Katalog

Mehmet Sucu île 12 Eylül Yasakları' üzerine MEHMET SUCU 12 EYLÜL V \ S \k I \U\ 'Yasaklar da yayımlanır' ama onları yazan ve çı/enler hemen derbest edılıyorduı AYDINLAR DİLEKÇESİ 15 Mayıs 1984'te araJarında A/ı/ Nesın, Bahrı Savcı ve I ehmı Yavuz'un da bııhın duğu 1256 ımzalık Furkıye dekı demokra tık duzene ıhijkın gorui} ve ısteklerın yer al dığı Aydınlar Dıkkçesı Kenan Evren'e, ve rılır Hemen yasaklanır tabı Lvren 6 sayfa lık dılekçeyc uç gun sonra Başbakanı Bu lent UIusıı aracılığıyla yanıt vcrıı Bu yanıt Bas,bakan tarafından basına açıklandığına gore dılekçe gazetelerde yayımlanabılır mı' I layır1 (îa/etelerde ancak ve ancak yasakçı nın ya/dırdığı yenı metın yayımlanabılır Evet, ılk ga/etenın ortaya çıkmasıyla bır lıkte kendını gosteren yasakçı ıle ga/eteeıle nn yıllar suren mucadelesındc ce/alandırı lan tarat hep basın mensupları olur 1950'lerde ba^layan bu mucadelenın ılk /a manlarında yasakçıya karşı,' yasaklanan ya saklann yayımlanması" gıbı konularda ba şanlar da ka/anan gazeteciler, mucadele et mekten vazgeçmez, gereğınde hapıs yatar, ışkence gorur Ancak değışen zaman ıçınde teknolojı nın gelışmesı ve tek elde toplanmasıyla bus butun bozuJan mertlık ga/etecının bu sa vaşta kazandığı mevzılerı teker teker kay betmesıne neden olur 1960 ve 1970'lerde yasaklara olan karşı çıkı^, 1980'lere doğru yennı daha pasıf bır dırcnışc bırakır 1980'ler ıletışım teknolo)isının gelışmeye başladığı ve tekelcı sermayenın basına doğ rudan yenı yenı cl atmaya başladığı bır do nem olur Gazeteciler, ılk olarak kendı doğ ruları ıle patron doğrularının her /aman ça kışmadığını bır tamam fark etmeye başlar Yasakçı, yıllar oncesınde ıletışımın one mını kavramiijtır Bılgı, onemlı bır sılahtır ve bılgıyı elınde tutan hep guçludur Ama bılgıye sahıp değılsenız, onu yasaklayabıhr sınız Bılgının serbest dolaşımı ıse yasakçı ıçın sıkı tehdıttır Yasakçı, çok sayıda TV, radyo ve basdı yayın organının hepsını de nedeyemeyeceğını kavrayınca da gardını al makta gecıkmcyerek sureklı hızmet ettığı sermayeden yardım ıster Kendılerını koruması ıçın besledığı ya sakçılann yenı ıletışım duzenınde başarılı olmayacağmı sczınleyen buyuk sermaye de hemen, basında tekelleşmek ıçın gereklı gı nşımlere başlar Sırça plazalar kurulur, salt gazetecılık olur, buyuk basın kuruluşları ga zetecılığın dışında bılumum sektore el atar Sonuçta hemen her buyuk gazetenın bır te levızyonu olur Televızyon de gazete destek lemeye, gazete de televızyonların ızlenme oranı arttırdmaya çalışdır Sonuçta gorece başardı da olunur Tum bu olumsuzluklar nasd aşdacak? Gazetecder ne zaman meslek dkelerıne sa hıp çdcacaklar'' Bdgı ne zaman ozgurce do laşabdecek'* İnsan ne zaman özgürleşecek * Yasakçı ne zaman emekli olacak? Bu sorulara Mehmet Sucu'nun yanıtı net "Meslek dkelenmızı tekrar gozden ge çırmemız şart Yasakçıyı emekli etmenın tek çaresı yasakçınm denetleyemeyeceğı kadar çok yayın çdcarmaktan geçıyor Bdguıın de mokratddeşmesı savaşı bundan sonra mut Cunta neleri yasakladı? Yasakçı tipi neydi? Ya yasakçıya maruz kalan gazeteci tipi. Gazeteciler ne zaman meslek ilkelerine sahip çıkacaklar? Bilgi ne zaman özgürce dolaşabilecek? İnsan ne zaman özgürleşecek? Yasakçı ne zaman emekli olacak? Mehmet Sucu'nun "12 Eylül Yasakları" adlı, 12 Eylülde Günizi Yayıncılık tarafından yayımlanan kitabı bütün bu sorulara "bundan önceki" yasakçı dönemlerin yapısmı ve seri yasaklar zincirini gözlere önüne sererek yanıt getiriyor. 0 dönemleri yaşamış biri olarak çok iyi bilen usta çizer Semih Poroyun çizgileri eşliğinde... ı"l Camze AKDEMİR yapunında yer ala caktır 1971 DÖNEMİ; "BALYOZ HAREKÂTI l2Mart 1971 muhtırasının verıl mesınden 26 Nı san'a kadar geçen surede değıştırden anayasa neredeyse butunuyle yasaklarla ılgılı bır yapıya bu runur 26 Nısan'da uygulamaya konulan sıkıyonetımle bırlık te unlu "Balyoz Ila rekatı" başlar Son rakı donemde bası na Menderes done mı veya Evren donc mı gıbı yasaklamalaı gclmez Ancak ay dınlar gazeteciler dırekt olarak baskı ya maruz kalırlar Yasa tutkunu (') as kerler donemın ay kırı seslennden Uğıır Mumcıı'yu he men askere alır Darbe olsun ol masın sıkça rastlanı lan gazete kapatma uygulaması 12 Mart donemınde de sıra dan bır ışlem halın dedır "Balyoz Hare kâtı" ıle bırlıkte tum ga7ete yazarlan sıkı bır takıbe alınır tl han Selçuk, 27 Nı san 1971'dekı "Hoş Geldın Tanzımat Kafası" ve bır gun sonra yayımlanan "Isa, Musa ve Cart Curt uzenne" başlddı yazılan nedenıyle hemen derdest edılır Ilhan Selçuk'un cezaevı macerasının baş ladığı donemde gazeteler, Elrom'un oldu rulmcsını manşetlerden verıyor, Mahır Ça yan'ların kaçışını tam sayfa ışlıyor, Sıbel Er kan'ın rehıne olarak alınmasını en ınce ay nntısına kadar yazabdıyordur Basın bu kez sansurlenmemıştır, ancak sıvrı kalemler toplanmıştır Bu sıvn kalemler torpulenmek uzere ya uzun surelı sorgulara alınır ya da sakıncalı pıyade yapılır 12 Mart donemınde ıçerı gı ren aydınlar ve gazeteciler kaba dayakla ve ışkenceyle ılk kez bu donemde tanışır 1980 VE SONRASI... SINIRSIZ YASAKLAMA DÖNEMİ 12 Lylul 1980 donemınde basının ha ber verme ve ınsanların haber alma ozgur lukleıı de Mıllı Cıiıvenlık Konseyı'nın koy duğu yasaklarla sınırlanır Gazeteciler çoğu zaman, hangı haberın sakıncasiz, hangı ha S ucu'nun kıtapla amaçladığı, yasak lar zıncırını meslektaşlarıyla paylas, mak Gazetecılık mesleğının uddı bedeller odenmesı gereken, cıddı bır meslek oldıığunu gostermek Ddha mııt Iıı yaşanır ve yasaksiz bır dunya ozlemıyle yasak cenderesınde mesleklerı adına ağır bedeller odemış gazetecdere bır borç ode me Basın yasaklarını bır araya toplama fîkrı ılk olarak I989'da oluş.muş 1980'lerdekı yasakların en yoğun yaşandığı donemde, çalıştığı Hurrıyet ga/etesının panolanndan topladığı yasakları dosyalarken bunların belge halıne getırılıp kamuoyuna sunulması gerektığını fark etmış, Mehmet Sııcu Sonra sında da elınde bulunmayan yasakları top lamak ıçın ımın suren bır arşıv çalışması yapmıs, Kitabı yazmaya başladığı sırada sadece 1980 donemı yasaklarını gun ışığına çıkar mayı hedefledıyse de 1960 ve 1970'lerdekı yasakların vc yaşananların da mudaka bu çalı^mada yer alması gerektığını fark ederek soz konusu donemlcıc aıt kısa bolumler de eklemış Kıtapta bu bağlamda tarıhı boyun ca hemen her zaman yasaklama ve kısıtla malarla ıç ıçe olan Turk basını kesıtlenıyor 1958 1960 yılları arasında ulkede sıkıyo netım yoktur ama Turk basınını yasaklarla daha bır haşır neşır edtn Demokrat Partı ıktıdarı vardır Savcılardan ve emnıyet go revlılerınden gelen yasaklamaları gazeteuler çok ıntc oyunlarla aşmaya çalışır Donemın gazetelerının ve dergılerının bırçoğıında "yasaklanan yasaklar" yer alır Haberı veya açıklamayı yazmak yasaktır, ama yasağı ya yımlamak yasak değıldır 80 donemınde bu kadar buyuk sermaye lerce çıkardan gazeteler yoktur Teknolojı de bu kadar ılerı değıldır Işkence aletlerı de çok farldıdır, hapis, kaba dayak, kaba ış kence Kımı gazetecıler meslektaşlarını )ur naller 1960'Iara bakıldığında ga2etecder bırbırlerını jurnallemıyordur ama Mende res'ın Toplu Basın Mahkemelerı vardır Ga zeteuler ha babarn mahkum eddır 28 Nısan 27 Mayıs 1960 tarıhlerı arasın dakı sıkıyonetım donemı yasakçıların ışı ıyı te azıtarak gazetecıye nasıl gazete çıkarma ları gerektığını anlatmaya başladduan bır donem olur Bu yasakçı, mudahalecı, hatta sıvıl darbecı zıhnıyet, derleyen yıllarda as kerı darbelere davetıye çıkaracak, haberlcrı yasaklatacak, bu yasaklann uygulanıp uygu lanmadığını askerlerden daha ıyı ızleyecek tır Hıçbır zaman ozgurlukçu olmayan, ama konus,malarında ozgurlukten yana mangal da kul bırakmayan bu zıhnıyetın çocukları daha sonraları kımı zaman plaza basınında yenı dunya duzenını savunacaklar, kımı za man telcvızyonlardan kufurler savuıacaklar, kımı zaman da meslektaşlarını ıspıyonlaya caklardır Daha da ılerı gıdenlerı demokra sının ardına gızlenerek ne kadar antıde mokratık uygulama ve yasa varsa onların benn sakıncalı oldugu konusunda tereddut ıçınde kalır "Sakıncalı haber" deyımı de basın lıteraturunde yennı alır GeneraUenn, gazeteler ıçın ayrı ayrı kar ne tutmaya başladıklan bu donemde, hal ve gıdış notu bellı sevıyenın uzenne çıkan ba sın organlan, çeşıtlı surelerle kapatılır Ka patılmayan ga/ete kalmaz Darbenın ılk zamanlarında yasaklar hak kındakı bdgder, sıkıyonetım komutanlıkla rında gorevlı yuksek rutbelı subaylarca emır komuta zıncırı ıçınde gazetecılere dık te ettırılırken daha sonralan bu gorev gıderek çok daha alt rutbedekı subaylara devredılır Oyle kı, kımı zaman bır başçavuş, kı mı zaman bır onbaşı kımı zaman bır polıs memuru bıle 600 700 bın, hatta 1 mılyon satan gazetelerın genel yayın mudurlerıne veya sorumlularına, "Şu haber yassak kar deşım'" dıye duyurularda bulunabılır Ozellıklc 1982 84 yılları arasında gazete lere gelen kısıtlamalar nefes aldırtmaz Ga zetecılenn ellerı kolları bağlıdır Arada bır ıkı tane koşe ya/ısı ve karıkatur oluyordur laka daha keskın geçecek Bundan sonrakı savaş tekelcı sermaye ıle bılgının demokra tıkles,mesını ısteyenler arasında olmayacak Bundan sonralcı savaş bdgının tekclleşmesı nı (kultur emperyalızmı) ısteyenler bılgının demokratıkleşmesını (evrenscl kultuı) ıste yenler arasında geçecek ve sılahları daha sert olacak " Yasaksı/ bır dunya ozlemımı/ suruyoı Ifade ozgurluğu adına Mehmet Sucu ıle "12 Eylul Yasaklan"nı konuştuk K İ T A P S AY I 820 SAYFA 14 C U M H U R İ Y E T