Katalog

Erica Wallach’tan “Gece Yarısında Aydınlık” sına doğru sürüklüyordu.” TECRİT AKLA VURGUN Küçük küçük kasılmalar, kendi kendine konuşmalar, gülmeler ve halüsinasyonlar. Erica bu çılgınlıktan da kurtulmanın bir yolunu bulur. Önce tüm gardiyanlara ve sorgucularına isimler takarak eğlenir. “Kızıl Kız, Kara Adam, Büyük Petro, Zehir, Frankeştayn, Domuz, Canavar, Kadife, güüş Diş, Sado, Burun Kazıcı, Dişsiz, Tükürükçü…” Sonra kafasından bir klasik müzik parçasını tamamlamaya, bir şiiri bitirmeye ya da kendi öyküsünü yazmaya başlar. Bir değil, iki değil beş yıl boyunca… “Hapishanede güzelliklerin olmaması güzel bir müzik, güzel bir koku, güzel bir şeye bakmakbazen yalnızlıktan, aşkın ve özgürlüğün yitirilmiş olmasından daha çok koyuyordu insana.” “Dante’nin Cehennemi” diyecektir bir gün yaşadıklarına. Her ne kadar kimseler yaklaştırılmasa da yanına, yalnız olmadığını da biliyordur o taş, soğuk duvarların ardında. “Bu kalın duvarların ardında insan vardı; insan dramları, insan trajedileri. Fakat her hücre kendi yasını ve sorunlarını kendi başına yaşıyordu, o sessizlikte acı çeken insanların kaderi hakkında hiçbir şey bilmeden.” İki buçuk yılın sonunda mahkeme kurulur. Savcı anlatır, iddia eder ve suçlar. “… yukarıdaki suçlamalar çerçevesinde kurşuna dizilerek ölümle cezalandırılmasına…” Rahatlama… “İki buçuk yıl boyunca bana karşı ileri sürülen asılsız suçlamaların geçersizliğini göstermeye çalıştım ve şimdi her şey öylesine arapsaçına dönmüş durumda ki eğer annemi öldürdüğüm ileri sürülse bu suçlamayı bile kabul edebilirim.” BEŞ YILLIK SÜRGÜN… Karlshorts ve Butyrki Hapishaneleri, Sibirya’dan beter, dünyanın sonu gibi gördüğü Vorkuta ve Pretshakhtnaya Kadın Çalışma Kampı Rejimi. Seneler boyu oradan oraya sürüklenir durur. Ve sonunda Stalin dönemi biter! Ölüm cezası on beş yıl süreyle çalışma kampında çalışmaya çevrilir. Stalin döneminin ağır koşulları onun ölümüyle gevşemeye başlar. Aflar, mahkumların salıverilmesi ve Rusya’nın kendini yenileme çabaları… Sonunda davası bir kez daha ele alınır. Erica Wallach yaşadıklarını Gece Yarısında Aydınlık kitabıyla kâğıda döktü. Bunun birçok sebebi vardı onun için. Kendisini önemli görmekten çok, bu yaşadıklarının bir dönemin tipik örneği olması, hapishane ya da kamptaki psikolojik ve fizyolojik faktörler hapishane mantalitesi, tecrit hücresindeki anormal davranışlar, akli korkaklık ve fiziki direnç gibi yalnızca onun yaşadığı ortamlarda bulunmuyordu. Birçok insan, bunları tamamen farklı ortamlar yaşadı, yaşıyor ve yarın onlarla yüz yüze gelme ihtimali var, değil mi Sayın Balbay? “Tuvalette ayna da vardı ve Schumannstrasse’deki ilk günlerimden beri ilk kez kendimi görebildim, bu kez tüm güzelliğimle. Bu hayatımın en büyük şoklarından biriydi. Korkuyla irkildim ve …” Erica Wallach “Sıradan bir dünyada sıradan bir kadının yaşadıklarının ne önemi var?” diye soruyor. n Gece Yarısında Aydınlık/ Erica Wallach/ Çeviren: Gün Zileli/ Ayrıntı Yayınları/ 448 s. K İ T A P S A Y I 1232 Bir gece ansızın gelebilirim Suçsuz yere Doğu Berlin’de hapse atılan ve Amerikan casusu olmakla suçlanan Erica Wallach Gece Yarısında Aydınlık’la bir tür insanlık, direnç ve vicdan dersi vermeye uğraşıyor. 1950’den 1955’e kadar suçsuz yere psikolojik ve fiziksel işkencelere maruz kalan ama bir türlü istenen itirafı vermeyen o cesur kadının gerçek hikâyesi Gece Yarısında Aydınlık. r Serap ÇAKIR oel ve Herta Field adlı sosyalist çift vakti zamanında Erica’yı evlatlık alır. Fakat üvey anne ve babası ve sonra dayısı peş peşe ortadan kaybolur. Nedenini araştırmak üzere Erica Doğu Almanya’ya gider. O zamana kadar bir Amerikalıyla evlenmiş ve iki de çocuk yapmıştır. Hesse Parlamentosu’ndaki komünist fraksiyonun sekreterliği, iki aylık bir derginin de yayın yönetmenliği görevlerinde bulunmuştur. Hukuk mezunudur ve öğrenciliğinde Batı Almanya’daki Komünist Öğrenci Örgütü’nün başkanlığını üstlenmiştir. “Kim gönderdi seni Berlin’e?” “Hiç kimse.” “Amerikalı patronlarının isimlerini ver bana.” “Amerikalı patronum yok.” “Ne emir aldın?” “Emir almış eğilim.” “Seni pis yalancı.” İşte Doğu Berlin’e geçip uydurma bir sebeple sorgusu başladığında sorular aşağı yukarı böyledir. Ve Mustafa Balbay pardon Erica Wallace, önce hapishanelerde zamanın geçmezliğini şöyle dile getirir: ““Hapishanede saniyeler ilerlemez, zaman yok olmuş gibidir; dış dünyada sürüp giden hayattan habersiz, diri diri gömülmüş gibidir insan.” ERİCA ÇÖZÜLMÜYOR… Bir başkasının yaşanmış hikâyesini anlatırken o yaşanmışlığın ağırlığını dile getirmek kolay değil, ben de pek kolay yazıya dökemiyorum olanları ne yalan söyleyeyim. Rusya’da çalışma kamplarına gönderildiğinde mesela Erica, “beş yıl tecritte kaldım” dediğinde oradaki kadınların hepsi dalga geçtiler onunla ve inanmadılar söylediklerine. Ama o senelerce tecritte, insanlığından çıkarılmaya çalışılarak yaşadı bunu. Kim inanmış kim inanmamış bize ne değil mi Tuncay Özkan? Tecrit zor iş ona döneriz belki de S A Y F A 1 4 n 2 6 N Erica neler yaşadı o uyduruk tutuklamayla birlikte ona bakalım dilerseniz. “Bu herkesin önünde çırılçıplak kalma dönemimin başlangıcıydı” diyor bir cümlesinde Mücella Yapıcı, ay pardon Erica. Senelerce gardiyanların gözü önünde yıkanmak, soyunmak zorunda bırakılıyor. Ona gözlerini dikerek baktıklarında ve tuvaletini yaparken dahi gözetlediklerinde insan olmaktan kimin utanması gerektiğine bir zaman karar veremiyor. “Pislik kovasını tam hücrenin ortasına koymuşlardı. Bu yenilik oldukça zeki bir beynin ürünü olmalıydı; çünkü beni insan onurunun en ufak kırıntısından bile yoksun bırakarak demoralize etmeyi amaçlıyordu.” “Konuş Erica, konuş” diye fısıldadı Caraway, heyecanla. “Konuşmalıyım.” Duvarlar çökmedi. “İtirafa hazır mısın?” “Hazırım.” “Neyi itiraf edeceksin?” “Her şeyi. Ne varsa.” “Bir Amerikan casusu muydun?” “Bir Amerikan casusuydum.” On dört yaşında ya da daha sonraki herhangi bir zamanda Amerikan casusluğu yapmamıştır Erica, Komünist Parti’yi çökertmek için Amerikalı patronlardan emir almıyordur. Amerikan ajanlarıyla bağlantı kurup onlara tüm komünistlerin listesini vermemiştir. Berlin’e Birleşik Devletler istihbaratı tarafından da gönderilmemiştir. Ama işte sorgusunda “itiraf” ediverir. Ertesi gün ifadesini geri alır ve Rusça çevirisini de imzalamaz. Çözülmez Erica. Maruz kaldığı tüm şiddete ve kötü muameleye rağmen suçlusu olmadığı bir davanın sanığı olmaz. ‘Şaheser’i bakmaya bile gerek görmeden imzalar. Gelecek korkusu, aile endişesi, can korkusu ve acı çekmekten ölesiye korkmak… Psikolojik bir harekâtta bir sıfır yenik başlar Erica Wallach bu romanı yazmasının nedeni, kendisini önemli görmekten çok, yaşadıklarının bir dönemin tipik örneği olması... savaşa. Ama bir süre sonra işleri tersine çevirir. “Her hakaret başımı biraz daha dikleştirmeme yarıyordu. Her küfür, benim tavşan kalbime bir cesaret iğnesi gibi geliyordu. Artık benimle o kadar çok eğlenemeyecekti, artık korkumu görüp bundan zevk alamayacaktı.” Erica’nın dirençli hali meşhur sorgucusu Caraway’in canını sıkmaya başlar. O gece ve ardından gelen gecelerde ellerini de kirletir, Bay Uzman… Kız bir türlü istediği gibi itiraf etmez. Pes eden Almanlar olur ve onu bu kez Rus hapishanelerinden birine yollarlar. Karlshorts’a gider. Cehennem! En ağır koşullarda, insanlıktan uzak bir mekânda, insanlıktan uzak adamların içinde, insanlıktan uzak muameleler… Kadın olmanın, her ay dönümünde hatırlatıcısı başına geldiğinde küçücük bir bez parçasını bile esirgerler ondan. “Bekledim. Bir saatten fazla zaman geçti. Herhangi birinin bir kadını böylesi iğrenç koşullarda bırakabileceğini düşünemiyordum. Artık kendimi bir insan olarak da düşünemiyordum, burada her şey önemini yitirmişti.” Aşağılayıcı bir dil kullanarak ve onur kırıcı hareketlerini artırarak kapatırlar onu yeni tecrit hücresine. “Gerçeklik, gittikçe ve gittikçe rüyaya dönüşüyor ve ceza hücresinde hareketsiz geçen on altı saat beni yavaş yavaş delirme noktaSoldan sağa: Erica Wallach, Charles Joy, Noel Field. 2 0 1 3 E Y L Ü L C U M H U R İ Y E T