Katalog

neo lıbeıal polıtık sıstemın ıdeolojıluı ııı vesosvo kultıuel slıatcjılcrını foımu le etınek ve nıcşrulaşrııınak içııı tasaıla nan ıılııslaıaıasi çagdaş sanat sıstemıne kuıesellcşeıı kapıtalı/nıın vegâneotgan ları olan IM1 ve Dunva Bankası'na ala bıldıgınc saldıımaktan gerı duımuyorlaı vc 1 I Evlııl sonıası bılınçlı olarak oıta ya atılaıı 'teıoıızm vc masıınııvei' kaısjt lıklaıının hasta dogasını ınteleverek is u ı l a zoıunlu bır kultııı devıınııtıdcn bahscdıvotlaıdı Bovlelıkle Art Istaslııı da gunccl san.ıtın polıtıkleşnıesı gerck lılıg'ının de aJtııu çı/ımkrevdı Detgı, ı/levuıvı tıını sayılarmda go7 lemlevibılcccgınıı/, sıvah bevaz baskı laılakıtnı /anıan çıft saviavayavılan "co ol", kıtsch.gaııpsenecek vegıındelıklıa vatııı sııadan goıııntulcıınııı otesıne gı denıeveiı ımajlaı vığınına d.\ alıştııınaya çalışrnaktaydı Sokagın vc sıradanın gı a nıcıını ogıclınevc kovulmııştu Bovlece guncıl sanatın kolayuı begenılmcvc kct vıııan, ısiaıu, saldırgan doğası bcllctılı yot vegıınıel egılıınm başlı başıııa bıı dı ıcnç ınekanızınası olduüu geıçegı vııı gulanıvotclu Larry U a ı k ' ı n fotogıafla ııııdagotduğumıı/uvuştııtucubagııııJı laıının kadıajlaıı, Aı tlıurZmi|L\vskı'nın sakallaıı çıplak olaıak kııllandıgı lotoğ lafları, | o c p vaıı Lıelland'ın otomobıl leılc du/ıış.uıgıı vıdeolaıı ((.aı H ı t k , Splattcı ( hgasııı), lokvo'da etek gıveıı ancak ıç çamaşııı gıvıncvcn kı/laıı lo toğıaflavan Nnoloshı Hırakawa nın ça lışmalaıı hcp avkıtılıklaıla vııkluydıı Yakup Kadrı Karaosmanoğlu Kadro dergisinde ke\ışen yaşam güzergâhları üü Bir Cumhuriyet öyküsü Kadıo'yu anlamanın volunun Kaciıoculaıı anlamaktan gcçtığıni tlüijüncıı yazarlar empatik bıı anlayışla harekct ctnıı^lcr. Do layısıyla "böylc bir empatik anlamanıtı gclı^tirilebılmesi için altı Kadıocıınun ayrıntılı yasjam öyküsünün yeniden kurulmasına elimizdekı kıtapta mcrkczi bıı vcr" vermışler. MUAZZEZ PERVAN 111 ıv ın Kadıoııılaıla zamanındaıli'jkı kur nııış olınalaı ıclıı (lıısozdc belıı rıldığı gıbı, son ıkı vılda tamamlanan bıı çalışmava 196cS'dc ba^lanmış Kıtabın vazılmasına cıkcıı bır t.ırıhte başlannıası, bu tarıhten oncc vetat eden Kıııhan Asaf Belge ve 1^74'te vetat ccleıı Mchmet ^cvkı Yazman dışınılakı Kadıo harckctının onde geleıı vazarlaııvla gorıışmclerıne olanak vermı^ tıı (s v) Bu ıkı kıiji hakkmda da aılcleıının bılgısınc basvıııulnnı^ Bclgc ıle ılgılı bıl gıler ıcın kaıde^ı Yakup Kadrı Karaosma noglu'nun kaıısı Leman Karaosmanoğlu ıle muLıkat vapılmış Ya/man hakkındakı bılgıler ısc buyuk oğhı ( ııncvt Ya/ man'd ın sagl ınmıs ^ ıkııp Kadıı ılc (,ok kısa da olsa goı 11 şiılııuı^ Soyleşi vaptıklan Şevket Sureyya, clcıgı çer^cvcsınde vajnlmi) olan yazışma vemckrııplarınbıt kopvasını vazarlara vcr mı^ Vedai Nedım vt Ismaıl Husrcv, va7ar latın, o/ellıklckcndı sol gcçmışlerıvleılgı lı soııılaıına bıı donemı 'hatırlamak ısie ıncdıklcn", "hafi7alarından sılındıgı" gıbı ncdenlerle cevap veımenıı^lcrsc de Kad ro dergısıylc ılgılı her turlu sorularını ce vaplandıımışlar (s v) ve bu donemle ılgılı onenılı bazı bclgelerı vermışler I okın, ça lüjinavı vakından ızlemıs, bu c,eı t.cvede va zarlara I i mektııp vollaııu^ vc "ontelerı pck h Jtırlamak ıstemedığı sol geçmiijiylc ıl gllı ba/ı a(,ıklaıınılaıda da" (s v) bulunmuş Ayıica.Metc JUIILJV ve Ulku()?en'ın l o kın'lc vaptığı S07I11 tarıh gotıışmesınden ck yararlanılmış Yazarların kcndılermı şaııslı gordukJerı bır dığer konıı d.ı bu altı kısjnın hepsinın dc ' ıktıt bıı vazarlık taalıvetı ıundc" olma laııdıt (, eşıtlı ckıgı vc gazctclerde yavım Lınmış ı,ok sayıda makalelerı ve kıtaplaıı buluıuııaktadır Bunl.ır arasında bazı kad roeulann orobıvograhleıı avnca oncm ta şımaktadn Yakup Kadrı'nın ya^amının değışık bolunıleıı ıçın vazdıöı dort ayrı otobıvogıahsı vardır Çocukluk yıllaıını Anaının Kıtabı'nda, gençlık yıllarını Gcnçlık vc I dcbıvat Hatırafan'nda, daha sonrakı yıllaıını Zoıakı Dıplomat ve Polı tıkada 45 yıl adlı kıtaplannda anlatmakta dıı 'jevkct Sureyya, Suyu Arayan Adam' dd Kadro'nıın yavımlanmasma kadar olan va^am ovkusıınu vermektedn Vedat Nedım'ın Yıll ır Bovle Geçtı adlı otobıyogra fık kıtabı 1929 yıh sonrasından ba^lamak tadır "Tor ya^amının sol hareker ıçınde geçen vıllaıını sılmck ıçın kıtabından ço cukluğunu vegençlığını desilmı^tıı" (s 2) Dıgcr uç kısı otobıyografılerını yazmamış lardır Yaşam oykuleıı yazılırken, bunların dı Biiyiik anlatıların sonu ve güncellik Bovlccc c X)'lardan sonıa gelcn genç uıcrımlcı u/eıleıındcn 'bııvıık anlatıla ıııı vııkunııatnıava başlıvoılaıdı U/ıın (a bıı sııiedıı sanallan nc anlattığının dışında, rıasıl anlatılılıgı soıununa takı lıp kalmıs I u ı k 'sanatscver'lcıının kaı şisına, ovkunun ıvice vıi7eve çiklığı, mcgapolleşmenııı tııııı çarpıklıklaıını ken dıleıınc konıı alan venı bır gunccl sanat çı kuşagı çıkmaktavdı Kcndılennc sanal ıçın vııcc kahıamanlaı aıamak ycrınc, sokağın pıslığıne, avvaslara, goçnıerıİL ıc, lınucılcre dılencileıc, gecckondu getçekleııııe veben/ırı tıım altkulti.it ol gıılarına vakından bakaı ak, vcnı bır top lumsalgeıçekçılıkdo£tulrusunda,ovıın cularını bııradan seçivorlatdı Cîundc lık havatın sıyasctı an.ıtomısı vc bunla rın gorselleştırılnıesı amauyla sanat san kı bclgclcycn bır araca donuşııvoıdu ls.le tanı <.\A bıı anlamda çagdaş'ın kar şıhğı olaıak kııllanagcldığımi7 contenı porarv'nın tersınc Vasıi Kortun'ıın ıs rarla t e r u h eltığı %u "guntcl sanat" ure tımlcrı, 'tarrışmasi/ gıızcl' kavramına pek vu/ vetnıeyışlerıylc sokaöın dılını, guiRclın dofiasını kendı çıplaklığı ılc sunmavı vegiıvordu Bıı ııretımler gıın Lcldı çıınkıı bııgıın geçerlıydı ama yarı nı bellı dcgıldı Zatcn yarını gaıantılc mck ıstcmıvordıı gLincel sanat Bugunun vaşantısını, bugunun gerçeklığını, bu gunc o7f»u olan olgulaıı tam da bııgıın vernıclıydı vc loloğraf olsun, verle^tıımc olsun, bova olsun vıdco olsun herş,ovıv le iıguıatıi olnıalıydı Bugunun elc avıı ca sıgma7 hi7indan geıı kalmamalıydı Yapıtlaıın gclcccgc kalıp kalmanıası da bu anlamda bclıılevıti dcğıldı ()ylcvsc sjinıdı, luıkıyc'nın bır gıın ccl saııal tatıhı olıı^mu^ nıııdııı, bu sor gtılannıalıdıı Att fsr (ıiınLcl Sanat Sc«,ki!,ı bu sor gıılama 1 , 1 gu(,lu bıı kullıvat Sanat 01 11 1 lamının tatlı bdasi aıtık Ba^ımı/a tlaha bas,ka ı^lci a^aıa^ı kcsın Bu noktada, Proic 41 Istanbui (runccl Sanat Mıızc sı'ndc c ) İC111111U7 16 Ağu'tos2()():i taıılı lcrı atasında gcn.cklc^tııılcn, Ttırkıyc ı^ındcn vc tlı^ından 57 sanatçıvı bıı aıa ya gctırcn vc kuıatoılugunu yınc Halıl Altındcıc'nın ustlcndı^ı "Senı Oldıııc Lcğını îçın ( s ok Uzgunum" adlı scrgı Aıt lst'ııı bc^ıncı vılınabırarmağanola rak hatırl.ınacak Art lst'ı ızlcnıcvc vc desteklemcyc dcvam cdclım • C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A YI C umlıutıyct'ın kurıılıışıınıın 10 vılı nj vakl.ışılırken Şcvkct Surcvvj (Avdcmıı) Burhan Asat (Bdgt), Yakup K.nlı 1 (Karaosmanoğlu), tsm ııl Husıev ( lokııı) vc Vcdat Ncdim ( I 01) ı.ı laimdan kuruljn Kadrodetgısi ılahason la k(.ıulılı.nne Mfhmet Stvkı (Yaznıan) katılmı^tır vc K ıdtoııılıık haıcketl, Kad rocıılaıın va^anı guzeıgâhldrıvla bırlıktc ıntelenmcktcdıı Bunun, kıtabı f.ırklf ve oncmlı kılan l)lı ctkcn oldııgıınıı dıışunu VO1L1I11 sında dı^eı bılgı kavnaklarından da yaıaı lanılmıstn Bıvografı, ınceleme vb çe^ıtll kavnaklaı arasında fotogıal vc sııılcr de bulunmaktadır Na/ım Hıkmct'ın, Vedat Ncdım'ın 1 Kl* ye ılıskııı ıhbarl ırı ıı/erıne va7dığı' itııaiçiLıım babası Katıb 1 l Jıtııı mı Vedat Nedım" adll şıırıbıın.ı oınekola rak verılcbılıt Yazaılar, Kadroı ıılatın vaşaın ovkulciı nı anlatırkcn, ololııvogıatılermı va/an \ 1 kııp Kadıı ve Şevkct Surcvva h ırıç dıgeı leıının (Vedat Ncdım'ın orobıvogıahsi v a zaılaıın ılgilcndıfiı donemı dışt.ı bııaktığı ıçın) blyografıleıım ya/dıklautıı bclııtu Icr So/ konusıı .ıltl kısiııın clogıımların dan olumleııne k.ıclaı olan ovkulerı anl.ı ttlırken dogal olaıak va^aml ırından seı, meleı vapılmıştır "Kadıocıılaıııı Kadıo oncesı vas,am ovkulen kurııluıkcn oıılaıı Kadro'va goturen vasanı çi/gısı bakımm dan anlamlı olan bılgıleı sculmı^tır ()nl 1 rın Kadro sonrası vaşam ovkııleı ını kur 11 ken de kadıoculuüu venıcıen uretmeleı ını va da ondan uzaklaşmal.ıtını ort.ıv.ı ko\ a cak bıt vakla^ım benımsenmıştıı" (s 4<S^) Bıırada uç noktanın .ıl11111 çı/mck gcıe kıvor Bınncısı Lııklı iurdc çok fa/Ia bılgı kavnagından v.ııaılanılmı^tıı Sovleşı so/ Iıı taıın, mektııp, fotog'rat ve sııı gıln k.ıv naklaıın tarıh va/ımınd 1 nasıl ctkılı aıaç laı olabıldığı gostcıılmiijtıı lluncısi empa tı semıiatıye donusmenıı^tıı ()ldııkça nes ncl vaklaşılınıs vc bu tıcsıullık çalışm.mın sonıına kadaı koıunmustuı l Jçuııcusıı ısc her bıı vaşam ovkusu tatıhsel bagl.ımı ıçııı dcvcrılmıştır Bovlece, lllıan Iekelı nında haoncckı nırva/ısında bclırttı^ı, ("Birevın Yaşamı N ısif laııh Olııvor", lophımsıl larıh, savı 95, Kasım 2001, s H 20) va şam ovkulennın nasıl hcm bıı taıılı va/ınıı tuııı hcm de tarıh va/ımıncla bıı kavııık olabılece^l bıı çalısnıada da goıulmcktedıı ()te yandan, Kadro dergisinde ver alan tıım vazıların ba^lıklarınııı ve ana hatlaı ıv la konularının veıılmesıyle vctıınlmcmış, dergı hakkında olıımlu ve ofumsuz clcştı rılcı orrava çıkaıılaıak dergının genel de öerlendırmesı ıçın çok zengın ve sağlam bır temel varatılmıştır 1889 1902 tanhlcrı aıasında ( Knunlı Imparatorlu^ıı nun değışık veılcnndc do gan, Orta Avrııpa Moskova, Kafkasva ve Ortddog'u'da bulunan, ıvı eğıtmı alan dunva ve ulkesıvlc vakından tlgılenen ()s m.mlı lınpatatorluğu'nun paıçaİJiıışını savaşları ve Cumhııı lyet'ın kuı uluşunu go ren so? konusıı altı kışının sıradan olma van vaşam guzergâhlaıı 1952'de Anka la'da Kadıo dcıgısınde kesışıı Kaclıcicuları ve Kadro'vu anlanıada ÎŞevket Surevya, Burhan Asaf, Ismaıl Hus ıcv ve Vedat Nedım'ın bıı donenı Turkı vc Komunıst P.ııtısı'vle olan ıhşkılerı, a\ nca 'jevket Sureyva'nm Bırıncı Dunva Sa vaşı'nda Kaikas cephesınde savasa katıl masi, Mehnıet Şcvkı'nın (v anakkale Sava şı'ndan Kurtulus Savaşı nın sonuııa kadaı savaşması ve ordıı mensııbu oluşu ılc Ya kup Kadrı'nın mıllı kıııtuluş hareketıne başlangıçtan ıtıbaren destck vermcsı bu yuk bıı vazar vc cdcbıyatçl olması ve Mus tafa Kemal'ın sofrasında verının buhııınıa sı oncm kazanmaktadıı Kadıo oncesı ve sonrası her bır vaşam gıızergâhı bır anlamda, T ıırkıve nın ıktısa dı, sıvası, duşunce ve edebıvat taı ıhıııe ışık tııtmaktadır Bu çerçevede, lltılıat vc Te rakkı, Balkan, Bırıncı Duııva vc Kıırtııluş savaşları Sovvet Devumı, TKP ve dığeı sol haıeketler başta olmak u/ere ( H P ve DP, mıllıvctçilık, Kemalı/m, Maıksızın, Cîalıvcvcilık vb konulaı 1 urkıvc'nın ta rıhsel surecı ıçındekı yeılerını ve rollcrını almakradırl 11 Ama hepsınden dc onemlı sı, bıı olçude ( umhurıvet'ın kuıuluş ıde olojısının ve yazarların deyımıvle gcç av dınlanan bır ulkenın eıken avdmlananla rının" cleştırıyle yetmmevıp bır rc|im mo dclı sunma çabalarının, kısacası Kadro h.ı rekefının avrıntılı bıranalızı vapılmakl ıdıı Bu analız, erkcn ( umhurıvet donemmın çok onenılı bıı duşunsel ve sıy.ısal gırışı mını açıklamanın otesmde bıı analız me todu ornefil olarak da goze çarpmaktadır • Kadrocuları ve Kadro'yu Anlamak / // haıı lıkflı Sclım İlkııı/ larıh Vak/ı ) urt )a\ınlan/200i/ xvıtı + 5l)H t Kıtabın baş,lı£mdan ıla .ınla^ıldı^ı gıbı Kadro'yn anlamanııı yoluıııın Kadrocııl ı n anlam ıkt.ııı Kcctlğını dusuncn va/arl.ıı empatik bıı anlavısla harekct etmışlcıdıı Dolavısivla "bovfc nır empatik aıılamanın gcli!;tınlcbılmesı 1 , 1 altı KadıoLunun av 11 1 rıntılı yasam ovkıi!.unun ycnıden kurulma sına bu kıtapta merkezı bır ycr" (s xı) ve rılmıstıı Ya/aılaıın belııttluı gıbı Kadro oncesı her ya^anı ovkusu, ner bır KadroLimun dunva goı usuııun nasıl oluştuğıınıı, hangı tur kapasıtclcrı yaşamlaı ının hangı cvıcle rınde cldc cttıkleıını, vasam dcnevımlcrı ıçınde toplıımun sorunlaıını algılamaları nın nasıl değı^tığmı vc nc tur tophımsal llışkıleı iLinde bulunduklarını ve nıhavet gu/cıgalılarmın nasıl kesıştığını oıtaya koymakta, Kadro'nıın tophımsal ve bırcv scl bagljmmın anlaşılmasinda oncmlı ve rılcrsağlamaktadıı (s xıı) Kıtapta, Kadro cuLırın yaşaın ovkulcrıne dergının kapaıı masiııdan sonra da devam edılmektedır Yazarlaı bıırada, Kadrocuların, Kadro sonrasında gu/ergâhlaııııı çızmcvc nasıl dcvam etrıkleıı vc bıı guzctgâhta Kadro hareketınm yaıatıtısı olmayı nasıl taşıdık ları ya da ıcddcttlklcrını cle aldıklarını ve ozcllıklc tlc bu harekerı yenı koşullaıda larklı ortamlardı ve hiçımleıde vcnıdcn uretmeve ^alısıp ı,alışmadıkları uzcrınde dıırduklarını sovlemcktc vc şoyle devam etmektelcı "Bovlc bır değerlendırme, lıcııı va^am oykıılennın tamamlanması, hcm de Kadrocuların 19ÎO'lardakı harekctlcn hakkındakı dcgerlcndırmelcrının toplıımun gelı^ıucsınc paralcl olarak nasıl değl^lıgını goslcrcbılmck ıçın geıeklıdır Kadro sonıasina ılışkın boylebıı cleğeılcn dırmenın Kadro'nıın 1930'lardakı ovkusu nun daha ıyı anla^ılmasına olanak sağlava cağını dıışıınııyorıı/" (s xv) hlbette bovle bır <,all![manın yanılması lıiı, kolav değıldır Yazarlar ıkı nedenden dolavı ^anslı olduklarını soylerleı Bunlaı dan bınncısı, ya7arların, ^ımdı hayatta ol 7 0 9 Kadro harekeUnin analizi Kadrocuların yaşam öykirteri Önemli otoMyografflar SA YfA 13