Katalog

'Felsefe tarihin tüm posası içinde değer oldununıi kavramıstır' YUCEL KAYIRAN "¥"7" ıırgul Felse/e ve Yontemı adlı wC yaıımzda "Felsefe eg'ıtımının ~'L \ bııgun (jerçeğı değıl ama kendı larthını ıntelemenın bır aracı olarak /}/( v gorıuekte oldugunu" ılerı suruyor\unıız Bııııu bıraz acar mısınız^ Sıie go re bıınun nt gıbı feısefı nedenlert var? Mockrn toplumda felsefe asıl ışle vınden, ldeal Ussal olçunlerı kavrama ve varolanı boylc saltık olçunler karsı sında okme goıevınden soyutlanmalıdır Modcrnıst l)s ıdealıst Usu bastır maliılıı Modun eğnım kurumlarında felsetc di:jsal bır ınceleme etkınlığıne ın dırgenmelı, vc Cjeıçeklığın po7itıvıst ve nıhılıst, gorgıu ıı ve kıışkııeu gerekçc lerle lelselcden sıırulmesıylc, felsefe asıl amacınd.ı gııçsuzleştırılmelıdıt C.erçck lık ercgııuİLtı yoksun bırakılmış bır he\ sefe moıonların ılgisine yanıl veren oneııısı/ bıı konıı olmalıdır Felsefe f ğıtımı toplumsal dı/genın İçersine alındığı ve ona Mt olduğu dıı 7cye ılek feKefı Us ozguıluğunu yıtırır ve aıl olduğu dızgenın ıstemlerıne goıe vc nnıınla ııyıımlu yollarda ışler Felse ienın ya/gısı aıt olduğu akademık dı/ genın yazgısı taraiından belırlenır Ben 7erolarak akademık butun de daha bu vuk ekoııomık polıtık butunun ıçınde yer aldığı olçııde kendını onun ısjeyişine avaılamalıdır Bılım, Gerçekhk, An lam, Değer gıbı kavramlaı modern pragmatı/m onundc sclam durmalıdır F.ğer eleştırel olma kavıaımnı Turesı/, Değeisı/, giderek anlamsız ve usdışı ol dıığıı kabul edılen di/genın butunıınu ortadan kaldırnıayı vc onıı moral olarak daha ıvı bıı vapıya doğru donuijturmc yı hedelleven go7dağı bıçımınde anlar sak, vımıtluktekı dızgenın çıkarları ve vaıoluşu adına Felscfenın kurumsallas, tınlmasının veeleştııelozerklıkten yok sun bırakılmasının nasıl 7orunlu oldu ğıınıı anlayabılmz I elscfc saltık olan clan u/aklas,malı, gorelı olanın savunu sıınu ııstlenmelıdu Ltkısız, so7el, kıyı sal eleijtınltr gorıınurde ne denlı keskın olurlaısa olsunlar yalnızca di7gc ıçın onun nasıl demokıatık nasıl dayanaklı oldugunu gostcrmeyc hı/met cderler Tehlıkclı değıldırler r elseknm kauanıını vc tasarımını ayırt etnuliyi7 Tasarım gorelı, kavıanı saltıktır lasaıını o/nel, bıreysel, cleğışken, ama Kavram nesnel, evıensel, ve değıs,mezdıı Usun baki!} açısmdan açık tırkı FclsefeTanhı gercekte tek bır I el sefenın açınımıdıı vefelsefı turluluk val nı/ca ıısıın cvrensel doğasinı, onun o/ sel bıılığını kavıayamavan analıtik ba kıs açısı ıçın geçcrlıdır, geıçek degıl aıııa salt bıı goıungudıır Modern tın d e r çcklıkten Ust.ın Kavıamdan korkan bıı tındıı Buna goıe, Felsefe de duşıın ıneyen bır felsefe olnıalı, reel olanı ra hatsız etmemelı, vc ıdcal olanı çıııutme lıd.r I elsclcve donuşturucu anlamda ele^ tırel bır isjev veımek onıı Us Kavramı ile eksıksı/ olarak çakı^tırmava bağlıdıı Usdışı kıiijkucu, gorecı, gorgucıı bır 'lelselccılık' <>7scl olarak ussal olan bıı tarıhsel dunva kar^ısında en ıyısındcn ıl gısı/.dıı, en kotusıınden bılınci kendı ey tışımsel o/une bağışık kılmayı, onıı de ğıs,ımı yadsıvan A A mantığına kisit lamayı ba^aıan bıı dusjiınec uyııs,ması SAYFA 12 Aziz Yardımlı ile Felsefe ve felsefe egitimi üzerine 1017 Ağustos 2003 tarıhlcri arasında ülkemizde bir Uluslararası Felsefe Kongresı gerçekleştirildi. Dünyarnızın küreselleşme tehlikesiyle karşi karşıya bulunduğu bır dönemde gerçekleştirilen bu kongre hem zamanlaması, hem düzenlenişi nem de sunulan bıldirıleriyle dünya felsefe tarihine önemli bir katkı sağladı. Bız de DU kongre sırasinda felsefecilerimizle söyleşiler gerçekleştirdik. Aziz Yardımlı ile yaptığımız bu söyleşi dizimiz üç hafta sürecek. Söylcşilerimizin ilgiyle okunacağını düşünüyoruz. d.r Us sik sık gcnel bır tasarım, giderek salt bıı so/cuk ola rak anlaşılır Ama Usu CTU7cllık, O7gurluk ve Geıçek lık kavramlarıyla daha belıılı olarak açındırırsak o 7a man lıeıııeıı gorgu cıı ustın, aydınlan macı usun, pozıtı vısr nıhılıst usun neden uıktuklcrını go lebılırız ü uç kavram ıdcali7mı tanım lar Insan bu bakış açisından Du^tıncc, Duygu vc Duyarlığın sonsıi7 açınımıııa yeteneklı olarak, tum tarıhsclckınscl geçıcı değerlcrın usrunde ve otesindc sonsıız, ıdeal, gerçek değeıı ıçınde, gcr çtk doğası ıçınde anlaşılır, ve eytı^ımbel duşunce gızıllığın edımscllc^mtsını doğrulayarak ınsan doğasının gelı^ımı nın bır ereksellık sorunu oldugunu, O7 gurluğun gerçckleşmesının salt bıı ola nak cıegıl ama bır zorunluk oldugunu ortaya Koyar Bu onculler /emınındc jnsan jçin Eıek (O/gurluk) ulaşılmaz bıı otc vanın sorunıı değıl ama bıı dun vanın en geiçek, en cıddı, en O7sel so runıı ohıı \>Zı gofc, bııgnn dunyadalı haııgı olay ve sorunlarfehefeıçın bırdnnya so runu olarak gorulebtlır? "Dıınya sortı nu," veya "insanlığı ilgilendiren sortın lar" kıivramıııı nasıl tammlarsıntzf> Felsefe kendısı ınsan doğasının du !}unsel gızıllığının o/bılınçlı açınımı olarak, tum 07 bılınçsı/ tarıhscl/ekın sel surecı ınsan doğasına O7iınlu o ıde al estetık, etık ve entelektuel değerlcrlc yaıgdaı Bu ıdeal olçutler felscfenın ne yı sorun olarak saptavacağını da bclıı lerler Lğerıdealızm ınsan doğasının 07 sel olarak bır gu7ellık sevgı vc gciçck lık dınamığı oldugunu kavrıyoısa bıı ıdcallert erı^mış olmavan hci soıılu bc hrlcnım cn sonunda değersi7dıı, gu çeklıksi7dır gorelı vegeçıcıdıı Modcin Nıhılızm (varoluşçu ve postmodeınıst bılınç bıçımleiı) ınsan doğası kavramı rıı vadsıdığı olçude 7orunlu olaıak bu gordı değeıleıın değeısızlıgını, gcçıcı lığım, saçınalığını aşacak olçııtltidcn voksundııı I lıçbıı efc^tııcl, dcğı^tuıcı, donu^luniLiı cnerjısi yoktıır Aslında, uvgar olanı ussal olanı, tının gı lı^ımın dc ırış.ıkn henuz verersi7 degeılei du 7eyını bıle vok cdıcıdır Jnsan bu bakiş açısından doğal olarak degersı/, anlanı sız, saçmabıı varlıktır Vc usun çtkıldı ğı yerı, moral olarak, içguduscl olanın dolduınıasinın zorunlu olm.ısı olçusun de, nıhıli7mın ııst ınsan ve alt ınsan ım gelcıı, guç ıstencı varsıllık ıstcnci ve stx ıstencı ınsanlığın vazgisıııın modcin sinııceh belıılcnımlcrı olarak ortaya çı karlar (ıi/ıl, ıdeal, ussal ınsan değerle rının analıtık yad sınması bır tuı yan sız bır alanın değıl ama tam olaıak bıı dcğcrkrın karşıtla rının dogıulanma sına, bır çırkınhk, kotukık ve bılgısı/ lık tınınc eğılımlı dır Bıı tını modcr nıst Batı ekınının so7clcsanatsalyaıatılaıında, Furcbelır lenınılerınde vc pozıtıvısıt felsefı çeşıt lemelerınde goruruz Toplumsal di7ge ancak ona ayarlan mış bılınç biçimlerı tarafından ısletıle bılır, surdurulcbılır, ve savıınulabılıı Modern toplumsal dızgenın (kuresel le^tığı olçııdc pekala tek bır dızgeden so/ edebılııız) varolu^u bıı O7sıi7 (varo lıısçu) bılıncın sağlam tııtulmasına bağ hdır Bıı di7genın eleştırısı onıı ele^tırecek olçııtlerın gerçcklığı olçusıınde gerçek tır Usun ıdeal olçutlerının gerçek ol ması olçusunde, dızge Turc, Hak, O7 gurluk, Cîerçeklık ve (îuzellık olçunle rının altındadır, ve ancak bu saltık de gerk r ılc gorelı olarak bır Sonıuru, Bas kı Yalan ve Çırkınhk varolus.undan S07 cdcbıhri7 Postmodem nıhılıst goıecılı gın saltık değerlerının yokluğu onıı mo dcrn olana karşı eleş,tırel olma yetencgınden voksun bırakır Aslında açıktır kı usun olçunleıının bozulmasının kendısı \arolan usdışjnı doğrtılamanın ve sa vunmnnın en etkılı yoluduı 1 uicsı/ toplumsal clı/gc bır komplo ntın bclırknımı altındagoıulmemelıdır Bıı egeıncn sınıfın, olıgars,ının, emper yali7mın vb dunya olçeğınde etkılı olması olgusu gcnc dc modern toplumla rın Dc mokrası, Cıenel lstenç, Mulkıyet o/guılugu, Kıs,ı o/gurluğu, Bağımsızlık gıbı kavramlardan yoksun olduğu anla ınına gclıncz Bunlar 'dıınyanın gerı ka lan'n'da hiç kus,kıısuz cksıktır, bolum seldır Ama arkadan gelcnlerın kendı O7gun sureçleıınebakılnıaksızın kendılerını modern Batı'nın olçıınlerıne go rc belırlemede ısteklı olduklaıı dıızeyc dek taııhsel evrcyı butunıınde Batı'nın oktınleıı taraiından tanıııılanıyor ola 1 dk gorebılırı/ Doğıı bılgclıgının erdenı ıçın yeteıınce gelı^inemi!; olması olçıı suncle, bıı uluslar çoktandıı eskımiş, to ıcl bclııleııımlcrınıyıtırmcktcdır, vcye nılerını kendı 07 kaynaklaıından uret melerı soz konusu değıldır Kıtleler yapmakta oldukları tarıhın bılıncınde değıldırler Ve c gemenler de Bu sorun Dunya Sorıınuduı, aslında tum çagların sorunudur, vc "Kendını bıl ' saltık buyruğunu dogıulayan felse fe taraiından ba^ından bu yana ustle nılmıştır Bır sorun onu sorun olarak bı lenler tarafından ııstlenılır, ve Dunya Sorununun "kendını bılmcmc" sorunu olarak gorııldıığu duzeye dek,ya da da ha doğrusu, sorun Usun kendısını bıl mcmesı olduğu duzeye dek, ozel olarak şıı ya da bu olay ya da olaylar değıl ama Usun bu 07 bılınçsı/lık sorununun bu tunu felsefcnın sorunu olarak gorulme hdır Ultıslaı hıçbıı /aıııaıı 111 oldukları bu yuk Zamansal Sıırecın, Dunya Tarıhı nın neıesinde duıduklarmı anlamış dc ğıllerdır Kollektıf bılınclennde evıen sel ınsanlık degcilcrı ueğıl ama tıkel ekınsel dcğerler bclırkyicidıı Bıreysel Uluslar oldukları duzcyc dek, Fvrensc I Insanlığın dısıntla, aslında gci ısındcdır ler Onleıınde yurıımekrı vc tamamla nıaları gcrckcn bır vol, bıı olıı^, bıı gc lışım, hıçbır biçimck dıngınlığt 17ın veı mcycn bıro7gurluk surecı vaıdıı Vc bır sııreç salt bıı surcç olduğu ıçın bır ere ğc yonelıktır, ve crek ussal gı/ıllığın /o runlu edınıscllc^nusıdır Boylete ancak bır Us kavramı temelıııdc Taııhtcn so7 edebllnız, vc ancak bu btlıılenım tcıııc lınde Taııh bıı ılerlemc, gelıs.me, surcç tıı, bc>ylccc bır Frcğı, bıı amacı, bu an lamı vaıdır Vc yıne ancak Usun saltık olçutlerı altında tarıhsel onemsızlıkteıı, tarıh dı^ı kalmaktan soz cdcbılıri7 Us baijlangıçta kendındctlır, Dogadan uyanmakta, yukselmektc ve ayrılmakta olan Homo Sapıcnsın, bılebılecek ın san'ın henu/ bılınçsı/ı olduğu bır gi7il lıktır Ama bır gı/ıllık cdımselle^ccegı, açınacağı, gelı^ecegı ıçın gızıllıktır Ve ınsan durumunda nu gelı^mciıın eıcğı 07 belırlenımetnıenınucn oturu ozgur luktur I n ılksel ınsanda bıle 1 uic, ()/ gurluk, Duyunç, (îu/cllık, (îcrçeklık kavıamları varclır ve bunlaıın kciıdın de Cdoğiüjlan) olnıadıklarını ama du yusal aigı sureçlerı yoluyla Doğa'dan dı^sal olaıak kazanıldığını gosternıe gı rışımlerının (gorguculuk turevkıımn) tumunun ku^kııculuktan daha lyı bıı sonııç vermedığını 1 elsclc Taııhının kendısındcıı bılıri7 Boyk ( L Taııhı bıı gelışım olaıak, bıı ıleılemc olarak gor dugumuz dıi7eyc dck onun veıılı bıı 07un, bır ınsan doğasının açınım sııre a oldugunu doğrulamış olurıı/ Ve be lırsı? ve boylece yalancı bır /amansal sonsuzluğa dokulup saçılmak veııne bu açınım suıeci bıı ozıın edımselk^mcsı dır, aundırdığı bclırlı bıçımleıde vınc tam olarak kendısınde kalan bır gmllı ğıneylemıdır, vebovlecc sınır va da son olabılecek belırlenımdc tam olarak kc n dı ıle bırlığı, o/gurluğıı bulur Iaııhsel tınsel belırlenımkrın Doğadan gclme dıklerı dıı/cyc dek, Tarıh baştan sona bır ınsan yaıatısı, bır ıstenç, dııyunç vt bılınç urıınu olarak goııılebılır, ve la rıhsel olgusallıgı ınsana değıl ama ın sandan bağımsı/ etmenleie (belırkyıci bır altyapı, ya da dınsd ctmcnkt) d,\ yandırmak tam olarak ınsan ustu bır ct men konutlamaktıı, ınsanı bağınılı tıı revsel, ıkıncıl, bılınçsı/, değcısı/, kok vb kılmaktır Boyle çozumkmcleıde ozgurlıık yıtmıştıı Belırleyicı etmcn ın sana dı^saldır Bııgun dunyanın polıtık durumu, devletler ve uJuslararasındakı ılı^kıleıın daha ote nasıl açinacakları hıç ku^kusıi7 taıılım bu ulusal bırımlerının dınamık lerınc bağlıdır, ve bunlaıı tek tek orta K İ T A P S AY I 706 özgürlük siired "insanlığı ilgilendiren sorunlar" Batfnm iMçünteri Anaütik bakış açısı C U M H U R İ Y E T