Katalog

BULMACA 1 A 2 B 1 A 2 G 3 E 4 E 5 10 G 11 I 12 G 13 G 14 K 15 Hazırlayan: İLKER MUMCUOĞLU L 5 A 6 F 7 A 8 B 9 Kemal Kırar’dan “Ne Ülen Bu!?” mumcuogluilker@gmail.com D G 17 G 16 L 17 G 18 J 19 J 19 A Hançeremizdekiler Kemal Kırar, “Ne Ülen Bu?!” adlı kitabında, manayı tesadüfe bırakmayan Türkçenin izini sürüyor. Kelimeler, deyimler, anekdotlar, fıkralar, biyografiler ve üçlemeler çerçevesinde dilin kökenlerine iniyor. r Gamze AKDEMİR e Ülen Bu?!, Kemal Kırar’ın, zamanın ruhunu okuyarak inceliklerini ortaya koyduğu bir çalışma. Karşılaştırma yoluyla kelimelerin köken anlamlarına ulaşma yolunda özellikle Latincenin biçilmiş kaftan olduğunu örnekleriyle açımlıyor Kırar. Kökenlerinden hareketle sürdüğü bu iz doğrultusunda, bizi kelimelerin halk arasında kullanılan kimi şaşırtıcı anlamlarıyla buluşturuyor. Çalışmasında gerek telaffuz gerekse imlâ yönünden yerleşmiş bir hata varsa doğrusuna adım adım varmak için deyim ve deyişleri referans alıyor. Kökenlerine inerek hançeremizdekilerle buluşturuyor. Yahya Kemal’in sıkı bir okuru olarak “Bu dil, ağzımda annemin sütüdür” duygusunu metne serimleyen yazar, kelimeler, deyimler, anekdotlar, fıkralar, biyografiler ve üçlemeler çerçevesinde dilin kökenlerine iniyor. DİLİN KÖKENİNE KATMANLI BİR YOLCULUK Kırar, yetkin kurallar bütünüyle manayı tesadüfe bırakmayan Türkçenin izini sürüyor. Seriminde Türkçenin ses ve mimari ustalığını vurgularken şu noktaya dikkat çekmeyi ihmal etmiyor: “Söz dağarımızdaki kelimelerin hepsinin kökleri, gövdeleri ve ekleriyleTürkçe olmasını kim istemez ki! Sadece Türkçe kökenli kelimelerle konuşmayı elbette herkes ister ama böyle bir şey maalesef mümkün ve muhtemel değil! Her dil buna Soğdca, Latince, Sanskritçe gibi kadim diller de dahil olmak üzere bir başka dilden kelime almıştır ve almaktadır. Önemli olan, o dilin ‘kuralları’ını ve ‘ses’ini almamaktır. Zaten, bir dili milli yapan da o dilin ‘mimari’si ve ‘ses’idir.” Kırar’ın irdelediği Farsça kökenli “tav” ise nüfusumuza geçen kelimelere bir örnek; şöyle diyor: “Bir kelime geldiği dildeki kurallarıyla değil de Türkçenin kurallarıyla mesela ekleriyle kullanılıyorsa bilin ki o kelime artık bizimdir (o kelime Türkçedir, demiyorum)”. Batı kökenli kelimelerin içyüzünü anlamak için katmanlarına ayırıyor yazar. Fransızcadan dilimize giren ve özellikle 2 3 T E M M U Z 20 F 21 B 22 D 23 F 23 C 24 A 25 B 26 I 27 C 28 L 29 G 29 B 30 L 31 I 32 K 33 H 34 F 35 G 36 I 37 G 38 D 39 G 40 J 42 C 41 K 42 J 43 I 42 A 44 A 45 C 46 L 47 G 46 A 48 E 49 H 50 A 51 G 52 C 52 D 53 K 54 K 55 H 56 B 57 G 58 H 58 F 59 E 60 B 60 K 61 F 62 F 63 F 64 F 65 G 66 J 65 H 67 E 68 A 69 G 70 G 71 H 72 J 73 B 74 C 73 L 75 G 76 H 77 I 78 G 79 C 81 B 82 E Ö nce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru Bir Yaz Gecesi Kabusu adlı hikaye kitabının yazarının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı hikaye kitabından bir metin ortaya çıkacaktır. G. “... ... /dedim ben size / yararı yok karanlıkta sürek avının / dedim ben size” (Hasan Hüseyin Korkmazgil). N 17 29 15 10 35 47 37 69 12 Kemal Kırar 75 65 39 78 70 2 13 51 57 H. Başrolünde Anthony Quinn’in oynadığı, Mustafa Akkad’ın filmi. 49 33 76 55 71 I. “... İlhan” (ışıkları söndür suna su / vapurları duyacağız ha / dün gece uykumda sıçradım / beni mi çağırdın suna su / nereye gideceğiz ha / yabancı değilim ben kaptanım). Tanımlar ve sözcükleriniz: A. “Ey canlar şarapla buldurun bana beni / Yakutlara çevirin kehruba çehremi / Şarapla yıkayın beni öldüğüm zaman / Asmadan bir tabut içinde gömün beni” diyen İranlı şair. 36 11 26 43 77 31 J. “... Hayat” (Philip Roth’un romanı). 1 68 44 24 7 50 B. Sanatçı. 42 66 18 72 40 19 K. Suudi Arabistan’da bir kent. 25 60 8 56 21 73 C. “Akşam, yine akşam, yine akşam / Göllerde bu dem bir ... olsam” (Ahmet Haşim). 32 41 14 53 54 L. “Henrik ...” (Nora, Bir Halk Düşmanı ve Peer Gynt adlı oyunları da yaratan Norveçli oyun yazarı). 79 45 27 74 52 D. “Yılkı ...” (Abbas Sayar’ın romanı). 28 30 16 5 46 1326 ÇÖZÜM: A.YAĞMURLU SOKAK, B. İD, C. TED, D. İĞDE AĞACI, E. KÖŞK, F. ÜŞEK, G. LÖBERDE, H. KIYIK, I. EBE, J. RİGG, K. OTTEY. L. MEB, M. AYIBALIĞI, N. NÖBET Metin: “Bakırköy’de göğe doğru baktı. Yaşadığı beş yıl boyunca sürekli göğe baktı, tek kelime etmedi.” 9 22 38 E. “Çekelim vuslatı ...esini hicranın” (Nabi). 3 48 4 59 67 F. Raymond Chandler’ın, okuru Philip Marlowe’la tanıştırdığı romanı). bilimsel konularda sıklıkla kullanılagelen “entervalinterval”i ele alıp “aralık” demenin nedense tercih edilmediğini belirtiyor. Yazara göre eskiden kalma olsa da “fasıla” bile daha iyi, en azından anlaşılır. Zarları soymaya başlarsak “enterval”, “irtervalle”den gelme. “Inter”, Latince “arası” demek, “valle” de “kazık” demek olan “vallum”dan gelir. Ama “kazıkarası” diyene rastlayan var mı? Sonra “okul” anlamına gelen yine Fransızca kökenli kelime “ècole”, Latince “schola”dan; o da Helen dilinde “schole”den gelme. Kök anlamı “boş vakit”! Bunu anlam genişlemesinin nerelere vardığını gösteren güzel bir örnek olarak kodluyor Kırar. “İmtihan” anlamına gelen “examen” ise ayrı bir alem. Latince “examiner”den gelen kelimenin anlamı ise “terazinin dili”. Bizdeki “imtihan”ın kök anlamı ise “mihnet, zahmet, eziyet”! Kırar’ın etimolojik örnekler üzerinden dil geçişkenliği, evrimi, dönüşümünü örnekleriyle irdelediği kitabının son sayfalarında ise mini bir “üçlü lügatçe” karşılıyor okurları. “Üçlemeler” adlı bu bölümde kelimelerin Bugünkü Standart Türkiye Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Batı dilleri olmak üzere üç dilde, coğrafyada ve zamanda, karşılıklarını ve kısaca anlamlarını bir potada sunarak bitiriyor çalışmasını. n gamzeakdemir@cumhuriyet.com.tr Ne Ülen Bu?!/ Kemal Kırar/ Destek Yayınları/ 280 s. 2 0 1 5 n S A Y F A 2 3 58 20 62 23 63 C U M H U R İ Y E T 61 6 34 64 K İ T A P S A Y I 1 3 2 7