Katalog

OKUMA! ÇOCUKGENÇLİK Kafdağı’na bir bilet! Ë Mavisel YENER uyduk duymadık demeyin, masalların dediğini dinleyin: “Mademki var masallar/Çok çok eskiden beri/ Yanlış olamaz söyledikleri/ Elbet kazanacak iyiler sonunda/ Yenilecek her zalim ve her zorba/ Boşa gidecek fesat olanın çabası/ İyinin muradına ermesi de cabası” (s. 8) Resimlerine bakmaya doyamadığım, şiirmasallarını okumaya kanamadığım, çocuk ve yasemin kokan bir kitabı konuk etmek istiyorum bugün. Berber Pire Tellal Deve, çocuk edebiyatının pırıltılı kalemlerinden Gülsevin Kıral’ın, TUDEM Yayınevi 2004 Çocuk Edebiyatı Yarışması’nda masal dalı mansiyon ödülünü almış yapıtı. Gülsevin Kıral’ın ilk yapıtlarını çocuk edebiyatımızın önemli dergilerinden Kırmızı Fare’de okumuştum. Sonrasında, “Ablamı Nereye Kaçırdılar” adıyla yayımlanan (2006) dosyasıyla Bu Yayınevi 2005 Çocuk Edebiyatı Dedektif Romanı Yarışması’nda Birincilik Ödülü’nü, Çocuk ve Gençlik Yayınları Derneği’nin (ÇGYD) 2006 Sulhi Dölek Ödülü’nü almış üretken bir yazar. Berber Pire Tellal Deve’de masal seven herkes için yazılmış on şiirmasal var: Evvel Zaman İçinde; Kalbur Saman İçinde; Bizim Deve Tellal Deve; Bizim Pire Berber Pire; Anam Düştü Beşikten; Az Gittim Uz Gittim; Kafdağı; Masal Masal Maliki; Onlar Ermiş Muradına, Biz Çıkalım Kerevetine; Gökten Düşmüş Üç Elma. Masalların anlatı varsıllığını ortaya koyan şiirlerde masal dili ve anlatımı kullanılmış. Anadil öğretiminde masalların işlevini sıklıkla vurguluyoruz; Berber Pire Tellal Deve, bu işlevi yerine getirebilecek iyi bir örnek. Kitabın “öğretmek” gibi bir amacı yok elbette, ama şiirlerde geçen deyim ve eğretilemeler eğlenceli bir öğrenmenin yolunu açıyor. Sözle kurulmuş birer sanat eseri olan tekerlemeler, kimi zaman şiirmasalın girişinde kimi zaman bitimlerinde, bazen de şiirmasalla iç içe görülüyor. Bazı tekerlemeler kendi başına bir masal zaten. Pertev Naili Boratav’ın ilginç çalışmalarından biri olan, ilkin D Fransa’da yayımlanan “Tekerleme” isimli kitabında sunduğu folklor değerlerimizle bu kitapta yeniden karşılaşmak çok hoştu doğrusu. Kitaplarında mizah öğesini her zaman kullanan Gülsevin Kıral’ın, şiirmasallarında da karşılaşıyoruz mizahla: “Bir türlü bulamadım Kafdağı’nı/ Rastlamadım, ne oraya gidip gelene/ Ne de bir gün tur düzenleyene/ Kafdağı, uygun fiyatla beş gün dört gece! / Öğretmenlerim de yanıtlamadılar sorumu / Dediler: Daha sonra işleyeceğiz bu konuyu/ Çekildi uzaydan dünyanın fotoğrafı / Artık keşfedecek başka yer kalmadı / Peki ama, nerede bu Kafdağı?” Bir yandan geleneksel masallar yeniden anlatılırken öte yandan, çocuk okurun her zaman ilgi gösterdiği, mizah türünü oluşturan tüm öğelerden yararlanılmış. Örneğin, “Kalbur Saman İçinde” isimli şiirmasalda Nasreddin Hoca’nın matematiksel düzeni bozan komiklikleri, Kıral’ın matrak sözcükleriyle buluşunca ortaya nefis bir anlatı çıkıyor. Yazar, komik olanı ortaya çıkaran en önemli öğelerden birinin abartma olduğunu unutmuyor. Söz komiği, bütün şiirmasallarda dil ustalığı ile kullanılmış. “Evvel zaman içinde, çok çok eskilerde/Daha kalbur asılıyken yerli yerinde/ Oldu olanlar Nasreddin Hoca’nın köyünde/ Köyün ağası pek kelli felli, davetleri önemli/ Haber saldı bir gün köye/ Kalburüstü insanlar cumaya davetlim, diye/ Nasreddin Hoca’nın hanımını aldı bir telaş/ İlle de gitmeli Hoca davete/ Yoksa ne der elâleme/ Yalnız, dedi kendi kendine/ Nasıl olacak bu iş? / Hoca iyice göbeklendi şu günlerde/ Kalbur kırılır/ Nasıl dursun üstünde!/ En iyisi kalburu saklamak/ Böylece sınavı atlatmak/ Kaptı kalburu Hoca’nın hanımı, Soktu samanın içine…” Masalın sonunda Hoca “kalburüstü”nün ne demek olduğunu karısına anlatır ama kalburüstü görünmenin ipucunu vermeyi de unutmaz. Kitaptaki masalşiirlerin tümünde, toplumsal eleştiri bağlamında, çocuk okuru düşündürecek pek çok ileti de saklı. Yazar, Keloğlan, Kırkharamiler gibi geleneksel masalların yanına 21.yy çocuğunu ustalıkla oturtuvermiş. Çocuğun dilinden anlatılmış “Kafdağı” isimli bölüm bir şiiröykü. “Yok yok, gözüm yok sultanın kızında!/ Benim gözüm bizim sınıftaki Aslı’da/ Her sabah dilerim, gelmesin Fatma/ Ben oturayım Aslı’nın yanına/ Boyadığım kalpleri gizlice koydum çantasına/ Oysa Aslı bir kerecik bile bakmadı bana” (s. 84). Bu öykünün sonunda neler oldu dersiniz? Onu da okuyanlar öğrensin… Berber Pire Tellal Deve, Mustafa Delioğlu’nun metinleri bütünleyen, duyarlı çizgileriyle güzellenmiş. Kitabın tasarımını da kutlamak gerek. Kâğıt ve baskı kalitesi çocuk okurda “kitaba dokunma” duygusunu harekete geçirecek nitelikte. İlginç bir yan, kitapta hiç tırnak işareti olmaması. Bu işareti kullanmak yerine tırnak içi tümceler farklı bir renkle basılmış. Böylece şiirler noktalama işaretine boğulmadan çocuk okura ulaşmış. Gülsevin Kıral’ın yanı sıra, kitabın editörlüğünü üstlenen Mine Soysal’ı, Günışığı Kitaplığı’nı ve sayfa tasarımını başarıyla yapan Suzan Aral’ı yürekten kutluyorum. Kitabın ithaf yazısındaki “Masallara, Bugüne taşıyanlara, Paylaşanlara…” cümleleri, geleneksel halk hikayelerimizi ve masallarımızı derleyen isimlere yönelik bir teşekkür. Eflatun Cem Güney, Oğuz Tansel, Naki Tezel, Pertev Naili Boratav, Tahir Alangu, İ. Zeki Burdurlu, Edip Uysal, Oğuz Tansel, Mustafa Ruhi Şirin, Hasan Latif Sarıyüce, Turan Yüksel “bugüne taşıyanlar” arasındaydı her zaman. Kafdağı’nın biletleri onların cebinde miydi yoksa? Kitabın yapraklarını çevirdikçe, elleri üzerinde geziniyor sanki hepsinin… Belki de o yüzden çocuk ve yasemin kokuyor kitap… Masalların sonunda üç elma düşer ya, gökten düşsün üç elma; biri masallara, biri bugüne taşıyanlara, biri de paylaşanlara…? www.maviselyener.com *Berber Pire Tellal Deve, Gülsevin Kıral, Resimleyen: Mustafa Delioğlu, Günışığı Kitaplığı, 118 s, Ağustos 2008 (7+ yaş) Hazırlayanlar: Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. SAYFA 24 CUMHURİYET KİTAP SAYI 970