Katalog

Şöhretin ağır bedeli BOYD TONKİN csaretınız varsa, şiındiye kadar IV celıcnneıninden pişmiş kellc gıbı sırıtıirak ve aplalcı gülüşcrck çikaıı sohbct programlarının ve şölırct "ozcl progıamlan"nın en zevksizlerı, en adilcrivlc ciolıı bir ^ccv elü^iinüıı. Doğal ol.ırak, ozgiiıı genç Jamie Olivcr ve (o .salıte noslalji esnklığı ıçin) yaşlı Rolf I lanis'le başlıvorıu. Kısa süre sonra (ne va/.ık ki) (îeorgc Best'i VL (Jalıa da kötıisıi) Victoria Beckham'ı, Posh ve Beck lıakkıncla kcndıne özgii görüşlcriylc, kıvıcık bir roldc (abarlılı) [ıılie Bıırchill'i görcceg'iz. Ardından, bıra scven bavan ları menınıın etmek ıçın Frank Skinner 1 vı Vmnıe Jones ıle bıyık altından gıılmeyc, kevüııc clüijkıın vaşjıları eğlendirmek için Clcnıent Freud ve Terence Conran iJcsıkınlıdan parmaklarımızı bir yeıe vıırarak tıkatılaı çıkarmava devam edece ğiz. liglence daha bilmcdı: Işrt vahşı An nc Robinson ılc baş döndüriicii Chris Eııbank. GeııçJiğin idollerı Robbie Wil lianıs vc Ali G.'ye biiyük bir alkış, sonra gençlerin annclerinın idolii Larry "JR" Hagman'a ycnideıı hoş geldin diyeliın. Auııt Bctıv Boothroyd da kendi nc has rıirden tatlar sıınmuk içirı burada. I ler zaıııan güzel kokan Bav Davidson'ıı ıınııttıım nıu yok.sar1 Hiç korkmayın. Jiııı burada. Lütlcrı söylcnmcvi bırakın. Bıı kâbus, 2001 güzıınde Ingiltere'de kıırgu dışı yayınların yiizü. Yılbaşına kadar yayıncı şirketlenn listelertnin başında lıep yııkarıda sözii cdilcnlcr rarafından vazrlan (ya da cn azından onları konu afan) kitaplar ycralaeak. Çevrenızdekı bütüngazetdcrdc, reklaın panolarında vc TV'de lilııılcrdcn kalan hoşluklaıda bunların yazarlarını (ya da bclki "aurörlerini") çcklcrinin büyüklüğüne bakıp sırılırkcn göreceksiniz. lîlbettcsaçlaıı ağarmışge ncrallcr vc dcvlct adanılaıının iyi ailclcrdcn gdcıı vc ayak işlcrinc bakan eenç^ lcrc kcndı kıırallarını vc dü^üncelerini diklccttirdiklcri IX. yüzyıldan beri şöh rctlcr kcndi ı.sinılcıini ta^ıvan kitaplar yavıınlıytular. Ycni vc tanı anlanııyla nıoral bozucıı olan, bütün biiyük yayıncılann, pop ııııizik, spor vc sincmadan bulvar gazetclcrinc, TV'yc vc kıışc kâğıda basılıni!} dcdikodu dcrgılerinc kadar ıızanıp tünı medyayı içinc alan bir karnavala katılmıs olması. Bıı sinik, makineleşmiş iiıiinlcıc yeni bir isim bıılıınnıalı: Bıınlara kirap değil, "uygun kitap" dennieli. C nıc şimdi daha geniş mcılya ekononıisinin işine yarayabılir. Aslında Ingıliz şirket ya yıncılıgı kcndi sinı sönen yıl dızlar için cönıert biryaşam dcstck sistemine ni müs dımımıla. Ve bıı siiphcli ayrıcalık ıçın "500.000 stcrlin ya da daha faz lasını ödemck oldııkça sıra dan. Bıı arada tünı bıı spckülatit bol dolarlı anlaşmalar, ze gy Lcc k.ulaı ı ok şcy ıladc cdcr.) C icbclik süıcleıi lillerinki kadar olan şöhıel kıtapları hcr zaınan popülcr zcvkin ile li lıattının cpcvcc gerısındc kalmiştıı. Bovlecc yayın Lilar.cn lıo^ tııhar amca tarz larıvla, şöhreti bir ya <la ikı yıl öneezirve vapmış (Ali ( ı. gi l)i) karaktcrle rııı ycni kitap larının çığırt kanlıgını yapa caklardır gu ruıla. Ama bu vcrlcşık gccik kicc yazılnn^ kıırgu dışı kitapların orta listesini yok olnıanın eşjğine getirdi. Eskidcn kopiık tabakasının kremanın cezasını ödcdigi söylenirdi; ^inıdilcrdc (nıoda olan kapucino liyallarıyla) köpük tabakası kıcınanın vcriııi alnııs dıırıımda. Ovlcvsc bıı sczonun güvcnilir yaşanı öykülcri, uzıın soluklu özyaşamöyküleri, yenüikçi tarihçclcrı, yeri ycrinden oynatan bilimscl kitaplan ncrcdc? Cıiırtır vcrici birkaç öınck (bağımsızlar arasmda Cîranta, Mıırıay, Vcrso, profılc; şırkcl "nisj" baskıları arasında Allcn Lane, Wcidcnfcld, Fourth Cstatc, (Üıatto) dışında, söz konusu kıtaplar linı Davidson vc ar kada^larının bcılclinı (idc nıck ıçın orta dan kaybolnnıijlaı. Doğrıı thızgun kıırgu kitapların sadıkokurlarma, 1'1'V ag ıııcrkızının gıindc nıinc uvııın sağlamak için bunların orta dan kalkması nı ı.slcvip istcıncdiklcıuiist) ran oldıı nıu acaba? 1 liç sanınam. Bıı arada, dcğcri bilın mesi gerekcn bir başka kiıçiik yayıncı da Rcaktion Bo oks. Yayıncvi kısa sürc öncc (ihris Rojck'iıı günıimıızdckı Şöhıct analizi ni yavımladı. tşte sonunda işc varar bir kitap. • The lııdcpcndcııl. 1 S ep t c nı b (' r 2001 C Cîünümiizün dcv yayıncıları için piyasada başarı kazanmış şöhret, bayaâı bir ikincil gösteıi degil. Bıı tür şöhret kariycrlcr vc şirkctlcr yaratma ve yok etme güciine sahip. Editör ya da pazarlamacı olarak doğrıı olanı yaparsanız, bir anda şirketin tcpcsiııt; cıkal)ilirsiniz. Yanlışbir .şcy yaparsanız (Anthca 'I'urııer'in rafta Kalmış kopyasım alnıak istcycn var mı.')), vıllarca alay konusu olııibunuz. Bıı gösrcnsji Dyunun cn tuhaf yönii dc, yıldızın mııfhiş bir şckilde tanıtımı yapılan, özelliklc kcndi için tasarlanmış yapıünın ondan zcvk alan kimse olmasa da "başarılı olabilnıcsi"dir. Dizi haklannı bol scrınayclı bir gazctcve satın (rıpkı kısasüicönccPcnguin'in l'osh'ıın Havatı kitabında yaptığı gibi); avnı an da bırkaç iirüniin birdcıı tanıtıldığı TV programlarını ayarlayın; yıldız çarpmı:} kitap satıi; zincirlcrinc bolca kirap göndcrin; kitabın adını biitiin ycni yıl kataloglanna sıkıştırın; o zaınan kitap okurların ço^ıınn sıksa ve söz konusu yıldız hızla gözdcn diişiıyor olsa da kitabın profili jct hızıyla vüksclecektir. (Kulaktan dolma bilgilcrlc vctincn orralama bir hayrana, Spice (Jirls, Doris Day ve PegC U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI hris Rojek'in kitabındaki ana teze görc. S.U aralar Kylie, Becks ve harta Harold Shipman'a kafayı takrnış olmamız, dcmokrasinin vaatlerini yerine getirernemesinin dolaysız bir KATHRYN HUGHES sonucu. Özelliklc Amerika'da cisimlcşi^i biçimiyle demokrasi, hcrkcsin kcnçy , bi kil h l dıne bir şekil verme, hatta k d i kendinc olduğundan başka bir şckil vermc hakkına sahip olduğıı inancı iizcrine kurulu. Ne var ki, bütün insanların cşit olduğunu slogan halıne getirmiş bir toplunıda ya^amanm tekdüzcleştirici ve köreltici etkisi dikkate alındığında, havada asdt duran bu kendinc özgülük ödiilüne ulaşmak sanıldığı kadar kolay değildir. Başan ne demck olursa olsun ve nerede bulunursa bulunsun, başarı kazanmış gibi görünen az sayıdaki insana ulaşmak için duyduğumuz yakışıksız açlığın kaynağı, sürünün içinde sivrilme isteğimizi gcrçekleştirememiş olmamızdır. (Içselleştirilmiş sınıfsal kimlikler yüzünden insanların öncelikle kcndilerini aşma hakları oluuğundan o kadar da eniin olmadıklan îngilterc'de şöhret kültürünün de sesi daha kısıktır.) Görünüşc bakılırsa, çoftumuzun "başarı açlığı" dencbilecek tehlikeli bir durumdan mustarip olduğumuz dikkare alındığında, gerçcklcşmemiş isteklerimizi kinit* odaklayacağımız lconusunıı ince eleyip sık dokuduğumıız söylenemez. Rojek, şöhretin bir alt kategorisini belirleyerek bu alt katcgorideki insanlara "şöhretimsi" adını vcriyor. Bu ad, 1969 yılında Dr. Who'nun hayatını zorlaştıran tiirdcn yaratıkları çağrıştırsa da, aslında şöhrctimsikr daha yakın geçmişin ürünleri. Rojck, bir giin rüm gazetelerdc boy boy resimleri çıkan, atna ertesi giin kirnscnin anımsamadığı piyango talihlilerine, tcshircilcre vc bir şarkıyla meşhur olan şarkıcılara şöhretimsiler divor. Bcsbdli onları, ünlü olmalarını saymazsak, bizc bcnzediklcri için seviyoruz. Ote yandan şöhret kelimesinin haklunı vcren şölırctler, bizi üzüyor (bazen katü bile cdebiliyor), çünkii onlar gibi olmayı, hatta onlarla birlikte olmayı hayal bilc cdemeyeceğimizi biliyoruz. Gwyneth Paltrow'un aşklarının ve cazibcsinin ayrıntJarını incelemck hoşumuza gidebilir, ama olsa olsa, Who Wants to be a Millionairci1 yarısmasmı kazanan Judith Keppcl olmaya özcnebileceğimizi de içimizde biryerde kabul ediyoruz. Soyut bir diizeyde elc alındığında Roiek'in savları aydınlatıcı: Bunlar, daha önce akbnıza gelmedik şeyler olmasa da, kitapta tutarlı bir bütün olarak karşınıza çıkıyor. Rojek'in, farklı kuramsal tutumlardan şöhretin çcşitli biçimlerde anlaşılabüeccği ni pösterdiği bölüm özellikle dikkate dcğer. Örncğin yapı ' ^ ' r yaklaşım, şöhret olgusunu "kültür cndüstıisi" ya da "kapitalizm" gibi bütünleştirici yapılarlaaçıîdayacaktır. Postyapısalcı bir okuma ise, şöhreti, süreldi birbiriyle kesişetı tarihscl, külfürel ve sosyoekonomik bağlamların olusrurduğu tam bir ag tarafından inşa edilmiş olarak görecektir. Öznclci bir yaklaşım da bütün meseleyi çabucak yeteneğc indirgeyecektir: Söhretlerin şöhret olmalannın nedeni, biz geriye kalanlardan daha güzel, daha cesur ya da daha güzel sesii olmalandır. Rojek'in yaptığı yözümlemedc cksik olan, ampirik verilere, söz konusu şöhret sürecinin gerçekten nasıl işledigini gözler önüne serecek püf noktalanna yeterince ilgi gösteruıcmesi. Cinsel ilişki sırasında kocasınm Barry Maniıow olduğunu hayal etmekten zevk alan "Joanne" örneği dışında, bir hayranın, daha da önemlisi bir şöhretin aklından neler geçtiği konusunda pek bir fikir edinemiyoruz. Rojek, beklennıedik davranışlar sergileyen yıldızların bildik vaka tarihçelerini tekrarlayıp, onlara kendi savına uyan güdüJenmeler yüklüyor. Böylece Rojek, gevşek bir tavırla, Jamcs Fox'u, "bağımlı, kendi kendine zarar vercn davranışlara yenik düşmüş bir başka şöhret örneği" olarak aktarıyor; oysa Fox'un tek yaptığı kendini toplıımsal işlere vermekti ve bu da genelde kendi kendine zarar veren bir tutıım sayılmaz. Fox, oyuncuJuktan uzak durduğu on yılın karanlık ve boşa geçirilmiş bir dönem olduğuna inanıyor olabilir, ama biz bunu Rojek'ten degll, Fox'un kendisinden duymalıyız. şöhret, Reaktion Books'un "Güncel Konular" dizisinden yayımlandı. Arka kapak yazısına bakılırsa, "bu kitaplar, kavgacı. Görüş beliıtiyorlar, tarai tutuyorlar ve tutkuyla yazıldılar." Şöhret iddialarına kesinlikle güveniyor: "Varoluş nihayetinde anlanısızdır"; "bütün nıuhasebccilcrin size söyleyecej^i gibi, acı çekmedcn bir şey kazanılmaz"; 1990'L yıiların belirleyici özellikleri "ikiyüzlülük vc içi boş bir gösteriş merakı"ydı. Ancak bu ifadelerdeki k/şkırtıci etkinin biiyiik bölümü, metnin amacına fena halde niznıet cden terminolojisi bol bir düzyazı tarzıyla sanlıp sarmalanmış. Işte size tipik bir örnek: "Sahnelenmiş şöhret, kamusal kültürde anıtsallık konumuna crişmek amacıyla tasarlanmış, hesaplanmış performans ve kendini yansıtma teknolojilerine ve stratejilerine gönderme yapar." Bu cümlenin anlamını çıkarabiliyorsanız.Jennifer Anıston'un saç rengi zaten sizi fazlaca rahatsız etmiyordur. • Neu; Statew<in / OS 09 2001 SAYFA 5 sa CI 709