Katalog

Kuruluşlarının 74. yılında Hasan Âli Yücel İsmail Hakkı Tonguç Belgeler Işığında alt başlığıyla YKKED tarafından 2011’de yayımlanmış (455 s.). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet ve Cumhuriyet’in 10. Yıl kuşağını inceleyen çalışmalarıyla bilinen Doç. Dr. Firdevs Gümüşoğlu’nun çalışması. Dr. Engin Tonguç’un önsöz yazdığı yapıt, o günlerin Türkiye’sinin toplumsal yapısına bakış, kurumlaşmada ilk yıllar, eğitim, yönetim ve fiziksel altyapı, görgü tanıklarının ağzından günlük yaşamın ayrıntılarına bakıyor. Çalışmada kapsamlı bir kaynakça; görüşme yapılanların listesi; mezunların listesi, Cılavuz’a ait Tarihi Belgeler, kütüphaneden geriye kalanlar ve öğrenci mezuniyet kayıt defterinin tıpkıbasımıyla çok sayıda fotoğraf bulunuyor. DESTANSI BİR DİL Kara Çadırdan Aksu Köy Enstitüsüne Mustafa Şanlı, (YKKED, 2012, 304 s.). Şanlı’nın çalışmasının özgünlüğü, Aksu örneğinden giderek, ülküleri ve fiziksel özellikleriyle enstitü gerçeğini, kendi yaşam öyküsü ile birleştirmede gösterdiği büyük başarıda yatıyor. Şanlı, enstitülerin kırsal Türkiye’nin en yoksul ailelerinin çocuklarına nasıl ilerleme ve yükselme yolunu açtığını, kendi kazanımlarının bilinciyle ve destansı bir dille anlatıyor. Çok sayıda fotoğraf ve şiire yer verilen bu yapıt kolay tanıtılamaz; yalnızca her satırı duyumsanarak okunabilir. Bir çalıştay ürünü olan Trakya’daki Işık Kepirtepe Köy Enstitüsü (2013, 416 s.) yayına hazırlayan Kemal Kocabaş’ın önsözünü izleyen beş bölümden oluşuyor. Birinci bölümde yer alan çalıştayın açılış konuşmalarını ikinci bölümde tarihe bakışlar izliyor. Üçüncü bölüm, enstitü, öğretmen okulu ve öğretmen lisesi üçlüsünü yaşayanların anlatımlarına yer veriyor. Yapıtın büyük bölümünün yer aldığı dördüncü bölüm enstitülerin eğitim anlayışını inceleyen bilimsel bildirilerden oluşuyor. Son bölüm, Yeniden İmece ve Kepirtepe başlığıyla dünden bugüne enstitü düşüncesini irdeliyor. Yapıtın içindeki çok sayıda fotoğrafı sonunda 50 sayfaya yayılan fotoğraflar tamamlıyor. Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü 70 Yaşında (2013, 496 s.) da Kocabaş tarafından yayına hazırlanmış. Enstitülere öğretmen yetiştirmek amacıyla kurulan Hasanoğlan, bir bakıma enstitülerin enstitüsüdür. Önsöz ve Sunuşu izleyen II. Bölümde kurucularının; III. Bölüm Hasanoğlan çıkışlıların anlatımlarına yer veriliyor. V. Bölüm Araştırmacıların Gözüyle Yüksek Köy Enstitüsü başlığını taşıyor. Araştırmalar, Yüksek Köy Enstitüsünün dört dörtlük bir eğitbilim üniversitesi olabilecek gizilgücü içinde taşıdığını kanıtlıyor. Gönen’i öne çıkaran çok önemli bir çalışma Gönen Köy Enstitüsü Işığı (Prof. Dr. Songül Sallan Gül, 2013, 304 s.). Yapıtın ana özelliği buraya kadar özetlenmesine çalışılan enstitü olgusu bütüncül bir biçim ve içerikle sunmasıdır. Sözlü tarih yöntemiyle hazırlanan çalışmada enstitülerin kuruluşlarından, işleyişlerinden, özgün başarılarından ve köy çocuğunun kaderini değiştiren niteliklerinden ayrıntılı olarak söz edildikten sonra acımasızca kapatılmalarına uzanan tüm süreçler başarı ile özetleniyor. Burada yirmi bir Köy Enstitüsü içinde çoğu Batı Anadolu’dan olmak üzere yalnızca sekizi ile ilgili yapıtlar ele alındı. Bu çalışmalar kanıtlıyor ki, kuşkusuz her biri gerçek bir özgün başarı öyküsü olan diğer on üç enstitü ile ilgili benzer derlemelerin de bir an önce yapılması gerekiyor. n K İ T A P S A Y I 1274 İsmail Hakkı Tonguç’un araştırmaları, Köy Enstitülerinin temelini oluşturuyor. Fotoğrafta Tonguç çocuklarla birlikte... Köy ‘Enstitüleri’nin yeni kuşak kitaplığı Köy Enstitüleri’yle ilgili yazılan ve ele alınan dokuz yapıt, enstitünün eğitim anlayışını o günleri yaşayanların anlatımıyla yaşatıyor. Belge, fotoğraf, anı ve şiirlerle tamamlanan yapıtlar bunlarla da kalmıyor, enstitü eğitim anlayışının güncelleştirilerek bugün de uygulanabileceğini, giderek uygulanması gerektiğini vurguluyor. r Yakup KEPENEK sı gerektiğini vurguluyor. Gönen Köy Enstitülü Yıllar, (2005, 240 s.), Mehmet Emin Aytan’ın anıları, Engin Tonguç, Ömer Uzgil, Hüseyin Akbaş ve Fakir Baykurt’un tanıklıkları alt başlığıyla sunuluyor. Aslında Köy Enstitüleri’nin Hasan Âli Yücel’le birlikte kurucusu ve uygulayıcısı olan İsmail Hakkı Tonguç’un, Gönen’in kuruluşu için söylediği şu sözler her şeyi çok özlü bir biçimde özetliyor: Köy çocukları burada okuyacaklar, mutluluğu gerçeklerde bulmanın düşlerde araştırmaktan daha kolay olduğunu anlayarak yetişecekler, mutlu olmanın, özgür ve bağımsız yaşamanın, yoksul düşmemenin gizlerini bulacaklar, köy çocukları burada gönensinler. KURULUŞ HEYECANI Savaştepe Köy Enstitülü Yıllar, YKKED Balıkesir Şubesi tarafından imece yöntemiyle yani, çok sayıda insanın emeğiyle yayına hazırlanmış (2006; ikinci basım 2008, 412 s.). Yapıtta, kuruluş heyecanını içinden yaşayanların, başta kurucu müdür Sıtkı Akkay olmak üzere Savaştepe özelinde yarattıkları eğitim anlayışının en ince ayrıntılarıyla yansıtıldığı görülüyor. Ek olarak yapıt, o günlerin ve sonrasının görgü tanıklarının, değerlendirme, görüş ve önerilerine yer veriyor. YKKED Genel Başkanı Kocabaş’ın yayına hazırladığı Adabelen Işığı Ortaklar Köy Enstitüsü’nden Ortaklar İlköğretmen Okuluna adlı çalışmanın (2007, 472 s.). bölüm başlıkları içeriğini de anlatıyor: I. Adabelen Işığı ya da Günümüzden Adabelen’e Bakabilmek; II. Kuruluş/ Okulun Öyküsü/ Mektuplar; III. İlk Kazmayı Vuran Kızılçullu Köy Enstitüsü 2 0 1 4 öy Enstitüleri, Cumhuriyet’in çağdaşlaşma uygulamasının en önemli girişimi. Köyü kendi içinden ve kendi gizilgücüyle dönüştürme çabası olan enstitüler üretimin bireyi özgürleştirici özelliğini ilke edinen, karma eğitim veren, bilimsel bilginin yol göstericiliğine dayalı beyin ve el eğitimini, müzikten tiyatroya yerel ve evrensel sanatsal çalışmalarıyla tamamlayan, tüm ülke üzerinde dengeli dağılan ve UNESCO’nun diğer ülkelere örnek alınmasını önerdiği özgün eğitim orta öğretim kurumları. Burada ele alınan dokuz yapıt, enstitü eğitim anlayışını o günleri yaşayanların anlatımıyla yaşatıyor. Belge, fotoğraf, anı ve şiirlerle tamamlanan yapıtlar, bunlarla da kalmıyor, enstitü eğitim anlayışının güncelleştirilerek bugün de uygulanabileceğini, giderek uygulanmaS A Y F A 1 8 n 1 7 K Öğrencileri yaptıklarını anlatıyor; IV. Kızılçullu’dan Ortaklar’a Geçişin Gözlem ve Anıları; V. Ortaklar Köy Enstitüsüne Merhaba; VI. Tanıklıklar Köy Enstitüsü; VII; Ortaklar Köy Enstitüsü’nden Ortaklar Öğretmen Okulu’na; VIII….Ve Ortaklar Öğretmen Okulu; IX. Tanıklıklar II , Öğretmen Okulu; X. Adabelen Şiirleri ve Anıları; XI. Resimlerde Kalan Adabelen. Babasının okuduğu bu okula ayrı bir sevgi duyduğu anlaşılan YKKED Genel Başkanı Kemal Kocabaş’ın yazdığı Kızılçullu Köy Enstitülü Yıllar, (2011, 798 s.), yazarının kırk sayfalık ayrıntılı ve belgelere dayalı girişinden sonra, bire bir o günleri yaşayanların anlatımlarıyla başlıyor, çocuklarının anlatımlarıyla tamamlanıyor. Kızılçullu, çok sayıda şiir ve fotoğraf içeriyor. Ancak, yapıtın sonunda yaklaşık yetmiş sayfada enstitülerin kurucusu İsmail Hakkı Tonguç’un kardeşi Zekeriya Tonguç’un objektifinden çıkan olağanüstü fotoğraflar, o günlerin Kızılçullusunu, enstitü yaşamını tüm yönleriyle yeniden canlandırıyor. Cılavuz Köy Enstitüsü Sözlü ve Yazılı T E M M U Z C U M H U R İ Y E T