyografide ortaya atmış. White, bu iddiaların Rimbaud’nun o dönemde yazdığı mektuplardaki ifadelerinin aşırı yorumu olduğunu kanıtlıyor. Rimbaud, ev işlerinde çalıştırmak üzere iki köle aradığını belirtiyor mektubunda; Starkie bunu köle ticareti olarak yorumluyor. Aynı şekilde tamamen yasal yapılan ve zamanında o bölgelerde yaygın olan silah ticaretini de silah kaçakçılığı olarak anlamış Starkie. Rimbaud’nun Komün’e desteği, Verlaine ile ilişkilerinin boyutları, Paris’te sanat çevrelerinde nasıl karşılandığı, yaşarken şiirlerinin neden ilgi görmediği ve neden kendi olanakları dışında basılma şansı bulmadığı gibi konulara da değiniyor White. Rimbaud’un son nefesinde kız kardeşine ne söylediğini de öğrenmek mümkün. Gençliğinde dine, özellikle Katolik Kilisesi’ne saldıran Rimbaud’nun ölürken Katolikliğe döndüğü hakkında veriler var ama “Ölürken, son nefesinde Arapça ‘Allah Kerim’ demiştir” tezini kanıtlayacak veri yok. Edmund White’ın Rimbaud biyografisi 186 sayfalık hacmiyle kısa, öz ama ayrıntıları ince ince işlemiş, her cümlesini belgelerle denetlemiş bir biyografın titizliğini yansıtıyor. Çok akıcı, merak ve keyifle okunan, bilinmedik yeni bilgiler de veren bir çalışma çıkmış ortaya. Kitabın çevirisini şair Cem Uzungüneş yapmış. İyi bir çeviri. Tek eleştirim kitapta yer alan Rimbaud’nun, Verlaine’nin şiirlerinin Fransızcadan değil de İngilizceden çevrilmesi. Rimbaud’nun tüm şiirlerinin Türkçede olduğu göz önüne alınarak o çevirilerden alıntılar yapılabilirdi diye düşünüyorum. Yves Bonnefoy’un Rimbaud çalışması ise bir biyografiden öte, iyi bir şairin Rimbaud’nun eserlerini okuması ve çözümlemesi olarak değerlendirilebilir. Bonnefoy, kronolojik olarak Rimbaud’nun şiirlerini inceliyor. Yaşamı ile ilişkilerini buluyor. Hangi şiirin ne zaman, hangi koşullarda yazılmış olduğunu araştırıyor. Rimbaud’nun okuduğu eserlerle bağlarını bulup metinlerarası ilişkiler kurulabilir mi diye sorguluyor. Rimbaud’nun esin kaynaklarını araştırıyor. Rimbaud’nun yaşam öyküsü de bu inceleme içinde gerektiğinde metne dahil oluyor. Şair Rimbaud’yu tanımak, eserlerini anlamak açısından çok yararlı bir eser. n 10 13 Temmuz 2017 KItap