Katalog

OKURLARA Yarın Savaşta Beni Düşün (Oto)portre denklemleriII Ayna (ve İskender’in özel aynası) klâsik Doğu edebiyatlarının tekinsiz tanığı; türevi Nergiz’le eşleşerek dîvanları, mesnevîleri donattığını görüyoruz. Şirazlı Hafız’da “Nergiz gözü kavga arar”, “kendi beğenir de işvelenir”, “gözüne özenir” sevgilinin. A yna evresi ayracı açıldığında, sorun ister istemez hemen Nergiz’in öyküsüne eklemlenir; vasat idrak sahiplerinin ‘kendisine hayran’lığa indirgediği efsanenin başlangıcında canalıcı bir yolayrımı noktasının yeraldığının sık unutulduğunu görüyoruz. Öykü, Ovidius’un Başkalaşımlar’ından yayılmıştır evrensel kültüre, oysa Romalı şairi Conon’un versiyonunun beslediği biliniyor kaybolmuş elyazmasının özetini Photios’a borçluyuz, farklı izlekleri işlediği bilgisini de. Oğlu Narkissos doğduğunda, babası kâhin Tiresias’a onu nasıl bir yaşam çizgisinin beklediğini sorar: “Kendini tanımazsa uzun yaşar”. Bu temel veriyi çentiklemek gerekiyor öncelikle. Ovidiusöncesi versiyonlarda Narkissos’un tıpatıp kendisine benzeyen ikiz kızkardeşine tutulduğu, kızın ölümü üzerine kendini kaybederek (vurgu benim) ölümüne doğru hızla ilerlediği anlatılıyor ikinci çentik. Ovidius’ta, “kendini tanımak”, ilk elde “kendiyle tanışmak” anlamına gelir: Narkissos, bir rastlantı sonucu, durgun su yüzeyinin ayna olduğunu, kendisini yansıttığını kavrayacaktır göründüğünü görmüştür. Baktıkça kendisini daha da tanıyacağı, eninde sonunda doğru değil midir? Düzayak, yalınkat, âşikâr soru/n görünüşte; oysa suyun da, ayna gibi, ölçülmesi dışarıdan oldukça güç, yanıltıcı boyutu ağır basan bir derinliği sözkonusu. Tanımak için durmadan bakmak gerekiyor. Narkissos gördüğünü beğendiği, ‘güzel’ bulduğu ölçüde bir tür hayranlık beslemiş olabilir kendine (ya da fücur konumundan böylece uzaklaşmayı denemiş olabilir), her Nergiz kendini beğenir kuralını koyamayız daha önce uzun uzadıya üzerinde durduğum (Yüzyüze, 1992) denkleme bir dönüş olsun: “Hazırlıksız aynaya yakalanmaktan çok korkarım, çünkü kendimi her seferinde aşağılayıcı bir çirkinlikte bulurum” cümlesiyle yola koyulan Michel Leiris, ömrünü kendini seyrettiği anayapıtına vermişti. Öyleyse, tanımaya kalkışmayı özseverlikle, kendi tutkusuyla bir tutmak sınırlı ve sınırlayıcı yaklaşım. Resim sanatında otoportre geleneğinin kimi örnekleri, başta Rembrandt’ın olgun dönemindekiler, destekliyor bu görüşü. Bir güzellemeden eser yok çoğunda. Buraya döneceğim. Kural koyamasak bile, Nergiz’in bir kendini beğenmesi var şüphesiz. Bir gazelinde: “Nerkis gibi sararsa nola benzi Bâki’nin” diyen şair, sık başvurur özhayranlık imgesine, bir başka gazelinde: “Nerkiz gibi göz dikmeye, sim ü zere câna” derken kullandığı göz dikme fiili aslında öz göz dikmenin karşılığıdır, sonunda tavrını koyar: “Zinhâr eline âyine virmen o kâfirin Zira görünce süretini bütperest olur” kendini idol, ikon(a), put mertebesine taşımaya yönelik bir eleştirel mesafe alış. Ayna (ve İskender’in özel aynası) klâsik Doğu edebiyatlarının tekinsiz tanığı; türevi Nergiz’le eşleşerek dîvanları, mesnevîleri donattığını görüyoruz. Şirazlı Hafız’da “Nergiz gözü kavga arar”, “kendi beğenir de işvelenir”, “gözüne özenir” sevgilinin. Mevlânâ’da öne çıkar: “İnsana, kendini görüp beğenen kendi gözünden daha tehlikeli hiçbir kötü göz olamaz”. Sıkı örneklerden birini taşır Mesnevi (V, 1430): Aynanın karşısında dudu kuşu, arkasında güzel dille söz söyleyen usta, duducuk aynanın yüzünde kendisini görür, sözü kendinin sanır, oysa sırrın farkında bile değildir. n KItap İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Murat Sabuncu lYayın Yönetmeni: Turhan Günay l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Abbas Yalçın l Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli İstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Cumhuriyet Reklam: Reklam ve Pazarlama Direktörü: Ayşe Cemal l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. l 329 Eylül 2016 Y ukarıdaki cümleyle başlıyor Javier marias’ın romanı. Bu cümle aynı zamanda romanın da adı. Romanın kahramanı yeni tanıştığı evli bir kadının akşam yemeği davetini kabul ederek, kocası yokken evine gider. Ancak kadın bir anda rahatsızlanır ve kahramanımızın kollarında can verir. Her şeyi unutup ortadan yok olmaya katlanamayan kahramanımız, kadın ve ailesi hakkında daha çok şey öğrenmek için araştırmalara girişir. Sırlar, yalanlar ve gerçekler üzerine iyi bir kitap Marias’ın romanı. Eray Ak değerlenirdi. “Son Valsi Bana Sakla”, Zelda ve Scott Fitzgerald’ın hayatına Zelda tarafından düşülen bir şerh gibi. Cem Tunçer tanıtıyor kitabı. “Sherlock Holmes Kitabı”, sadece bir kahramanın ortaya çıkışını değil, bu kahramanı yaratan yazardan başlayarak onu yaratan koşulları, maceralardaki kahramanların döneminde hangi kişilerden ilham alınarak yazıldığını, Holmes ile yeni bir yola giren polisiye kurmacasını detaylı bir şekilde işleyen, bunu görsellerle besleyen çok önemli bir çalışma. Seval Şahin’den güzel bir değerlendirme. İstanbul Üniversitesi Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama ve Araştırma Merkezi (OMAR), 1. Uluslararası Türk Müziği Yaz Okulu’nda konusunun uzman ve ustaları ile bir araya geldi. Konuşmacılar öğrencilere deneyimlerini aktarırken, sorularına da aydınlatıcı yanıtlar vermişler. Nağme Yarkın tanıtıyor kitabı. Bol kitaplı günler... turhangunay@cumhuriyet.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr twitter: www.twitter.com/CumKitap