Katalog

ONUR BİLGE KULA’NIN YENİ ÇALIŞMASI ‘Livaneli Kitabı’ Yazınbilim, felsefe, dil, imgebilim, eğitbilim ve kültürbilim alanlarında şaşırtıcı bir çalışkanlık örneğiyle art arda nitelikli düşünsel yapıtlar ortaya koyan Onur Bilge Kula, bu defa Zülfü Livaneli’nin tüm sanatsal üretimini; müziğini, filmlerini, edebiyatını, romanlarını ve denemelerini ele aldığı “Livaneli Kitabı” ile okur karşısında. “Livaneli Kitabı”nda Kula, ‘Zülfü Livaneli’nin sanatsal ve yazınsal yapıtları eleştirel yazınbilim açısından nasıl okunabilir?’ sorusuna yanıt arıyor. nevİde akpınar dellal O nur Bilge Kula’ya göre “yazınsal bir yapıt”, öznel bir tasarımlama ve kurgulama ürünü olan dilin yeniden kurgulanarak sanatsallaştırılması sonucu oluşur ve çok katmanlı bir kurgu ürünüdür. Nitelikli bir yapıt, içinde bitimsiz bir çekicilik ve tükenmez bir yorum gizilgücü taşır. Bunun kaynağı, söz konusu çok katmanlı kurgudur. Kula, yazarın yetkinliğini ve yazınsal yapıtın ayırıcı özelliğini, dilin yazar tarafından çokanlamlaştırılma başarısında görür. Kula, Zülfü Livaneli’nin tüm sanatsal ve yazınsal üretimini, Hegel, Thomas Mann ve Adorno’nun estetik yaklaşımlarına yakın bulmuş, Livaneli sanatını Hegel, Thomas Mann ve Adorno’nun birikimlerine dayanarak ve geçerli çağdaş yazın kuramlarını da göz önünde bulundurarak yorumlayıp değerlendirmiş. MÜZİK VE DİL İLİŞKİSİ Kula, Livaneli Kitabı’nda genel olarak Zülfü Livaneli’nin sanatsal üretiminin birçok yönüyle; Hegel, Thomas Mann ve Adorno’nun görüşleriyle örtüştüğünü savlıyor ve kitabında bunun gerekçelerini açık ve sağlam kanıtlarla ortaya koyuyor. Bunun yanında, Livaneli’nin yazınsal yetkinliğinin oluşması ve gelişmesinde önemli olan etmenleri, yazar ve sanatçı olarak beslendiği tüm kaynak ve yapıtları, kültürel koşulları; onun toplumsal ve siyasal olaylar karşısındaki tavrını, sanat ve edebiyat alanındaki duruşunu, ilkelerini, değerlerini inceliyor. Sanatsal üretimindeki ve yaşamındaki insancıllık, çokluk ve çoğulculuk anlayışını serimliyor ve çağdaş bir sanatçı olarak yerini belirlemeye çalışıyor. Kitapta dil ve sanat, politika ve sanat, müzik ve dil, toplum ve sanat ilişkisi, sanatsal gerçeklik, özgünlük ve özerklik alanlarının Zülfü Livaneli’nin sanatsal üretimlerindeki izdüşümü yetkin bir şekilde irdeleniyor. Bunun da ötesinde yapıtların çağdaş anlam ve önemi, sadece Hegel, Thomas Mann ve Adorno değil, yer yer yazınsal yapıt ve görüşleriyle dünya edebiyatına mal olmuş Benjamin, Lukács, Anna Seghers, Brecht, Yunus Emre ve Yaşar Kemal gibi yazarlara da göndermeler yapılarak ve onların bakış açılarıyla da ilintilenerek ortaya konuluyor. Livaneli Kitabı’nda, farklı sanat anlayışları ve yazın kuramları bağlamında bazı düşünce ve kavram alanları da tartışılıyor. Kula, yetkin yazınsal yapıt nedir, ne değildir, hangi özelliklere ve işlevlere sahiptir, yaşanılan dönem ve toplumla hangi bağlantıları vardır gibi sorular bağlamında Zülfü Livaneli’nin yapıt ve romanlarına yaklaşıyor, genel olarak onun sanatsal ve yazınsal ola vedat arık Kitapta, Zülfü Livaneli’nin yapıt ve romanlarını ve yazınsal olarak ortaya koyduğu duruşu sergiliyor Onur Bilge Kula... rak ortaya koyduğu duruşu sergiliyor. Kula’ya göre Livaneli, “hem müzik parçalarını dilselleştiren hem de yazınsal yapıtlarını müzikleştiren bir sanatçıdır.” Bu iki sanatsal üretim alanının özerkliğini ve özgünlüğünü korumaya ve geliştirmeye çalışan nadir sanatçılardan biridir. Livaneli’nin uluslararası düzeyde kabul gören başarısı, her şeyden önce gelenek ve günceli ilişkilendirme yeteneğinden kaynaklanır. O, Anadolu’nun çok boyutlu müzik birikimini önemseyip edinirken Türkiye dışındaki müzik geleneklerini de göz ardı etmemiştir. Livaneli, her türlü gelişmenin ve yetkinleşmenin kaynağı olan “öz” ile “yabancı”yı buluşturabilmiş, bireşimleyebilmiştir. Kula’ya göre “öz” veya “iç”, her zaman ve her koşulda belirleyici unsur; “yabancı” veya “dış” ise etkileyici özelliğe sahip. Livaneli böylece bir sanatçı olarak özünü koruyarak yetkin bir şekilde uluslararasılaşmış. Bu bağlamda Livaneli Kitabı’ndan çıkan sonuç şu: Zülfü Livaneli, Türkiye’nin insanlık tarihine kazandırdığı “uluslararasılaşmış” bir sanatçı ve yazardır... YAPITLARIN ARKA PLANI Livaneli Kitabı, okurun, Livaneli’nin yapıtları ve arka planı ile ilgili çok yönlü aydınlanmasını da sağlıyor. Kula’ya göre, Livaneli yazınsal yapıtlarında özellikle Aydınlanma ülküsünü edebiyata başarılı bir şekilde uyarlıyor. Örneğin, Livaneli’nin, Huzursuzluk adlı romanında, aynı Bilge Nathan’ın yazarı Lessing gibi duyarlılıkla hoşgörü ve insancıllık ülkülerini yazınsallaştırmış. Arafat’ta Bir Çocuk, Sevdalım Hayat, Bir Kedi, Bir Adam, Bir Ölüm, Leyla’nın Evi, Mutluluk, Serenad, Son Ada, Konstantiniyye Oteli, Kardeşimin Hikâyesi ve diğer tüm yapıtları ile ilgili evrensel eleştirel yazın çerçevesinde Kula’nın belirlemelerini merak eden okurun, Livaneli Kitabı’nda dikkatle gezinmesi gerekiyor. Hegel, Thomas Mann, Adorno, Lessing, Benjamin, Lukács, Anna Seghers, Brecht, Heidegger, Kant, Onur Bilge Kula Yunus Emre ve Yaşar Kemal eleştirel yazını çerçevesinde Kula, Livaneli’nin tüm sanatsal yapıtlarına anlamlı sorular yöneltiyor ve bu soruları ayrıntılı bir şekilde yanıtlıyor. Kula’nın belirlemelerine göre Livaneli’nin yazınsal yapıtları, toplumu ve onu oluşturan insanı yakından ilgilendiriyor; estetik ve düşünsel açıdan onların eleştirel sorgulama etkinliğine girmesini özendiriyor... Kula’nın satır aralarından, “Yazar ortaya koyduğu ürünün neresinde durmaktadır?”, “Nesnel gerçeklik ve sanatsal gerçeklik birbirini hangi ölçüde belirler?”, “Yazar ve okur arasında ne gibi bir ilişki vardır?” soruları üzerine kendi görüşleri de okunabiliyor. Bunu yaparken dünya edebiyatına mal olmuş ünlü yazar ve eleştirmenlerin, yazın kuramı temsilcilerinin ve Türk tarihinin dünya edebiyatına kazandırdığı Yunus Emre, Mevlânâ, Âşık Veysel gibi sanatçıların belli başlı görüşleri ve Livaneli yazınının bunlarla olan ilintilerini de sergiliyor. Kula yeri gelmiş Zülfü Livaneli’de Homeros’u, Shakespeare’i, Molière’i, Tolstoy’u, Wilhelm von Humboldt’u, Auerbach’ı, Heidegger’i, yeri gelmiş Hegel’de Yunus Emre, Mevlânâ ve Âşık Veysel’i bulmuş. Ama en çok da Livaneli’de bulduğu öz, Anadolu’nun özgün kültür birikiminin temsilcileri Yunus Emre, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan ve Yaşar Kemal gibiler. Livaneli Kitabı, hem Livaneli’nin sanatsal yaklaşımlarının ürünü olan birincil kaynaklar hem de ışığında sorgulamalar yapılan ikincil kaynaklar açısından, Doğu ile Batı arasındaki bir sentezin yansıması olarak ortaya çıkıyor. Onur Bilge Kula, Livaneli Kitabı ile hem önemli bir araştırmacı, hem iyi bir gözlemci hem de özgün yaklaşımlara ve dikkate değer belirlemelere sahip bir edebiyat eleştirmeni olduğunu kanıtlıyor. n Livaneli KitabıHegel, Thomas Mann ve Adorno Açısından Bir İrdeleme / Onur Bilge Kula / Doğan Kitap / 352 s. 16 15 Haziran 2017 KItap