Katalog

Rilke ‘Bütün Öyküleri’ ve ‘Bütün Şiirleri’ ile Türkçede Tüm yapıtlarıyla Rilke Bir kısım yapıtı Türkçede daha önce okuyucu karşısına çıkan Rilke’nin, bütünlüklü bir bakış sağlayabilecek “Bütün Öyküler” ve “Bütün Şiirler”i yayımlanmamıştı. Şimdi, modern şiirinin öncü şairlerinden Rilke’nin tüm yapıtları Kâmuran Şipal ve Yüksel Pazarkaya çevirisiyle raflarda. Rilke’nin öykülerinin zamandizinsel bir düzenleme ile sunulmasıyla Rilke’nin öykücülüğündeki gelişim rahatlıkla izleniyor. Şiirleri de onu tanıma ve tanımlama noktasında önemli bir eşiği atlatıyor. r Öner YAĞCI “Beni dikme kalbine. Çok çabuk büyürsün.” Rilke iirle ilgili olup da Genç Bir Şaire Mektuplar’ı ve Rilke adını duymayan yoktur. Malte Louis Brigge’nin Notları ve zaman zaman da dergilerde, antolojilerde şiirlerinden, öykülerinden çevrilmiş örneklerle Rilke yabancımız olmaktan çıkmıştı. Daha önce Kafka, Zweig, London, Gorki gibi büyük yazarların öykülerini sunan Cem Yayınevi, “Bütün Öyküler” ve “Seçme Öyküler” dizisini yeni bir öyküler bütünü ile, Rilke’nin Bütün Öyküleri ile sürdürdü. Tanrı’dan Öyküler, Beyaz Mutluluk, Sonuncular, İsa Çocuk adlı kitaplarla öykülerinin bir kısmı Türkçeye kazandırılan Rainer Maria Rilke’nin çevrilmemiş olan öyküleri de tamamlanarak tüm öyküleri tek bir ciltte bir araya getirildi. Kâmuran Şipâl’in Almanca aslından çevirileriyle Rilke’nin altmış yedi öyküsü Türkçede ilk kez Bütün Öyküler adıyla yayımlandı. Bütün ÖykülerRilke’de asıl olarak modernizmin büyük bir şairi sayılan Rilke’nin öykülerinin zamandizinsel bir düzenleme ile sunulmasıyla Rilke’nin öykücülüğündeki gelişim de rahatlıkla izleniyor. Bütün Öyküler’de yer alan Kalbin İşi adlı özyaşamöyküsünde ayrıntılarıyla aktarılan yaşamının izlerini görebiliyoruz. Brecht’in “toplumsal bağıntı eksikliğiyle eleştirdiği” Rilke’nin Kral Bohusch ve Kardeşler öyküsünde çağının toplumsal olaylarına ilişkin esintiler ve Prag’daki Çek ulusçuluğunun doğuşunun ipuçları S A Y F A 4 n 1 2 E Y L Ü L Ş çip Giden Her Saat Daha Gençleşiyor adıyla Rainer Marie Rilke’nin Yaşamı ve Şiiri üzerine bir kitapla Rilke’yi ayrıntılarıyla tanıtmayı başardıktan sonra, her bir kitaba yazdığı uzun önsözlerle onun şiirinin de tüm ayrıntılarıyla aktarıldığı on iki kitaplık bir dizi çevirisiyle tüm şiirlerini çevirme gibi zorlu bir görevi yerine getirdi. “Şiir çevirisi hele söz konusu Rilke gibi bir şairse, her kuşakta yeniden denenebilecek bir süreç olarak algılanmalıdır… Çevirmem istenince ürpermedim desem doğru olmaz.” diyen Yüksel Pazarkaya, bu işin kendisi için kocaman bir cüret olacağı düşüncesindedir. Sonunda karar verir ve “başkalarının yeniden çevirmesini de nasıl olsa engellemez, belki de körükler” düşüncesiyle başlar çevirmeye. “Bir içyapı deyiş, düzen, dil ve biçim ustası” dediği Rilke’nin 2003’te başladığı şiirlerini çevirme serüvenini 2012’de on iki kitapta tamamlayarak bu zor işi gerçekleştirir. Rilke’nin Bütün Şiirlerinin ilk kitabı olan İyi Ruhlara Adak’ta Rilke, Prag ve Bohemya’daki somut günlük yaşantılarını, o bölge doğası, insanları ve yapılarını şiire dönüştürür. Bu şiirlerinde Genç Bir Şaire Mektuplar’da şiir için gösterdiği yolu izlediği görülür. Bu yol Genç Bir Şaire Mektuplar’da şöyledir (1903): “Aşk şiirleri yazmaya özenmeyin, herkesin pek aşinası olduğu, pek alışılmamış biçimlerden kaçın, hepsinden zordur bunlar çünkü geçmişten eli yüzü düzgün, hatta kimisi nefis denecek yığınla şiirin elde bulunduğu bir alanda özgün eserler yaratabilmek büyük bir gücü, olgun bir beceriyi gerektirir. Dolayısıyla genel temalardan kurtulup kendi günlük yaşamımızın temalarına sığınırız; hüzünlerinizi, isteklerinizi, geçici düşüncelerinizi, herhangi bir güzelliğe karşı duyduğunuz inancı anlatın; içten, çığırtanlıktan uzak, alçakgönüllü bir yüreklilikle anlatın bütün bunları; ruhunuzdakileri dışa vurabilmek için çevrenizdeki nesnelerden, düşlerinizdeki imgelerden, anımsamalarınızdaki görüntülerden yararlanın.” (s. 11) “KÜLTÜRLERARASI KAN DOLAŞIMI” Bize yabancı olanla aramızda şiirsel iletişim gerçekleşir. Pazarkaya, bunun aynı zamanda “kültürlerarası kan dolaşımı” olduğunu söyler. “Rilke’nin şiirleri bizi bu evrensel kan dolaşımıyla besliyor.” der. İlk şiirlerinde kozmopolit Prag’ın, Bohemya’nın, Avrupa Hıristiyan kültüründe yuvarlanan yerel yaşam içinde, hüzünlerini, düşünce ve isteklerini, çevresindeki insanlardan ve nesnelerden, kendi ruhundan, düş ve anımsamalarından imge ve gözlemleri, güzelliklere duyduğu inancı, içten, çığırtkanlıktan uzak, alçakgönüllü bir yüreklilikle anlatır. Sözünü ettiği nitelikleri okura sezdirir: “Tarladan yankıyor bir ezgi,/ bilmem, ne oluyor bana böyle…/ Gel yanıma Çek kızı/ bana bir memleket türküsü söyle…” (Memleket Türküsü). İkinci kitap Düşten Taç’ta Rilke’nin pek ilgi görmeyen, XIX. yüzyıldan sonra Jugendstil akımına dayanan köklü anlatımıyla gençlik şiirleri yer alır (Jugend: gençlik. Jugendstil: Yeni Sanat’ın K İ T A P S A Y I 1230 Rilke’nin yaşamından önemli izler taşıyan öykülerinde, kısa ama dolu dolu geçen bir ömrün ve kendisiyle yüzleşmesinin izlerini görüyoruz. gözleniyor. Öykülerde görülen özyaşamsal öğeler, anılar, deneyimler, şair Rilke’nin aynı zamanda başarılı bir öykücü olduğunu da gösteriyor. Yaşamından izler taşıyan önemli bilgilerle buluşturan öykülerde, kısa ama dolu dolu geçen bir ömrün kendisiyle yüzleşmesinin izlerini görüyoruz. 4 Aralık 1875’te Prag’da doğan ve 29 Aralık 1926’da Walmont’ta 51 yaşındayken lösemiden ölen Rainer Maria Rilke, modern dünya şiirininin önde 2 0 1 3 gelen şairlerinden biridir. Şiir kitaplarının da art arda yayımlandığı yıllarda, 18931902 yılları arasında on yılda yazdığı bu öykülerinde Rilke, çağın toplumsal olaylarına ilişkin işaretleriyle gözlem gücünün insanlaştırmadaki başarısıyla dikkat çekiyor. Floransa Günlüğü başta olmak üzere günlükler de yazan Rilke’nin Malte Louis Brigge’nin Notları, Genç Bir Şaire Mektuplar, Cezanne Üzerine Mektuplar, Sanat Üstüne, Augustine Rodin, Çünkü Zordur Sevgi gibi mektup, deneme, düzyazı yapıtlarını Türkçeye eşsiz bir ustalıkla Kâmuran Şipâl kazandırdı. ŞİİRSİZ EKSİK Rilke’nin tüm yapıtlarındaki metinler, onun yaşamıyla ilgili ipuçlarını gözler önüne seriyordu elbette ama XX. yüzyıl dünya modern şiirinin öncü şairlerinden Rilke’nin de yapıtlarını önem sırasına koyarken ön sırada saydığı şiirlerinin tümü yayımlanmadan onu tanımak ve tanımlamak eksik olacaktı. Rilke’nin bir kısım şiirlerini Türkçeye kazandıran Yüksel Pazarkaya, Ge C U M H U R İ Y E T