Katalog

Canan ŞenözAyatadan metîndilbilim üzerine bir araştırma Türkiye'de metin arastırmaları n Nedret ÖZTOKAT T Canan şenöz Ayata Metindilbilim ve Türkçe adlı yapıtıyla Türkiye'de metin alanında sürdürülen bilimsel çalışmalarla ilgili yeni bir değerlendirme sunuyor. ürkiye'de metin araştırmalan denüdiğinde, üniversitelerimizin Batı dilleri ve edebiyatları alanında egitim veren bölümleri akla gelmektedir. Özellikle Alman filologların kurduğu, Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Fransız ve Alman Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dallarının metin çözümlemesi alanlarında çağdaşlaşmaya öncülük yaptığı bilinmektedir. Dilbilim ve alanlarının bu anabilim dallarının lisans vc lisans iistü programlarında yer almasıyla başlayan çağdaş bilimsel yönelim dana sonra bu kürsülerde görev almış dilbilim formasyonlu öğretim üyelerinin yetiştirdiği kuşak tarafindan sürdürülmüştür. Bugün Türkiye üniversitelerı geneline bakıldığında, ağırlıklı olarak bu anabilim dallarından yetişmiş bilimcilerin katkısıyla dilbilim, göstergebilim, metin çözümlemeleri ve çeviribilim gibi modern disiplinlerin eğitim programlarında yer aldığı bilinmektedir. Dilbilim, göstergebilim ve metin çözümlemeleri bugün üniversite çevrelerince iyi biünen ve geniş uygulama alanı bulan dallar olmayı sürdürmektedir. Son dönem yayınlara baktığımızda Günümüz Dilbilim Çahşmaları (yay.haz. A. Kıran, E. Korkut, S. Ağıldere; 2003 Multilingual), Metin Bilgisi (D.Günay; 2003 Muîtilingual), Yazınsal Okuma Süreçleri (A.Kıran, Z.Kıran, 2. baskı 2003 Seçkin) gibi metin konusunda, bir yandan kuramsal yaklaşımları sunan, bir yandan da uygulamalı çalışmalara yer vererek bu kuramları ömekleyen yapıtlar dikkatimizi çekmektedir. Hem ele aldıkları kuramları tanıtan hem de uygulama alanlarının çeşitliliğini vurgulayan bu çalışmalar, kaynaklara ulaşmakta güçlükle karşüaşan araştırmacılar için de önemli birer başvuru yapıtı niteîiği taşımaktadır. METİN İNCELEMELERİ Multilingual'den yayımlanan son yapıt Metindilbüim ve Türkçe babjığını taşıyan bir araştırma (Istanbul 2005). Istanbul Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı öğretim üyesi Y. Doç. Dr. Canan ŞenözAyata bu çalışmasında Türkiye'de yöntemİi metin incelemelerinin nasıl başladığını, gelişme aşamalarını ve bugün varılan noktayı bütünsel bir yaklaşımla sunuyor. Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi, Türkiye'de çağdaş metin incelemelerinin dilbilimle başladığını vurgulayan ŞenözAyata, yapıtında yalnızca evrimsel bir bakışı değil, aynı zamanda metindilbilim, metin/söylem gibi kavramlann da içeriğini inceliyor. Böylece yapıt, hem metin konusunda, hem de metne bilimsel yaklaşımlara ilişkin kapsamlı bir kaynak olarak karşımıza çıkıyor. Yapıtın ilk iki bölümü Canan ŞenözAyata'nın çalışma alanı olan metindilbilıme ayrılmış. Burada metin sözcüğünün kokcnınden yola çıkan yazar metindilbılimın nasıl oluştuğunu ve bu alandaki temcl yaklaşımları (yapısalcı, işlcvselcı ve yapısalcıişlevselci yaklaşımlar) tanıtıyor. Ardından "metin ve söylem" ikilisini inceleyen ŞenözAyata, iki kavramı geniş bir dilbilimsel terimce çerçevesinde değerlendirıyor. Yapıtın üçüncü bölümünde metindilbilimin kullanıldığı temel alanları inceleyen ŞenözAyata bu alanın uygulamalarının disiplinlerarası bir platform yarattığına dikkat çekerek dü öğretimi, karşılaştırmalı çalışmalar ve çeviri gibi dalların temel bilimsel modellerinden olduğunu örneklerle gösteriyor. YABANCI KAYNAK SORUNU Kitabın dördüncü bölümü dilbilimin Türkiye'deki yolculuğunu ele alıyor. Dilbilimin gelişmesinde Batı Dilleri ve Edebiyatları bölümlerinin öncülüğüne dikkat çeken ŞenözAyata yabancı kaynak sorununu da ele alıyor. Bilgi paylaşımı sorununun son yıllarda düzenli haîe getirilen bilimsel toplantılarla bir ölçüde aşıldığını, Türk bilim ortajnına en önemli katkıyı, Berna Moran, Akşit Göktürk, Süheyla Bayrav, TahsinYücel, Bcrke Vardar, Özcan Başkan hocalarımızın Türkçe yayımladıkları araştırmalarla yaptığını bclirtiyor. Istanbul Üniversitesi'nde başlayan dilbilim çalışmalarının, daha sonra Ankara Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve öteki üniversitelere yayılma sürecini de tarihsel verilerle açıklayan yazar, alanla ilgili dergi ve kitap türü yayınları ve düzenli gerçekleştirilen bilimsel etkinlikleri tanıtmaktadır. Dilbilimden sonra, Türkiye'de metindilbilim çalışmalarının da tarihsel bir panoramasını sunan Canan ŞenözAyata alanla ilgili yayınların hem sayısal, hem de içerik açısından ayrıntüı bir dökümünü vermektedir. Kitabın beşinci bölümü metindilbilimde son eğilimleri ele alıyor. Burada ülkemizde yapılan bilimsel toplantıları ve uluslararası kongre, sempozyum etkinliklerinin içeriğini ve kapsamını tanıtan yazar incelemesini günumüz metin araştırmalarının gözde kavramı "sınırsız metne" ("hypertext"e) ayırdığı bölümle tamamlıyor. "Sınırsız metin" kavramının gelişimi ve incelenme yöntemlerine yer vcren son bölüm, bir bakıma çağdaş gelişmelerin vardığı son noktayı da ortaya koyuyor. Metin incelemesi bir metnin ele alınarak belli başlı izlek alanlarının saptanması ve söylem stratejilerinin betimlenmesinin çok ötesinde bir çalışmadır. Her şeyden önce yöntemsel bir yaklaşım gcrektirir. Yöntem araştırmacıyı gereksiz alanlara kaymaktan koruyan, nesnel ve bilimsel zeminde kalmasını sağlayan önemli bir öğedir. Yöntemsellik yoğun bir bilimsel birikim gerektirir. Her metnin kendine özgü yapısını kavramak, içinde yer aldığı metinsel yönclimi bilmek, içeriğini oluşturan bileşenlerini saptayarak doğru bir çözümlemeye gitmek. Bu koşullar, metnin yöntem ışığında okunması anlamına gelmektedir. BiJimselliğin koşulıı olan tutarlılık ve nesnellik ancak yöntemsel bakışla sağlanır. Yöntemselüğin tarihsel oluşumunu ve araştırmacıya açtığı yolu merak edenler Canan ŞenözAyata'nın bu geniş araştırmasında önemli yanıtlar bulacaktır. • Metindilbilim ve Türkçe/ Dr. Canan Ayata Şenöz/ Yayınlayan: Multı lıngual/ 208 s. K İ T A P S A Y I 804 Sovyet kaynakları üzerinden bir İslamiyet e l e ş t i r i s i Sovyet Rusya da İslam Tarihi B i l i m s e l sosyalizmin din karşısındaki t u t u m u . . . islam dininin doğuş koşulları... Kuran'ın esinlendiği kaynaklar... İslamiyetin yayılışı, mezhepler ve tarikatlar... Sovyetler Birliği'nin Müslüman Asya h a l k l a r ı n a y a k l a ş ı m ı ve ç ö z ü m y ö n t e m i . . . y a y ı n c ı l ı ğ ı n E V R E N S E L B A S I M Y A Y I N K A M E R H A T U N M A H . A L H A T U N SK. NO: 27 B E Y O Ğ L U İ S T A N B U L T 1 + 901 212 361 09 07 (PBX) F: (v90) 212 361 09 04 E: bilgiraevrenselbasim.com SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T