Katalog

sanathayat tarih • eleştiri • k ü l t ü r ^ politika iletişim'den Nesnel bir bakışla Mevlâna yor "Ortaçağ, felsefeden hukuk ve polıtı kaya kadar ıdeolo]inın butun oğelerını teolojı ıçınde bırleştırıyor, bunların hep sını teolo]inın alt dallarına donuşturu yordu Halk yığınlarının duyguları yal nızca dınsel gıdalarla beslenmıştı Bu yuzden de kıtlelere kendı çıkarlarını, dınsel gıysıler altında gosteımek zorun luluğu vardı " Ama bu dınsel gıysı, tıpkı Yunus Emre gıbı, onun da dınsel açıdan somurulme sıne yol açmıştır "Ozanın duşuncelerıne gıydırdığı dın sel gıysılerı alabıldığıne somuren gerıcı dın adamları, onun en humanıst duşun celerle dolu şurlerını bıle ınanılmaz bır yobazlıkla yorumlamışlardır 'Insan yureğının mucızelerı'nden baş ka mucızeye ınanmayan ozana olumun den sonra yaşamoykusu uydurma yarışı ıçıne gıren kımılerı onu 'mucızeler gos teren bır dın ulusu', 'kutsal kışı', 'ermış' 'evlıya' yapmışlardır Omru boyunca, canlı duygu ve duşun celerını bukağılayan dınsel dogmatızmle, ayınlerle, bıçımsellıklerle savaşmıştı ozan Ama olumunden sonra onun kımı âdet ve alışkanlıkları, danslan, gıyım ku şam bıçımı, hatta yazdığı şıırlerı, adeta dınsel bır kutsaliık venlerek, ayın havası na burundurulerek dogma halıne getırıl mıştır" CÜVENİLİR KAYNAKLAR Radı Fış, kıtabında bır bakıma belge sel bır anlatı yontemı uygulamış Dayan dığı guvenılır belgeler şoyle sıralanabıhr Mektupları, soyleşılerı, oğlu Sultan Ve led'ın kıtapları, Ahmet Eflakı'nın Mev lâna'nın olumunden ellı yü sonra yazdığı Menakıb ul rıfın Eflakı'nın kıtabının onemı Celaleddın Rumı ve çevresındekı lerın yaşamoykulerı yanında donemın yaşayış bıçımıyle ılgılı açıklamaları ıçer mesıdır Yazar ayrıca Turkıye ve îran'dakı Mevlâna uzmanlarına, Sovyet Doğubılımcılcrıne borcunu bıldırıyor sunusunda Kıtabının tasarlanması/ya zılması yırmı yılını almış Kendısı bunu, alçakgonullulukle, ele aldığı konunun engınlığı, yaşamını yazmayı denedığı ozanın buyukluğuyle açıklıyorsa da tı tızlığı açık Radı Fış yedı yuzyıl oncesını yazdığı bolgenın bugunlerdekı durumunu sap tamak ıçın de gezıler yapmış Bu gezılerle şehırlerın değışımlerı, uzun sure gızlı kalmış bır mezarın açığa çıkışı ve zıyare te açılışı da gozler onune serdıyor Yaza rın anlattığı mekânların bugununu sap tamak ıçın yaptığı gezılerle edındığı ızle nımler, anlattığı olaylara sahıcılık katı yor Bır taşınmanın telaşının bır çocu ğun gozlerınden aktarılması, medrese sofasının bozkır soğuğuyla kemıklere ış leyen buz gıbtlığı, bır karpıızun kesılışı ne katılan açlık ve susuzluk duygusu kı mı zaman bır fılm karesı canlılığında Ancak Radı Fış kendımızı bu goruntule re fazla kaptırmamızı da ıstemıyor Ara ya gırerek okuru "Ey okurum" vb sesle nışıyle uyarıyor Bır donemın 'oğretmen' sanı almış, halkı eğıtme gorevı yuklen mış Ahmet Mıthat ve benzerı yazarları nın bu yontemını epık bır bıçımde uy guluyor Donemın dışına çıkarak done mı dışardan gozleyıp ırdelememızı sağlı yor ASİ BİR BİLİM ADAMI Mevlâna nın başkaldırıcı kışılığı daha çok donemının egemenlerıyle ılışkılerın de gorulur Bılıme ve akla olan saygısı onun guçten korkmamasını sağlamıştır Dış saldırıların sarstığı Anadolu'da dın K İ T A P S AY I 804 ı i SennurSEZER B sanatçı müzeleri * Sanatçıların müzelerle arası hıç olmadı İçlerınden muzelerı yerle bır etmeye kalkanlar dahı çıktı Çunku onlara gore muzeler sanatı hayattan mahrum edıyorlardı Oysa onların davası sanatla hayatı kaynaştırmaktı Müzelerle baş edemeyınce Schvvıtters, Lıssıtskı, Duchamp, Haacke gıbı sanatçılar kendı altematıf muzelerını kurdular ve Haacke'nın sozlerıyle, "muzelerın bılıncı nasıl yonettığını" teşhır etmeye başladılar Muzelerı besleyen tarıh ve ıktıdar anlayışlarını tartışmaya açtılar Onlar sayesınde muzeler, her şeyden once modetnlıgın sergılendığı ortamlar olarak ıncelenmeye başladı Çağdaş eleştırel muzeolojı doğdu ve modernlığın sorgulandığı bırçok dısıplının odağına yerleştı Sanatçı Müzeleri, sanatı muze olanların eserlerını derlıyor Sanat tarıhçılerı ve . eleştırmenlerı James Putnam, Benjamın Buchloh ve VValter Grasskamp bu eserlerı sundukları yazılarında onlardakı sıyasetı keşfedıyor Editör: Ali Artun .sanathayat dizisi Charles Baudelaıre MODERN HAYATIN RESSAMI • Georg Sımmel MODERN KÜLTÜRDE ÇATIŞMA • PeterBurgerAVANGARDKURAMI • VVendyM K ShawOSMANLI MÜZECİLİGİ Müzeler, Arkeotoji veTarihin Görselleştirilmesi • Hal FosterTASARIM VE SUÇ Müze / Mimarlık / Tasarım 2005 SONBAHAR: Alı Artun TARİH SAHNELERİ SANAT MÜZELERİ Müze ve Modernlik • Sıbei Yardımcı KENTSEL DEGİŞİM VE FESTİVALİZM: KÜRESELLEŞEN İSTANBUL'DA BİENAL Chıntao Wu KÜLTÜRÜN ÖZELLEŞTİRİLMESİ 19801er Sonrasında Şirketlerin Sanata Müdahalesi * Denız Artun PARİSTEN MODERNLİK TERCÜMELERİ Akademi Julian'da İmparatorluk ve Cumhuriyet Öğrencileri • Ayşe Orhun Gultekın SANATI SERGİLEMEK Sosyoloji Gözüyle Türkiye'de Sanat Galerileri www ıletisım com tr • e maıl iletıslm@iletlslm com tr • Bınbırdırek Meydanı Sokak lletlşım Han No 7 Cağaloğlu 34122 Istanbul Telefon 212 516 22 60 6162 • Faks 212 516 12 58 • Dağıtım Telefon 212 638 55 45 638 55 71 • Faks 212 517 7157 SAYFA 20 ır dın bılımcısı dunyayı ve duze nı coşkusuyla sarsan, şıırlerı yuzyıilarca unutulmayan bır ozana nasıl donuşur^ Onun unutulmamasını, dunyanın tum dıllenne tercume edılmesını sağlayan onun sev gısı mı, duşuncesı mı? Bugun asıl adın dan çok, bır saygı seslenışı çağrısı olan Mevlâna (Efendımız) dıye anımsanıp anılan laşı aslında kımdır, gucu nereden kaynaklanmaktadır? Sanırım bu sorular Mevlâna Celaled dın ı Rumı ıçın akla gelen ılk sorular Mevlâna'nın yuzyıllardır saygıyla anıl masını sağladığı soylenen, humanızmı nın kanıtı sayılan " Yıne gel, yıne/Kım olursan ol yıne gel/ Bızım kapımız umut suzluk kapısı değıldır" dızelerının ondan daha oncekı donemde yaşamış, Farsça yazan bır başka şaırın olduğunu bılenler denım Ama artık Farsça "Bazâ bazâ" dı ye başlayan bu dızelerın asıl sahıbını bul manın/gostermenın yanlış sayılacağı noktadayız Radı Fış bıle aynı yanlışı ya parak onun felsefesını bu dızelerle anla tıyor Ama yalnızca bu dızeler bır şaırı yuzyıilarca yaşatamaz zaten Onun yolu nu ızledıklerını soyleyenlcrın kurdukları tarıkat, bu tarıkattakılerın sanata eğılım lerı ve gızemlı raksları mı Mevlâna'nın unutulmamasına yol açan? Nedır Mev lana nın gı/i'' Bu gız kuşkusuz tum ınançlann dışından bakılarak saptanabı lır Belkı ona dışandan bakan bırının yazdığı yaşamoykusu, Mevlâna'nın şıırı nın buyukluğunun, onun unutulmaz yanlarının ıpuçlarını verebılır Daha once Şeyh Bedreddın ın ya şamoykusıınu yazan, Doğu ustune çalış malar yapmış, SSCB'de Nâzım'ın arka daşı/oğrenusı olmuş Radı Fış'ın Mevlâ na uzerıne yazdığı bıyografık roman bu olanağı sağlayabılırdı (Ayrıca SSCB'de, sosyalıst bır ulkede 1970'lerde bır araş tırmacının bır dın bılgını ve ielsefecısı olan Mevlâna ve duşuncesı konusunda neler yazmış olabıleceğını merak ettım ) Ustelık ırkçılığın, dınsel fanatızmın azdı ğı/coştuğu gunlerdeyız Bu tur azgınlık larda her turlu unlu, malzeme edılır amaca Mevlâna da bır suredır bu malze melerden bırı Mcvlâna'yı bu yuzden de yansız bır bakış açısından tanımak ge reklı Bunun ıçın Evrensel Basım Ya yın'ın yenıden bastığı kıtabı dıkkatle okudum Radı Fış, kıtaba sunu yerıne yazdığı "Yazardan" bolumunde kıtabının "Mevlâna nın felsefesı uzerıne bır mo nografı denemesı ya da şurlerının ırde lcnmcsını amaçlayan bır edebıyat çalış ması da" olmadığının altını çızıyor Kıtap yalnızca bır bıyogıafıdır Radı Hş Mevlâna ve benzerı çağdaş larının durumlarını şu satırlarla açıklı C U M H U R İ Y E T