Katalog

RENKLER n SESLER n HARFLER AYTÜL AKAL ÇİĞDEM GÜNDEŞ MAVİSEL YENER MUSTAFA DELİOĞLU n n n Kitap Gölgesi Uçsuz bucaksız masal dünyası… Koray Avcı Çakman, “Bir Keloğlan Bir de Eşeği” adlı yapıtında, halk masalları biçemiyle işlediği özgün masallarını, çağdaş bir anlatımla sunuyor. r Mavisel YENER ruksuz yalan Kaf Dağı’na kaçtı/ Kuyruklu yalanlar dünyada kaldı” (s. 54). Masalların başında yer alan, sözcük oyunlarıyla bezeli bu tür tekerlemeler okurun ilgisini çekip okuru masala hazırlıyor. Her estetik ürünün kendisinden önceki kültür ürünlerinden esinlendiğini göz önüne alıp, tekerleme ustalarımızı, masal analarımızı saygıyla analım. METNİN AKTARDIĞI ŞİFRELER Kitabın üç masalında, masal hazinemiz içinde önemli bir yere sahip olan Keloğlan’la onun bireysel/ içsel yolculuğu farklı bir bakışla sunulmuş. Tahir Alangu, Keloğlan’la en eski tanışıklığımızın on yedinci yüzyıla kadar götürülebileceğini belirtmiş, başka araştırmacılar ise Türk mitolojisinde benzer kahraman tiplerinin çok daha eskiye dayandığı savını ortaya atar. Koray Avcı Çakman, masal geleneğimizi metinlerine iyice sindirmiş, sözlü geleneğin tadını, biçemini, dil zenginliğini yakalamış. Keloğlan’ın yepyeni masallarını kaleme alırken düş gücünün sonsuzluğunu çocuklara açmış. Bir Keloğlan Bir de Eşeği’ndeki üç Keloğlan masalında da Keloğlan’ın akıllı, cesur, gözü pek, korku bilmez, mücadeleci, saf, temiz, iyiliksever, güler yüzlü yanına tanık oluyoruz. Bazı klasik masallardaki kurnaz, düzenbaz, hilebaz Keloğlan bu kitapta çıkmıyor karşımıza. Kitaba adını veren masalda, Keloğlan başına öyle zor ve karmaşık bir iş açıyor ki… Bunu çözerken kimlerden yardım alıyor, sonunda iş nerelere varıyor diye merakla okuyoruz. Çocuk okurun eğlenip tahminlerde bulunarak ilerleyeceği sayfalar masalların tadını, gizemli düş dünyasını başarıyla yansıtıyor. Altı masal da iyilik, adalet, haktanırlık duygularını çok yönlü bakış açısıyla okuruna sunarken metnin okura aktardığı önemli şifrelerden biri de klasik masallarda dayatılan cinsiyetçi ve rekabetçi tavra karşı çıkması. Klasik Keloğlan masallarının başında genellikle fakir, çirkin, kimsesiz olan Keloğlan, azminin ve başarısının ışığında padişahlıkla, zenginlikle veya evlilikle (padişahın kızıyla) ödüllendirilir. Bu masallarda Keloğlan yine padişahın kızına kavuşsa da kızın görüşünün de önemli olduğu vurgusu yapılıyor: “Kızı da Keloğlan’dan pek hoşlanmış. Padişah da fazla düşünmeden kızını Keloğlan’a vermiş” (s. 28). FOLKLORİK MALZEMENİN ZENGİNLİĞİ Kitabın ilk masalı Üç Kardeş’in “doğaya güzelleme” olduğunu söyleyebiliriz. Gezi Direnişi’nden sonra çocuk edebiyatımızda bambaşka bir dille, yeniden anlatılmaya başlanan doğa sevgisi metinlerinin farklı bir örneği. Köyde yaşayan üç kardeşten biri, kocaman ağaçları devirmeyi yiğitlik sayarken diğeri ulu kayaları yuvarlamayı gurur kaynağı yapıyor. Küçük kardeş gücün böyle ispatlanmasını, ağaçların yok edilmesini, dağlardaki kayaların yerinden oynatılmasını doğru bulmuyor. Derken, köy birdenbire kararıveriyor. Bakalım köyü karartan ne, kardeşleri kırkar ağaç dikmeye mecbur eden kim? 1970’lerde, çocuk edebiyatının temel işlevinin geleceğin S A Y F A 1 6 n 2 3 T E M M U Z 2 0 1 5 M asal dünyamız uçsuz bucaksız. Keloğlan’dan tutun da Köroğlu’na, peri kızlarına, dev analarından dere tepe dümdüz gittiğimiz ülkelere, sevinç derlediğimiz dağlara, bulutlardaki saraylara, arpa boyundan kısa yolculuklara kadar nice kapı açıyor bize. Kitap Gölgesi’nde bu hafta konaklayan kitap da böylesi renklerle bezeli. Çocuk yazınının bol ödüllü, üretken yazarlarından Koray Avcı Çakman, kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılan halk masallarının tadını duyumsatarak çağdaş anlatımıyla çocukların dünyasına gülümsüyor. Çakman’ın masalları kuşaktan kuşağa aktarılmış izlenimi verse de evvel zaman içinde anlatılmış sanılsa da hepsi özgün. Çakman’ın diğer çocuk kitaplarının da yapıtaşı olan dil zenginliğini, zihinselimgesel tasarımlarını, kurgudaki özgür yaklaşımı bu yapıtında da görüyoruz. Üçü Keloğlan masalı olan altı masalın da girişinde tekerlemeler yer alıyor: “Bir varmış, bir yokmuş/ Doğru da yalan da çokmuş/ Yalanı attık Kaf Dağı’ndan/ Doğruyu tuttum kuyruğundan/ Az gittim, uz gittim/ Karlı tepe, yeşil çayır düz gittim/ Vardım bir hana/ Başladım anlatmaya/ Sözüme inanmadılar/ Üç günlük yola kaçtılar/ Peşleri sıra koştum/ Yalanımı nereden anladınız, diye sordum/ Dediler ki yalan kuyruksuz olmaz/ Doğru söyleyen soluksuz konuşmaz/ Ben soluklandım onlar anlattı/ Ben anlattım onlar soluklandı/ Kuy Koray Avcı Çakman nitelikli okurunu yetiştirmek olduğu göz ardı edilip onlara doğa sevgisi “aşılamaya” (okuma ve aşılama sözcüklerini yan yana hiç sevmem!) yönelik yazılmış didaktik kitaplar furyası vardı. Bu kitapların hiçbiri geleceğe kalmadı, çünkü yazınsal değerleri yoktu. Çevre bilincini didaktik olmadan, bir felsefe gibi, satır arasında verebilen yapıtlara imza atanlar, bugün de çok sevilerek okunan yazarlar olarak yollarına devam ediyor. DÜŞ GÜCÜNÜN ZAFERİ Gezi Direnişi’nin ardından çocuk edebiyatında yeniden hareketlenen “çevre bilinci” izleği, çocuğun imge dünyasıyla örtüşebilen güzel yapıtlarla taçlandırıldı. Koray Avcı Çakman’ın “Üç Kardeş” başlıklı masalı bunlardan biri. Kitaptaki diğer masallardaki gibi bunda da çocuğun değerler sistemini sorgulaması sağlanmış. Aynı zamanda, kahramanlık mitinin yıkılması anlamında da dikkate değer bir masal. İnsanoğlunun hırslarıyla cebelleşirken yaşamın güzelliklerini nasıl da kaçırıverdiğinin altı çizilmiş. Padişahın Kızı’yla Gülçiçek adlı masallar da eleştirel bakışı tetiklemeye, birlikte çok yönlü düşünüp keşfetmeye yönelik. Folklorik malzemenin zenginliğini içinde barından bu masallar, yazıla okuna tükenmiş Keloğlan metinlerinin dışına çıkarak, okurunun dünya görüşünü genişletiyor. Çocuk okurun beklentisini karşılamakla kalmıyor, onun metnin art alanlarına sızmasına izin vererek okumanın keyfini çıkarmasına olanak tanıyor. Her şeyin ötesinde, düş gücünün zaferini fısıldıyor kulaklarımıza. İyi okumalar. n www.maviselyener.com Bir Keloğlan Bir de Eşeği / Koray Avcı Çakman / Resimleyen: Uğur Altun / Can Çocuk / 2015 / 62 s. / 8+ C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 3 2 7