Katalog

KISAKISA... KISA KISA..: KISA KISA... KISA KISA Gizdüşümler n A. şebnem BIRKAN azar ve şair Tekin Gönenç, yeni çıkan kitabında iz bırakan anılarını bir araya toplamış. Bazen insan bir çay bahçesinde veya bir deniz kıyısında oturur da, yaşamında iz bırakan kesitler gözünde canlanır ya, işte o anılardan aklına gelenleri, belleğinde belirdiği şekliyle ve sırasıyla anlatıyor. Anılan çoğunlukla küçük öykülcr ve gezi notlan niteliğinde....Başından geçenleri tarilı vermeksizin, kesitler halindc dile getirmiş. Insanın içini ısıtan, hem eğlendiren, hem güldüren, bazcn de hayrete düşürcn anılar. Aslında belleğindeki izdüşümler bunlar, ama Tekin Gönenç onların gizemini de göz öniinde tutarak kitabına, "Gizdüşümlcr" adını vermeyi uygun bulmuş. Kitabında çcşitli deneyimlerinin yanı sıra, çeşitli ülİcelerdeki bilinmcyen veya az bilinen bazı tarihi gerçeklere değinmiş ve bunları Türkiye'yle de ilişkilendirerek biraz merak, biraz heyecan, biraz ironi katarak anlatmış. Y ANILAR... Ilk anı Tekin Gönenç'in 'Saklambaç' adlı şiirlnin, Bodrum'da bir genç tarafından nasıl kullanıldığını anlatmasıyla başlıyor. 'Saklambaç' adlı şiiri, ayrıldığı kız arkadaşını geri kazanmak için kendi yazmış gibi yapan bu genç, Tekin Gönenç' karşısında görünce ne yapacağını şaşırıyor. Daha sonra Ahmet Muhip Dıranas'ın "Fahriye Abla" şiirindeki, gerçek Fahriye ablanın öyküsüyle karşılaşıyoruz. Caddebostan Kültür Merkezinde bir anma gününde doksanını aşmış olan Fahriye Abla'nın, kendi ağzından bu şiirle ilgili gerçekleri öğreniyoruz. Sorulan soruları cevaplarken bu şiirin nasıl ve hangi koşullarda yazıldığına tanık oluyoruz. Bir diğer anı ise, Tekin Gönenç'in arkadaşı ve değerli romancımız Ayşe Kulin'le ilgili. Ayşe Kulin'in, Yalıkavak'taki kitapçıda başına ge ni düzeltirccsine tek tek "Mustafa Kemal Atatürk (...) your national hero (milli kahramanınız)'. lşin aslı şuymuş: "Esenyurt Belediye Başkanı Küba'yı ziyareti sırasında Havana Belediye Başkanı'na 'îstanbul'a Jose Marti'nin haykelini dikelim, siz de Havana'ya Atatürk heykeli dilen komik ve talihsiz bir olay. kin,' önerisinde bulunmuş ve karşılıklı Sıraya giren anılar, birer birer Tekin Belediye Başkanları ülkelerinin milli kahGönenç'in gözünün önünden geçerken ramanlarının büstlerini dikmişler. Tabi ki sıkıyönetimin olduğu senelere gidiyoruz. Tekin Gönenç'in ne anıları, ne de yazdıkTekin Gönenç'i, Aziz Nesin'in "Ihtilali ları bunlarla sınırlı değil. Hem Kenya, Nasıl Yaptık?" adlı öyküsünü okurken hem Küba'yla ilgi son derece çarpıcı bilsivil polisler görüyorlar ve durumu yanlış giler ve gözlemleri de var. Bizlerden çok anlıyorlar. Bu yanlış anlaşılma karakolda uzak ülkelere yaptığı sanatsal gezileri ve bitiyor. Komiserin "Atın içeri!" emrinin davet edildiği yerlerle ilgili birçok anıyı hemen ardından Tekin Gönenç'in kimlive gerçeği kitabında bulmak mümkün. ğini istiyorlar. Komiser kimliği görünce: "Vay be, ulan hemşeriymış bu, salıverin 1968 yılında, Amerika'ya burs kazanıp, gitsin!" sözüyle de Tekin Gönenç özgiirUniversity of Michigan'a giden Tekin lüğünc kavuşuyor. "Özgürlüklerin iki duGönenç'i orada bekleyen en komik anısı dak arasında olduğu o günlerde gülünç herhalde bulaşık makinesiyle olan denebir nedenle alıkonulan ben, böylece yine yimidir. Amerika'ya ilk geldiği yıl yurtta gülünç bir nedenle bağışlanıp salıverilikalmaya karar vermiş. Ancak yurt kuralyordum." larına göre işbölümü yapılıyor vc herkes üstüne düşeni dönüşümlü olarak yerine Anılar birbirini kovalarken, insanın içigetiriyor. Tekin Gönenç'e de bulaşıkları ni ısıtan Remzi'yle karşılaşıyoruz. Babasıbulaşık makincsine dizmek ve makineyi nı kaybeden ve verdiği sözü tutmak için çalıştırma işi düşmüş. Ancak "Tom'a yeçabalayan köy çocuğu Remzi'nin, ailesine mek yapmasını bilmediğimi söyledim. bakmak için nasıl onurlu bir savaş verdiMutfak konusunda öyle becerİksizim, öyğine tanık oluyoruz. le beceriksizimdir ki o kadar olur" diyen Tekin Gönenç bir süre sonra küçük bir GEZİ NOTLARI... felakete sebep olmuş: "Kolları sıvadım, 'Gizdüşümleri' daha sonra gezi notları söylediği gibi tabakları özenle yerleştirve anıların harmanlanmasıyla devam edimeye başladım. Yerleştirme işi biter bityor. Kenya, Küba ve Amerika'yı kapsamez düğmeye bastım. Basmamla birlikte yan bu anılar bazen komik, bazen gurur makinenin canhıraş bir sesle sarsılmaya verici, bazen insanı hayrctc düşürücü başlaması bir oldu.( ) Başta Tom, bitianılar yumağı. Kenya'nın başşehri Nairoşik kafede oturanlar panik içinde paldır bi'de bir kafede gençlerle tanışıp, kaynaküldür mutfağa doluştular. ( ) Şalteri şan Tekin Gönenç sevindirici bazı gcrhışımla indirip makinenin kapağını aççeklerle karşılaşıyor: " Aralarında Türkiye masıyla hurdahaş olan bütün tabakların hakkında bilgi sahibi olanlar, Atatürk'ü tanıyanlar vc Kurtuluş Savaşı'mızı az çok ortaya saçılması bir oldu " bilenler vardı. Hatta içlerinden biri, KenTekin Gönenç başına gelenleri öylesiya'nın özgürlük mücadelesinı bizim Kurne doğal ve içtenlikle anlatıyor ki kendituluş Savaşımızla karşılaştırıyor kendince nizi olayların içinde hissediyorsıınuz. Bir bazı benzerlikler buluyordu." akşam kendini Amerikalı beyazzenci çatışmasının ortasında bulan Tekin GöKüba anılarında ise, biz Türkleri çok nenç, ensesinc yediği yumrukla oracığa yakından ilgilendiren şeyler var: "Geliryığılıverir, ancak kendine geldiğinde baken Küba hakkında topladığım bilgiler şının altında kitaplardan destek yapılmış arasında Havana'da Atatürk'ün bir büshalde, cşyalarını yanında bulur, sigarası tunün bulunduğu da vardı." Büstü bulve cüzdanına da dokunulmamış olduğumak için çabalarken, bir Kübalı tornacıynu fark eder. Sonraki günlerden birinde la karşılaşan Tekin Gönenç'e tornacı neise, iki /enci öğrenci yanına gelip: "O akreli olduğunu soruyor ve Türk olduğunu, şam yaşadığınız tatsız olay için özür dilibir büst aradığını ve o büstün Atatürk'e yoruz. Bizım derdimiz Amerikalı öğrenait olduğunu söyleyince de şöyle cevap cilerle idi. (....) Sizin sigara paketinizi ve veriyor; "... bir öğretmen edasıyla ve becüzdanınızı aldıktan sonra, kimliğinizden, Türk ve Müslüman Tekln Cönenç, olduğunuzu anlayınca hemen •Cizdüşümler'de geri döndük. Bir türlü uyanmıiz bırakan yordunuz. Uyandırıp evinizc göanılarını türecektik, ama her tarafı polis bir araya toplamış. basmıştı...." diye durumu anlatırlar, Tekin Gönenç'in tepkisi ise: "Ülkem demek yine imdadıma yetişmişti" olur. "Gizdüşümleri" , tarih sırasını ön plana almadan duru bir dille yazılmış, alçakgönüllü, iddiasız, içten anlatımlar barındıran çeşitli anılardan oluşuyor.Bir çırpıda zevkle okunan bu anılar ve gezi notlan, son derece olumlu havada kaleme alınmış. Tekin Gönenç başına gelen olaylan ve deneyimlerini bizlere anlatırken kendi bakış açısını da bizlerle paylaşıyor. Yaşadığı olaylan ve karşılaştığı kişileri her zaman iyimserlikle karşılıyor ve aktanyor. Tadı damağımızda kalan bu anılann devamını okumak dileğiyle. • Gizdüşümler/ Tekin Gönenç/ Varltk Yayınları/ 104 s. İskelenin Altındaki Deniz Turgay Gönenç İSKELENİN ALTINDAKİ DENİZ "I SaimeBlRCAN T urgay Gönenç çok yönlü bir sanatçı, bir kültür adamı. Baştan ayağı şair yakıştırması belki en çok onun icin geçerlidir. Ilk gençliğinden beri gazetelerde, dergilerde yazılan yayımlandı. Bunun yanında, ders verecek kadar ileri matematik yeteneği, müzik ve felsefe kultürüyle; artık yaşamının sanki başlıca nedcni sayılacak resim ve resim sanatı üstüne çalışmaları... Resim belki de onun ilk göz ağrısı.Yaklaşık elli yıl önce, Nisan 1955'de, Izmir'de ilk kişisel sergisini açtı. Turgay Gönenç'in ilk şiir kitabı 23 yaşında çıkmış: Bozgunda (Kovan Y. Izmir, 1962). Ikinci kitabı Ben Severek Büyürüm (Dost Y. Ankara, 1973). On yıl sonra Yüzün Senin (Dayanışma Y. Ankara, 1983), on bir yıl sonra toplu şiirleri yayınlandı: Kuşların Göçerken Çizdikleri (Fe Y. Ankara, 1994) ELEŞTİRİ ONUR ÖDÜLÜ Günlük/deneme türünde de yazmaktan geri durmayan Gönenç'in Zamanın Sularında adıyla (Sanat Çevresi Y.1989'da) çıkan 'Tarihsiz Günlükler'i, îskelenin Altındaki Deniz (Can Y. 368 sayfa, 2004, lstanbul) adlı kitabında genişjetilmiş olarak yer aldı. Aynı kitapta Kâğıttan Babalar (Denemeler/Eleştiriler) ilk lcez yayımlandı. Daha önceki denemeleri Beni Irmak Boylarına Götür Anne (Can Y. Ist. 1998) ile Taşın İçinde Gizlenen (Can Y. Ist. 2000) kitaplannda yer aldı. Turgay Gönenç'in çevirileri de anılmahdır: Andrey Voznezenzki'nin şiirleri: Oza (Mehmct H.Doğan'la); Abdül Vahap ElBeyati ile W.B.Yeats'in (Baile Kıyılarında) şiirleri. Ayrıca Osborn'nun ünlü Öfke oyununun çevirisi de ona aittir. Nedim Günsür (Monografi, Ada Y. Ist 1993) ve tkinci Yeni Antolojisi (Mehmet H. Doğan'la, Papirüs Y. Ist. 1969) Gönenç'in imzasını taşıyan kitaplardandır. Yazanmız, 8. Tüyap Kitap Fuan 1998 Eleştiri Onur Ödülü sahibidir. Kitabın önsöz yazısı, Milliyet Sanat Dergisi'nde çıkan (1 Haziran 1990) 'Zaman ve Mekânı Aşan Günlükler' adını taşıyor. 1989'da yayımlanan Gönenç'in Zamanın Sularında adlı 'Tarihsiz Günlükler'ini bilgi, kültür ve gönül gözüyle değerlendiren imza Bahri Savcı'ya ait. Artık aramızda olmayan bu değerli bilim ve sanat adamımızı saygıyla anıyoruz. Kitapta, yazarımızla ilgili ilginç ve önemli saptamalarını okuyoruz Hoca'nın. (Gönenç, büyük olasılıkla S.B.F.'de bu seçkin insanın öğrencisi de olmuştur.) "(...) Evet, Turgay'ın bu günlüklerinde bir 'eksen'i var: resmemüziğeşiire dayalı bir yaşam, bir yanda; sanatı açıklayıcı.onun K İ T A P I I M H U R İ Y E T SAYI 8 1 1