Katalog

rıyormuş buraya Nereyı boş bulursa oraya koyuyor yenı getırdıklerını Bu kıtap ları bırgun alfabctık sırayla duzcnc sok mak en buyıık duş,u Ama başaramamış Onca kıtapla nasıl başedecektı kı' Bır masa ve derısı yıpranmış, solgun bır kol tuk Mevsım guz ya da kışsa Aragon kış lık clbıselerıyle oturup ya bır şcyler oku yor, ya bır şeyleı yazıyor Hızmetçılerı Ernest ocaktakı ateşı onlar gelmeden tu tuşturmuş Kılavu/ Hanım'ın verdığı bıl gılere gore Aragon çaJışmalarından bazı larını, orneğın, Les Lettres Irançaıses'c (Franstz Edebtyatı'nj.) gonderdığı dene meler ve makalelerı, Gozler ve Anı'dakı şıırlerı, Bıtmemts Roman'ı, Odalar'ı ve Kutsal I laftalar'ı burada, masa ışığı altın da bu kcçclcşmış havada yazmış Evın gerçek efendısı Elsa bahar ve ya/da Ara gon'un kapalı bır yerde sureldı oturması na ızın vcımıyor Bahçeye çıkmaya zorlu yor onu Aragon da bahçeyle, parkla uğ raşmayı sevıyor Bu çalışmalar ona yenı esınler verınce, ışte o zaman Elsa kolun dan tuttuğu gıbı ıçerıye goturuyor yaza rı, masanın başına oturtuyor Aragon'un çalı^ma odası dostlanndan armağanlarla ve sevdığı şeylerle dolu Yol culuklarında aldığı kuçuk hedıyehlder, ılk uzay aracı sputnık'm yorungeye oturuşu nu gostercn bır Rus muzık kııtusu Oca ğın ustunde Ptcasso'mm yaptığı, mavı, portakal rengı ve kırmızının egemen ol duğu taşbasım bır desen Masanın arka sında, kıtaphğın ustunde Davıd d An gen'nın eserı, rahıp Cıregorıem bustu G; sele Freund'un çı/gılerıyle Pcmbe Elsa Frenand Legtı nın resımledığı Paul Elıı ard'vn OzgurluL şurı Ve kıtaplar Mutfağa komşu duvaıda Aıagon un bılgı ıçın sık sık başvurduğu temel yapıtlar Bır merdıvenle bu odadan bınncı kata vc ordakı odalaıa çıkdıyor Bu katta El sa'nın çok sevdığı hasıı eşyalar var I)u varları susleyıp donatıyorlar radyatorlerı gızlıyorlaı lelcfon merdıvcnın altında eskı bır lavabonun bulunduğu yerde Bır şıırındc Aıagon o ızbe yerde gunah çıka rtyor sankı der Duvardakı hasırın ustun de gezdırıyorum avuçlarımı ıkı buyuk ya zar dostun sıcaklığını tenımde duymak ıs tercesıne Kı/ımla ve karımla go/ goze ge lıyoruz (jozltrınden okuyorum kızımda da, karımda da aynı hcyccan luyordu Aragon " Kuçuk pencerenın olduğu bolumu gostenyor kılavuz hanım "Bır zamanlar bu ev değırmcn ıken, çark lar, değırmen tas,ları, taşlara buğday akta ran hunder, makaralar burdaymış Avluda da buğdav arabalarının atları yemlenıyor, koşumlanıyor Sırtlarında buğday çuvalla rıyla gırcn çıkan ınsanlar " Ilgınç yapıtlar var buyuk salonda Asma katında dırıca «//'nun kopyacısı Borıs lazlt/sky'nvn fırça sından Llsa portrc st Antık radyonun yanında kuçuk bır lystblı r Jean EıffeFm Ce Soır ıçın vaptığı bır taslak Pıcasso'nn ıkı seramığı Merdıvenın yanındakı duvarda Abıdın Dtno'nun tablosu Fransızlar yal nızea Abıdın dıyorlar Kuçuk bır çalışma salonu ve yıne kıtaplar Bu kıtaplar halka açık değıl, onlardan ancak araştırmacılar yararlanıyor Kılavuzumuzun anlattıklanna değırmen suyunun gurultusu de eşlık edlyor Camlı pencere hoşluğundan su seslerını dınlıyoıuz Buyuk bır uğııltu ASMA KATI VE KORİDOR Kılavuzun buyruğu uzre yuruyoruz Banyoya ve Flsanın odasına gıden dar bır korıdordayız Duvarda Pablo Ncrıtda nın 1957de yalnızca Aragon ve Elsa ıçın yaz dığı Ispanyolca yemtk lıstesı Hemen ya nında Aragon'un kıtaplar arasına gelışı guzel attığı kravatı Sağda annt \ı Margıı erıtı loucas dan anı bır komodın Yukar da Pıcasso nun rcsımlcdığı bır tabak us tıınde bu değırmenı çağrıştıran bır goru num Bır takvım tarıhı 16 llazıran 1970 \alı Elsa nın oldıığu tanh Bıra/ aşağıda ıcssam \\ans Lrnı'nm ıkı tavuk (va da lıo ro/) ve elyazılarından olıışan rtsınt yazı tablosu tundekt bır gemı gıbı Palamarlı bır tekne, terkedılmı\ bır sal karlar ıçtnde bırakılmıs bır kızak gıbı Kar^üıklı ıkı pencerenın t)iklart uzerıne vurmalt Ikı pencere de dım, bınnden bakıldıg'ında uçusan guver ctnler gonılmelı, olektnden soğutler Oca gın uslundekı aynının ıkı yanında ıkı ya taklı vagon lambası Odanın \eklı paran tez Rc ngı yeşıl, mavı ya da tnor luvalel masasının onunde kocaman bır kolluk ( )' Daha once de belırttığım gıbı, Saınt Ar noul/'dA.ı bu yazlık evın her yanında El sa egemen daha doğrusu Rusya egemen Mavı, Rus hasırlar Rus kılımler, Rus ba lıklan, Rus ezgıler ıkonalarda Ortodoks Rus azızlerı "Bulbulu altın kafese koy muşlar da o yıne vatan vatan dıye otmuş " Pekı ulkesını bu kadaı çok sevıyorsa, us telık sosyalıst ıse neden ablası Lılı Bnk gı bı Sovyetler'de değıl de Eransa'da yaşı J yor Bır zamanlar Mayakovskı'yı sevdı ama aşkına karşılık goremedı Hâlâ bır sevda kırgını mıydi'1 Bu yuzden mı Rus ya'ya donmuyordu' Ustune soğuk bır guz sonu ya da kış ka zemlı bır gorunum kazandtrıyor Sonunda mezara gelıyoruz Ustune ıkı ısmın ve uç tarıhın (4) kazıldıgı bır kapak taşı Yag'mur yağıyor Soğuk/an donmuş devınımsız ve sessız, uzun sure duruyoruz mtzarın basın da Louıs gece fcnerını kapak taşının ustune koydu !)ımdı golgelerımız uzuyor Yanı mızdakt hanım gelırdıg'ı cıçeklcrı ordakı boş bır vazoya yerlestırmeye çalısıyor Çı çeklerın sarıldığı çıkolata kâğıdının çatırtı ları Ve ruzgârın kayın ag'açlartndakı uğul tusu Duyulan yalnızca bu sesler Bu sesler, uzun zaman VE DEVRİLEN İKİ KAYIN AĞACI Elsa Trıolet olumunden yedı yıl once, 1963'te kaleme aldığı Ruh adlı yapıtında şunları yazıyordu Buyuk kayın ağatı yıkıldı beye/endı Fırtınalı bır gccede Parıs yakınındakı artık onların olmayan bır mulkte soylen mıstı bu sozler ^ekspırvarı sımsekler, yıldı rımlar ve gokgurultulerıyle dolu bır gecede av bekı^nının soyledıgı sozlerdı bunlar Natbalıe nın sağa sola sallanısına bakıyor ve aynı sozlerı ıçınden yıneleyıp duruyordu Lutgı Buyuk kayın ağacı yıkıldı beyefen dt<" Ftrtına dındı Ç evrcstne bakınca çok şe yın deg~ısmii oldug'unu gordu Dcvrılen dev kayın ağacı yaral/ığı buyuk karmaşayla ber yanı kaplamıs, ber seyın yerını kendı al mışlı Altında ne ba\ka ağaç, ne çalı ne çı çek kalmii/ı artık Yerdeydı boyltı hoyunca, canlıydı hâlâ, gumuşsu ve yeşıldt Henuz yıtırmemtslı dırılığını (lokyuzunun ve ku^ların dostuolan sapraklan dallart tum bı dtnı balta ve tcstercnın ktırbanı olaıaklı btıtnlan boyle Bu balına goıdtyı parçala yubılmck ıçın haylı oduncu ı e haylı zaman gcrck Ytrdcn ıkı mttrc yııkscklıktikı kırıl mış govde ttsttreyle loprak hızastndan ke sılınce kocaman yuvarlak bır lepsı halını aldı (^tvrtsındekı fıl ayağına bcnzcycn koklenyle sımdı o toprağa asılmıs dev bır ahtapotu andırıyor 24 Maıt 1982 de de Aıagon oldu Onu da kavın ağaçlarının golgesınc Buyuk tas yatak ın altına gomduleı Llsa sıvla van yana lek bıı kapak taşının vc kavın Ap,dt, larının altına Ama ne garıp Elsa nın Ruh adlı \apıtındakı 1963 lerdekı keha netı 1996 maıtında gerçekleştı Zaman oyununu oynadı, bır fırtına bu ıkı dev ka yınağaçlarını sokup yerle bır ettı' Buyuk olanın kutuğu yıne de bır sure ayakta kal dı Ama Elsa Irıolet'nın Ruh (l Ame) adlı yapıtında anlattığı o dev ahtapot gıbı ya vaş yavaş çuruyup yok oldu * Guneş yenıden gokyuzundekı gumuşsu mağarasına çekıldı Ûstumuzde kıvırcık koyun postlarını andıran bulutlar Balıklı havuza, çımenlere, ağaçlara ve yazarların mezarlanna doğru son bır kez kalktım Elsa'yı duşundum Elsa nın Mecnunu Aragon u duşundum Butun aşk kırgınla rını ve aşıkları duşundum Arabaya bınıp Pans'ın yolunu tuttuk Usumda bır Turk şaırının ıkı dızesı Zaman olur şahtl ıster bu yerlerden geçtığıme Fadımeyt sevdı ısem çok mu gordun gençlığıme•> • (*) Elsa'nın Mecnunu Aragon, Erdo ğan Alkan, Pencert Yaytnları, 321 say/a (II lçınde bahçelerın, çayırların, korulann ormanların dcrclenn vt kaynakların vtr aldığı buyuk ozcl ara/ılert ık park denıvoı I ı.ınsı/ ca dd Iurk«,e kjr^ılıgı olmadıgı ı^ın bcn dc bu so/cugu kullanıyorum (2) Arago^a Aragon adının Rıısça da kısıltıl mışı (i) Alnıanl ınn Fıuısının bn bolıınıunu vt Pans'l itBj11' " birasında Artıgon vt EK ı dırcnıij orgutlermık vcr aldıl ıı Ve oıpııt kıırılları gı/lı lık kur ıll ırı gtrtgıntı bır surt avrı va^ ımak m rıınılı kıldıhr Bıı nııktııp lıtlkı ü g u n l d d ı v.ı /ıldı (L A ) (4) I k ı vt Aıagon un ısınıltrı Aı ıgon htnu/ havatla oldugu ı<,ın tlbtıtt vJİnı/t ı ıi(, urıh v.ıı 1 lsa nın dogum vt olıını l ırılıı Aı ıgon un do gum tarıhı ( C A ) K İ T A P SAYI 733 ELSA'NIN ODASI Llsa nın odasındayız Kalp krızı geçıren I lsa bu odada bu yatakta Aıagon un kollarında olmuş lçerdtkı her şcv onun ızlerını taşıvor Mutfak a oldıığu gıbı bu raya da Rus mavısı egemen luvalct masa sı ustundt at şeklınde ku çıık ığnelıkler Duvarlarda koısıka dakı C orlı u gos tcr^n bır desen 1 ougt ron un vaptığı zambaklar Eskı Moskov a dan bu go runum Arjantın lı n \\anı Btrnı nın bır tablosu An latıyor kılavuz kadın 'Martıne Blanche, Regıs ve Madelaıne I alande gı bı nıce roman kışılıkleıı l lsa'nın kalemınden bu odada doğdu Romancı Elsa avnı zamanda bıı Çe hov Gogol ve Mayakovs kı çevırmenı Rus kımlığı nı hiçbıı zaman yıtıımcdı Burda da mavı egemen Bu ıkonalar Rus ya'dan Yandakı resım bır Rus halk rcsmı Ikı mujık Napolyon'un askerıne bır tepsıde tuz ve ekmek sunuyor Kollarında da bır harman çatalı Dostça geldıysen karnı nı doyur tuz ekmtkle, duşmanta geldıysen bakkın bu çatal dıyorlar Sağda Pey net nın descnı Lılı Brtk'm gonderdığı bır posta kartı Pencerenın yanında Ldı'nın yaptığı kendı bustu Sol duvarda başka resımler fotoğraflar Eha'nm ılk kocası Andre Trıolet'yle bır yıl kaldığı Tahıtı Aragon'un Eha nın ktntı dedığı Avıg non'un eskı bır harıtası Rusya dan bır gravur Elsa nın gençlık arkada^ı Na dıa'nm ve Mayakmnki'nın fotoğrafları Yerde beyaz fayans kaplama bu soba Pencerenın yanında Flsa nın dınlendığı koltuk Masanın uzerınde Elsa nın oldu ğu 16 Hazıran 1970'dcn berı dokunulma dan duran kıtaplar, bırı bahçc duzenle mesıyle, bıtkıbılımle ılgılı Soldakı ^ıfonı yerın ustunde bır plaket Plakette Ara gon'la Elsa'nın ( oupolt Barı'nda ılk karşı laştıklan gunun tanhı yazılı Aragon Elsa adlı kıtabına koyduğu, bır perdelık, Elsa'nın Odası adlı duzyazılmış oyununda şunları soyler Odasım tasarlı yoruz Çok değjşık olmalı Yatağtn buyuk yer kaplamasını ısttyoruz uykulu tular us BUYUK SALON O ınce zevkıyle Elsa buraları da değır menın geçmışını anımsatacak bıçımde donatmış Buyıık bır masa ve ıkı yanında ıkı sıra Eve gelen sayısız dostlar, Françaıs Nourıssıer'\cr, Ldmond (harlts Rouxhr (olettc \tghcrs'\cv bu masa çevresınde oturuyoılar Dııvaılara yaslanan kıtaplık ları Elsa ve Aragon yerleştırmışler Al manca, Ispanyolca ltalyanca, tngdızcc vt Rusça nadır kıtaplar Plastık sanatlara değgın yapıtlar Doşemenın danışmanı antıkacı Delbee Ama Elsa karışmadan olur mıi'' Uzakdoğunun hasırlannı burda da goruyoruz 1950 lerın modası, kasap tezgâhı şeklınde ıkı masa Buyuk ocağın solunda okuz boynuzlu Rus koltukları Karşıda bordo kanape nıce akşamlardakı nıce dost sohbetleruıın tanığı Kışın Ara gon bu oeakta cehennem ateşı yakıyor Elsa şalına burunup ellerını çenesının al tında kenetlemış Aragon, Elsa'nın sınır lenmesı pahasına, bır aşağı bır yukarı yu ruyerek, sohbcte daha doğrusu anlatma ya başlıyor Kılavıız hanım pıyanonun yanındakı kuçuk kıtaplığı gostcnyor "Buıılar Aragon'un çocukluğunda oku duğu pembe kıtaplar " Ve surduruyor so zunu "Duşgucunuzu bıraz çalıştırdığı nızda Vılleneuveun eskı değırmerdennı gozlerınız onunc getırebılırsınız Bır çark ve suların dolııp boşalmasıyla çarkın don mesını sağlayan tahta kafesler Sular bır çağlayandan duşuyor onlara Yuvarlak pencerelı bu bolum aslında değırmen çar kını gızlıyor Aragon kesmış suları Ama dostlanyla sohbet ederken zaman zaman vanayı açarak kanal suyunu çarka salıyor du Gurultuyu duyunca şaşırıyordu dost ları Onların bu şaşlanlığına tatlı tatlı guSAYFA 6 Aragon Ispanya da 1957 AşagıdaRomaln Rolandla, 1935 ranlığı çolcmuş gıbı huzunlu ve loş evden çıkıp avludakı ılkyaz guneşıyle buluştuk Julıen Murat ve babası havuz kıyısında babklara bakıyordu Çocukluğunun en delı dolu gunlerını vaşayan Julıen'ı, zıya retçılerı penşan etmesın dıye, yanımıza al madık Babası da mccburen onunla kaldı Elsa'nın olumunden sonra Aragon bu vazlık cve pek seyrek gelıyor, Elsa'nın yokluğuna dayanamadığı ıçın, ancak bır, ıkı gun kalıyoımuş Gelışının bır amacı da Elsa'nın mezarını zıyaret etmek Yakın dostları Hançoıs Nourıssıer'den dınleye lım 'Saat on bıre doğru Eouıs, Elsa yı gormemız gerek, deyıp ayag'a kalktı Dısarda ruzgâr esıyor ama yag'mur dındı Louts gı ytnmek ıçın ı^ıktı Sırltnda kurklu palto, eltnde ısığı olgıın bır gae fenerıyle gırdı Cıcce vaktt be\ kısı ustumuzden htzla akan bululların allında yuruyoruz Ağaçlar ıç ce ker gıbı uğuldııyor loprak ıslak Eouıs 'nın ayağı kaydı ıkt kadın kollartndan tutarak dusmcsını onledıltı Doğrudan dogruya mezara çtkaıak yerde Louıs btzı dolaştıra rak uzun bır yoldan goturuyor Gece fenerının solgun ısığı ağaçlarm devınımıne gı C U M H U R İ Y E T