Katalog

Y eryüzü Kitaplığı CELÂL ÜSTER [email protected] 2014 yılında yaklaşık 115 Türkiye menşeli film vizyona girdi ve bu sayı son 25 yılın en yüksek sayısı. Gösterilen bu filmlerin görsel kalitesinde hiçbir sorun yok. İçerik ve anlatım açısından derseniz, o başka gelişmeleri gerektiren farklı bir konu! Sema Fener’in “Sinema Televizyon Video Terimleri Sözlüğü” Yitik Ülke’den çıktı AYDINLATMANIN SIRRI Özellikle Britanya’da çekilen televizyon filmlerinde ışık ya da aydınlatmanın büyük bir ustalıkla kullanıldığını görüyorum. Bunun sırrı nedir sizce? SF Işık ve aydınlatmanın ustalıkla kullanılması büyük ölçüde finans gücüne ve uzman eleman kullanımına bağlı bir durumdur. Ne kadar fazla paranız varsa o kadar fazla ışık kiralar, kullanır ve sahneyi aydınlatırsınız (malum “photography” ışıkla yazma anlamında bir kelimedir). Işık kullanımında uzmanlaşma ise diğer bir etken. Bu uzmanlaşmadan kasıt, her farklı tür aydınlatmanın o işin uzmanı bir eleman tarafından yapılması ve bu da sendikalaşma ile paralel gelişiyor. Britanya’nın yanı sıra ışık ve aydınlatmanın ustası, kapitalizmin kalesi, ABD’nin Hollywood setlerinde saatlerce çalışma sırasının gelmesini bekleyen elemanlar görürsünüz ve hiç kimse bir başka kişinin sorumlu olduğu işi yapamaz, bu durum da etkin bir uzmanlaşma sağlıyor. Setlere de bir sendikaya bağlı olmayan hiçbir teknisyen alınmaz. Çünkü bu çalışma sistemini dizayn ve kontrol eden sendikalar ile meslek birlikleridir. Gelişen teknolojiye yeni sözlük ünümüzde hızına nerdeyse erişilemeyen teknolojik gelişmelerin en çok yansıdığı alanlardan biri de sinema, televizyon ve video dünyası olsa gerek. Teknolojik gelişmeler de, kuşkusuz, yepyeni terimler, kavramlar getiriyor beraberinde. Bu alandaki egemen dil ise, ister istemez, İngilizce. Daha önce “Basic Motion Pictures Techniques”, “HD Sinematografi” ve “Tiyatro, Sinema, Televizyon, Dizi Oyunculuğu” adlı teknik kitapları yayımlanan Sema Fener, bu kez, bir “Sinema, Televizyon, Video Terimleri Sözlüğü” hazırladı. Yitik Ülke Yayınları’ndan çıkan çıkan İngilizceden Türkçeye açıklamalı sözlükte 3 binden fazla terim ve açıklaması yer alıyor. Sema Fener’le, bu yeni sözlüğün neler getirdiğini konuştuk. G BİR EL KİTABI Bu konuda ilk olarak Nijat Özön’ün TDK’den çıkan “Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü” geçmişti elime. Aynı zamanda bir Türkçe karşılık bulma denemesi niteliği de taşıyor ve terimlerin Fransızca, İngilizce, Almanca karşılıklarını da veriyordu. Aradan onca zaman geçtikten sonra yayımlanan sizin sözlüğün, İngilizceden Türkçeye açıklamalı olması dışında Özön’ün sözlüğünden farklarını açıklar mısınız? SF Ben de Sayın Nijat Özön’ün çalışmalarını çok takdir ediyorum ve sözlüklerinden, sektördeki herkes gibi, ben de çok yararlandım ve bu durumu hazırladığım sözlüğün önsözünde belirttim. Çok kapsamlı bir çalışma olan Nijat Özön’ün sözlükleri hayli kalın ve ağır kitaplar, ayrıca yazıldığı dönemin dil kaygısını taşıyorlar. Sinema sahada gerçekleşen bir uğraş olduğu için her an başvurulabilecek bir el kitabı şeklinde taşınması kolay ve pratik çalışmalardaki yaygın dili de kullanan, rahatça anlaşılır açıklamaları kapsayan bir sözlük hazırlamak istedim. Farklılık olarak vurgulayabileceğim diğer bir nokta da şu; sayın Özön’ün sözlüklerini hazırladığı yıllardan bu yana teknoloji çok değişti ve birçok yeni terim sektörlere katıldı. Örneğin, görüntüler elektronik olarak kaydedilip, dijital olarak bilgisayarda işleniyor, sinema gösterimi dijital oldu, İnternet ve sosyal medya hayatımıza girdi vs. Hazırladığım sözlükte bu yeni terimlere de yer verdim. Ama biliyorum ki kitabın piyasaya çıktığı gün bile teknolojide yeni gelişmeler olacak ve yeni terimler ortaya çıkacak… FİLM TEKNOLOJİSİ ORTAK YAPIMLARDA Ortak yapımlarda çalışsanız yine İngilizce konuşacaksınız. Karşınızdaki ekip arkadaşınız “Props” dediğinde “donanım ve aksesuvarları” kastettiğini anlayabilmelisiniz. Stüdyolar da artık yabancı eleman istihdam ediyorlar ve çalışanlar arasında bir iletişim sağlanması gerekiyor. Böylece bir dil kaygısı duyulduğu kesin. Ama bu dil kaygısı sorunuzla sektördeki herkes tarafından kullanılan ortak bir “Türkçe Terimler” dilini kastediyorsanız onun oluşması biraz zaman alacaktır; ortak yapılacak çalışmalara gereksinimimiz var diyebilirim. Fakat sinemayı bir endüstri haline getirmek istiyorsak bunu da gerçekleştirmeliyiz. Sözlükte film teknolojisiyle ilgili terimlerin açıklamalarına özellikle yer vermişsiniz… SF Sinemanın ilk gününden günümüze doğru geçen yılların ilk 6070 yıllık üretim dönemi “film” çağıdır. Film tek yaygın görüntü yakalama ortamı olarak kullanılmıştır. Tabii ki burada “film” kelimesi ile yanmayan ince bir plastik taban üzerine kaplanmış ham fotoğrafik emülsiyondan bahsediyorum. Film kullanılarak görüntü yakalama tekniği büyük sermayeye gereksinim duyan pahalı bir uygulamadır. 1980’li yıllardan itibaren yaygın bir şekilde tüketicilere sunulan “Elektronik Yöntem” ile görünü yakalama ise çok daha kolay ve ucuz bir yöntemdir. Film çekmek isteyenleri özgür kılan ve işi bir anlamda demokratikleştiren bir olgudur. Bugün dijital kamerası olan herkes film çekebilir. SİNEMANIN MERKEZİ VE DİLİ Sözlüğün “İngilizceden Türkçeye açıklamalı” olmasına gelirsek… SF Günümüzde sinemanın merkezi ABD ve hem teknik, hem de sanatsal açıdan dili İngilizce; kitaplar da çoğunlukla İngilizce yazılıyor. Bir uluslararası yapımda çalışırken tüm ekibin İngilizce konuştuğunu görürsünüz. Fransızca, Türk sinemasının ilk dönemlerinde baskındı ve sektörde hâlâ kullanılan terimlerin bazıları Fransızcadan gelir; örneğin film anlamında kullanılan “pelikül” terimi Türkçeye yerleşmiştir. Fakat artık Fransızca, Almanca ve İtalyancanın sinemada, özellikle teknik alanda, önemini yitirdiğini düşünüyorum. Tabii bu benim düşüncem ve kendi sözlüğümü de bu bağlamda hazırladım. SİNEMAMIZIN TEKNOLOJİK DÜZEYİ Sizin de dediğiniz gibi, görsel bir anlatım tarzı olan sinemada tekniğin önemi görmezlikten gelinemez. Bugün Türkiye’de sinemanın teknik/teknolojik düzeyi, geçmişimize ve Batı’ya kıyasla ne durumda? SF Günümüzde sinemanın teknik/teknolojik düzeyi geçmişimizden çok daha iyi durumda. Batı’ya kıyasla da fena değiliz. Bu gelişmede reklam ve televizyon sektörünün büyük katkısı olduğu tartışılmaz bir gerçek. Bugün ülkemizde (ağırlıklı olarak İstanbul’da) faaliyet gösteren stüdyolar son teknoloji ürünü cihazlarla donanmış durumda. Elemanlar da yetişiyor. Reklam ve televizyon sektörünün finans gücü bu gelişmeyi sağladı. Uzun metraj sinema filmleri de bu gelişmeden yararlanıyor. 2000 kadar sinema salonunun yüzde 75’i dijital projeksiyon kapasitesine sahip. FİNANS GÜCÜ Finans gücü gerektiren film kullanma yöntemi sizi daha işin başında engeller, halbuki elektronik yöntemle ufak bir sermaye ile de filminizi çeker, gösterime hazırlayacak olan post prodüksiyon aşaması için gerekli olan finansı da bir dağıtım firması ile anlaşarak sağlayabilirsiniz. Ama işin tekniğine gelince, sinema tekniğinin temeli film’de yatar. Filmi bilmeyen elektronik görüntüyü de anlayamaz, çünkü kullanılan tüm parametreler film üzerine inşa edilmiştir. Günümüz elektronik kamera üreticileri araştırma ve geliştirmelerini, kameralarının film görüntüsüne benzer çözünürlükte bir görüntü yakalayabilme kapasitesine ulaşması doğrultusunda yaparlar. Bu sebepten dolayı ben sözlüğümde film teknolojisi ile ilgili terimlere de yer vermeyi tercih ettim. n K İ T A P S A Y I 1 3 0 0 DİL KAYGISI Sinema ve televizyon sektöründe çalışanlar, sizce, bu alandaki teknik terimler ve kuramlarla ne ölçüde ilgileniyorlar? Bir dil kaygısı duyuyorlar mı? SF Sinemanın insan kaynağı da son dönemlerde hayli değişti. Ülkemizde birçok sinema okulu açıldı. Yeni yetişen genç sinemacılar bir dil kaygısı duyuyorlar diyebilirim. En azından bir cihazı bile kullanacaksanız, burada kameraları ve stüdyolarda kullanılan profesyonel cihazları kastediyorum, kullanma talimatları yabancı dilde olacaktır. O C A K 2 0 1 5 Sema Fener’in hazırladığı açıklamalı sözlükte İngilizceden Türkçeye 3 binden fazla terim ve açıklaması yer alıyor. S A Y F A 6 n 1 5 C U M H U R İ Y E T