Katalog

ğım ıncelemede dıle gerırmıştım ü yazı temeldc "sozcuklerın anlam onccsı etkı lcn" u/eiınekuruluydu ve yaklaşık olaı ak şıı duşunıelerı dılc getıııyordıı "Sanat cscrını oluşturan duşıınıe, du/ duşıınre den tumuvlc tarklıdır Sanatçı bır vapıtı oluşturaıakdusunceevresindealıştığımız anlamda mantık kuıallan ya da sozcukler le duşıınnıez Duşıınıenın araçları tumce lcr değıl sanat eserının araçlarıdır Hangı tur sanat yapıtıu/crıneduşıınuyoısa.osa nat yapıttnın aıaçları duşunıenın bınmle ıını oluştuımuş, so/euklerın, tumcelerın yeıını almıs dcmektır Aııtak sanat yapıtı nın araı ı olan şeyler, duşuncenın bınmle ıını oluşturuyorsa o?gıın ve tutarlı ba sa nat yapıtına ulaşılabdıı Bır sanat yapıtının biçimı, ancak boylesı bır dıışuncenın urıı nu olduğu /aman, kcndı o/gun ddı ıçındc yaratılmış bır vapıttaıı soz cdılebılır Yok sa, duz mantık kuralları, du/ dıışunte ıle vanlacak sonuçlardan bır sanat yapıtı olıışturmaya kaİKJnak, çoğıı kc? saçma va da tutaısız sonuçlara ıılaştmr So/cııkleıın veıleşık anlamdakı ycrlerı nı ıenkleı, çizgıleı, scslcr, gorııntıı kaıele ıı, kıtlclcı, so7ctıgıın anlam oıuekı etkılcrı, vb gıbı alıı Bır sozcıık sanatı olan şıırde bıle duz duşuncenın, soztukJerın ycrlcşık anlamla rma bafilı duşuncenın ycrı yoktıır İmgc ve aracı olan so/cuk once ajılaın onccsı ctkı sı ıle elc aJmıı, bu ctkı ılc dıışunulur Ne du so/cuklerın anlam oncekı etkısir1 Bır oınekle kısaca şoyle açıklayabılırız bunu Sozcuklerın duyulup anlam kazanması ıkı cvredc oltır Oıue kullandan so/cuk, bır tıtteşim, fızıksel bır olay olarak vaıdır H zıkscl bır evredır bu Bu tıtreşımın kulaktakı du/enekten beyne aktarılması, bu tıt ı qıme aıt kavramın one ç ıkmasıyla psıko lojık evre başlar Anlam psıkolojık evrcdedır Boylece, daha once, aynı anda oluş uıui sozcıık, nesnevckavram ılışkjsı,bun lardan bırıyle, dığetını eşler Başlangıçta bııe bır eşfemedır bu, daha sonra çağrı şımlarla farklı boyntlaıa ulaşir "Suıatın negıuel" demeyız sevdığımıj' bu ınsana, "yuztın ncgıı/e!" deriz Gun delık yaşamda, edındığımız sozcuk estetı gı sonucu, anlaıııları aynı olan so/cııkler den ozenlı scçmelerc gnışıri/ çoğıı kez Ru (\A bı/e so7iukleıın anlam onccsı etkı sinuı onemını gosterır O/ellıkle şımn soz cııklcrındc bu etkı, kılı kıık yararcasına ele alınmıştır tum usta o/anlarda Bu ne dcnlc dc, şıır oncesi ya da şıırın oluşum ışamasındakı duşıımeevıesındc, sozcuk Ier duz manüğın kurallarını aşar Şıırde bıcımın,o7gıınbıt şııı dılıolıışmasınınba şartsi sozcııkleıle duşuncenın bu haşkala şımı ıle bağımlıdır ınancındayım Rır ressam bu vontucu, bıı bestccı, ar tık sanat yapıtını oltışıım surccı ıçınde, an cak kcnnıne o/gıı bıı duşıınee biçimı, du şunce ataçlarıyladıı Bu aıaçlarla duşıınmck, sanat yapıtının turııne gore değışır S ınar vapıtının tııı une goıe sağlam bıı re sim dılı sağlam bır sınema dılı, sağlam bır muzıkdılı sağlam bıı şiırdılıoluştuıuı lz Icvuı okuyucıı, eleştırmen sanat yapıtı kaışisında du/ mantık kurallarına bağlı bır tavır alıtsı ırtık vapıtı anlanıa şansı voktııı Acidır kı çoğu cleştırmen çoğıı avdın bu açm ı/a kolavlıkla duşebdıvoı Aydın ı.a duşuncenın vcrıne, sanat eserının dılı nı ınLımavt kovamadıkları ıçin duşuvot 1 laı bıı acnıaza da Doncm dtrgısindckı kıııams.ıl va/ılaı AA da, bu goııışleıduı \ola çikaıak, venı va da şıııc ozgu bıı ııst tîıl sonınu ağarlık lavdı Oınegın "şııın bııımı sozcukler" olgusu geniş bovutlu bıı tartışma ve ınce lemeve alınmıştı bu ya/ılaıda ()ktay Kı fat'ın "Peıçemlı Sokak" kıtabının onso zunclen başlavıp Muzaffer rrdost'ıın 'sozcuklerın rıstl ıntısal anlamf goıuşle rındcn, Sabahattın Lvuboğlıı'nun "Şıırın Yapısı" vazlsına uzanan "şıırın bınmı olan sozcukler" olgusu yenı bıı bakış acisıyla ırdclemeye alınıyoıdu Bu açıdan bakacak olursak, o yazıların tumunde Genel de yenı bır sıır dılı, bır ııst dıl soı ıınu Ikın CUMHURİYET KİTAP SAYI 698 Sağlambirdil Rauf Mutluay'ın 1973 yılında yayımlayan o şıırler de orada nan "50 Yılın Turk Edebıyatı" adlı kıta Sanat yapıtı bır bıçim, biçem, ıçerık ııç bında, s,ıııuıı i(,ın soylcdıklerı ve verdığı oı lemesıyle ele aJuııı fıım bunlar cstetık bıı nek s,oyleydı " 1V î9 dt)ğumlu 'J'urgay Go kaygı geiektırır Bıı ııç oğe ıçınde geıeklı nenç, ikıncı kıtabı 'Ben Scverek Buyıı estetdc bııtunluk sağlanamadıkca.gcrçek rıım'de dıkkatlı bır sıır ışçısı emeğuıde go anlamda sanat yapıtından so/ edıleme/ runur Yaşanan gunleun duyarlığından Konudeıçerığıbırbırınekaııştıııısanız, u/ak kalamayan uyanıklığıyla, etkılı voğun yaptığınızın yaıına ulaşnıa olaöanını vok luklaıa ulajjmı^tır Dortlukler bıcımınde ttır O şıırlerın yanlışı benee nuradaydı o/lıı sovleyişleie kavu^tugu gozlenır Cîuncelı sanatın kendı dılı ıçınde genış /a Bıı muhuı gıbı bastılar bağııma senı mana donuşturebdıvoısanı/, eskımczlığe Ag7ı ve go/lerı genc olen ılk adımınızı atmışsını/ demektıı (ıovden hırçın bır denızc donuşmuştur Şıırde akım kavramma bakış jçıntz ne smıdı Bır gıınle değıs,ıp, bır gunu değıştırcn Bencc, her sanat dalı /engınlığmı vt () yıllaıdan baslayarak tum şıırler, ozel gclışımını akımlaıın çokJuğuyla saj*laı lılde de dortlukler ıcın "yoöun dusunce ve Akımlaı, sanatlau kısirfaştıran değıl, sanat duyarlıklaı getıien,yasamanağlışurler" nı ddlerını çogaltan olgulaıdır Bubııınc en telemesı yapılıyordu Bıı açıdan bakacak karşıt akımlaıın bıle, dıkkatle ıncelendı Ikinciyeni ğınde bırbıılctmın yollarını açip guçleıı Ama ikıncı Yenı genelde Işleınız, ka olursak, benım şııı ımde bıı kapalılık ya da dııdıklerı gorulur Ben yasamıın bovum a fıaltyadaanldtmız, \acma, toplunnaüıktan katıştan so/edıJemez Avnca 1960 sonra sı şınımın, toplumcıı şıııı benımseyen ke ılgılendığım tum sanat dauarındakı akım uzak bırka<,t\ )iın olarak mtelendmlmedı sımdedeanlaşılıp.değeılendırıldığınıgor laı a aynı olçude saygı vehatta lıavıaıılıkla mek bana sevınç verdı O/elıkle Kırk Kıı vakJaştım Korkunç olan, sanatı ve sanat Karşıtlarınca oyle üzellıkle de, kırk şağı şaır vc ya/arı Şııkran Kuıdakul'un şı çıyı tek bır duşunce, tck bır akım içine kuşagının kııru ^aırler ya da onların şurle ırıme yaklaşımı, o yıllarda bana farklı bır napsetmeye çalışmaktır Bu koşııllaı ıçin luıden vana olan, kendılerını toplumcu gııç veıdı dekı sanatçının vaıataılığından dcğıl, tııt olarak nıtelendıren eleştırmenleıce Kımı saklıgından soz eddebıhr Sanat ve davat Şıırlenm ya/ıldıklaıı zamanlaı gozonu ılk oıneklere, bugun sıırın dışına duşmus macılık kcsınlıklc yan yana gelemevecek ne alınaıak okunduğunda Toplumdakı kımı saırlerın o gun ya?dıklaı ına bakaısak ıkı kavramdır sancıların, sancılı doncmlerın trajık boyut haksı/ da savılma/laı Anlamsıza gıden larının çarpıcı ama populızme kaçmayan ikıntt Ytnı ıçınde yeraldn lıırgaydo yolda sanat yapılı uretılcme/ Başlangıçta bır şıır tlılıvlc, geıçek anlamda toplumcıı ncnı, ba^ldngı^ta bıı ahnıtrı dı^ındakı sıır kı bclıısı/lık ortamında, hıcbıı tutaılı, ge bovutta hesaplaşılıp, yansıtıldığmı ve îsya lert ya da $ıır anlayışını yadsıyor ınııyJu •> çerlıyenılıkçabasigostermcden.sııryazıp nımı gorursunu/ Hayır Benım sanat anlayışım vadsima yayınlayanların hıçbın yok bugun sııııınız uzerıne değıl, gelışme uzerıne kurıılııdur de îkınci Yenı şıııın ustalan, gıdeıek oz YenibirgepçekçlHk gunle^tıler, ^ıııııı anlam boyurlarını zen A nlaltıLldiuıızd u>n 1 ')(>() \onrasinda,Kcndınden oncekını o/ıımseyıp kendın gınlc^tırdıler, yenı bır ııst s.ıır dılı kuımayı yenı bır toplnmsalgcrçıkçı/ık arayi)i,farklı den sonıakıne yol açan bıı bakış açısıdır naşaıdılaı üuz mantığın boyutlarını asan, bır vcrt,ck(,ılıL anlayışt ie\ınde olduğunuzu bu Bu nedenle, vazdığım her şevı geçmı şe boiçluyum 1 um yazdıklarım bu gııne şıııın kendı gcrceklığıne, ıç mantıgına \oylt yehılır nııyız •* dek yazılanlaıın bırsonutuduı Ilk şıırkı ulaştılar Ama anlamı Soylev ya da doktı Lvet Ama yenı bır gcrçekçılık olarak tabım "Bozgunda '1962ydındayayımlan rıne bağkkk, ders verme olarak gorurse nıtekyebıleccğım şıırlcr 1%X sonıasuıda mıştı I uık edebıyatçdar bırlığı'nın 1963 nız surcıcn ve sıırın anlamından uzakla^ır başladı, 1971 yılından sonra yoğunlaştı yıllığında, 1962 deşıırımı?ı değerlendıren stnız () dont nıat bu tabanız anla^ıldı mı •> Doğan Hı?lan Sız di. o dont mdc yazdtklarımzhı aynı Aıılaşıldı Orncğın Cemal Suieya, Pa "Turgav Gonenç, ılk kıtabını yayınlaya \uclamalara karşılaşt/ntz mı' nırus dergısının37 sayisinda 1969 yılında rak, şıır gelışımını dıkkatle ızleven, buna Çok az Sanata beygıı go/luğu taka benımle ılgılı bıı değınmesını şıı ttımceyle kcndınce ozellıkler katmaya çalışan bır şa rak bakanlann, yenı bır çıkışı, yenı bır ^ı noktaJıyordu "Ama asıl onemlısı, şuıuıı ır olduğunu,Bozgunda'da gosterdı"dıve ır dılı arayışını sııçlaması doğal Ozellıkle açtı " yazmıştı Tum sanat yasamım boyunca, 1%() yılınd<ın sonra, ben dc o gııne değın ()n ıkı nıaı t donemınde Cmı] Galıp San kararlılıkla aynı yolu ızledım Cjeçmışı, ge yazdıkJarımı sorgııladım CJnlarla hesap dalcı "Adalet Bakanına Açik Mektup" ya lışunı dıkkatle ıncelemek, bıınıın sonuçla laştım Bu tur hesaplaşmalar sanat yaşa/ısının başında dortlugumu kııllanıyordu rından, geleceğe yonelık, sanatın kendıne mımda sureklı gundemımdedır Sonıu ıın lek oınek degıl bunlar Yaşamını Kıık Kıı O7gu dılı ıçınde, ozgun bırbıçcm oluştuı da, olması gerekene gore çalısınalarımı şagı'nı savunmakla geçinnıs Mchmet Ke k mak yonlendırıp, şıırde yenı anlam boyutlarımal şııı kıtaplanm uzerıne yazdığı ya7i BHnçN Ur hessplaşma na, ozellıkle de vogunluğa ulasmaya ozen laıda yenı, çarpıcı, farklı bırtoplumtuluk gostcrdım Bıı çaba, ozellıkle de "Dortanlayışından soz edıyoı du C umhurıyct ga Boylesı bıı sanat ugıaşı sıırı klı hesaplaş luk"lerde kendını gosterır zetesınde mayı, ırdclemeyı, araştıımavı /oıunlıı kı Sozunu ctlıfcınız )t lar Sıırımın İkıncı Yenı ıle dışkısı konu sııncla en ıyı değeılendırmelerden bııı l l d Lray Canberk'ın Sosyalıst Kultur Ansık \analı donemlcrın nırfav lnrtr.ıs lıOiKtK \urhrı Bueun o \ıır lopedısı'nde yazdıkJaııdır "Tıırgay Go IASIN İCINDI Bl NI IRM \K lcrın kdr^ılıgı nerde> nenç'ın "Yelken", "Dost", 'Pazar Posta (.1/1 1 M ıN IiOtK\KIN\ sı" gıbı dcrgılerde yayımlanan ılk şıırlerın Çok guzel bır so(.OIl R \ \ \ I de İkıncı Yenı etkısı gorulur Bırevselden ru O şıırlenn karşıtoplumsala, soyutran somuta geçışin sını lıkları Bugun de,o rında kurduğu denge, duvguları olçulıı ve gun de, oncelıkle sı matematıksel doğruları anımsatın bır bı ır olma cabalarında çımde aktarması, coşkuyu akılla dı/gmlc Sanarın kendıneoz mesı en belırgın ozellıklendıı 197() sonıa gu dılı içinde, gun sı şiuleıınde İkıncı Yenı etkısınden uzak celı, sanatın kendıne laşmış gıbı gorunmesıne kaı şdık bu akınıı, o?gu genış zamanına hır anlamda, toplumcu gerçekçılık ıçınde donuşturmeyı gererıtmc çabalan ıçındedır denebılıı Bu vo çekleştırmeve yonuyle Goııenç kayııaklandıgı İkıncı Yenı nelnıe çabalaıında şıırıyle bılınçlı bır hesaplaşm ıva gitişmış "jımdıkı zaman, saozgun şaırlerden bıııdır n ıtın kendıne ıvgıı dılı ıçınde genış iA ^ttrıntzın bııgıtn dc bo\k une anlaylıp mana donuşeme defcerlındırıldı&ını \o\/< yebı/ır mısınız' nıişse, ya/dıklaıını Buvıık olçude haviı /ııı gelcccgı \oktur Nıden> () donemlerde, Ydlaı oıue Ismet O/el "Şıııın okıı\ıı kımı şaır vc clcştır cusu şaırlt rdır ' dı\e so/ etmıştı bır tcle meıılcıct nLredeyse vızvon progıammcfa Doğru Şıırı vaygın tt k gıçcilı şıır kılın laştuan da şaıılerdıı nıava çalışilan, ıısteKuşağımın usta şaııleıı.başarı çızgderılık çok satıp, çok nı korudulaı, gelıştırdıler Kendını vınele okıınan, ama sk)gan vıp, du/eylerı duşenler de oldu Ama bı/ cılığın otcsıne geçe den onıekı kıışagın şııre şanlcic olan yak memış şıırler bugun laşltnını buyuk olçude gostcremeıiıleı neıede' İkıncı Yenı Onıekı kuşak ıyı bır şııı okuııı olmakla dıvc oıtaya çıkan kıkalmavıp, şııı ıfeğeılendıımclerındc ben mı zırvalamalar ne merkezu deöddı Iyı şıırler, ıvı şaırleı on redeyse, kenddeıın lan mutlıı edıyordıı genelde (,oğunlukJa den başkasına top da, salt kendılerının 5 1 1 gıbı bır şıır değıl, 11 lıımculuğubııakma kendderınınkınden farklı bır şııre de aynı ' J SAYFA 5 cı Yenı'nın olmazsa olmazlarından bırı olaıak one suruluyordıı Bugıın dc bıı duşunceleıın, bcnım açımdangecerholdugunusoyleyebılııım Gerı,ekte tkıncı Yenı ıçınde nıtelendı rılen o/anların bırbırınden (,ok taıklı bır şıır dılı oluştuıduğu açıkça goruluyor Bı cem ya da bıcım açısmdan ortak ozellıkfer yok Fark () gııne değın ya/ılan şıırın dışında, otesınde, alısılmamış bır siıı ddı, du/ mantığın sınıılaruıa (,ıkan anlam bo yutlaıı olu^tumıaları Donem dcrgısınde yayımlanan "Sozcııklere Yaslanmak" baslıklı ya/ımda lkıncı Yenı sıırın gıderek yalınlaşacağını, sıırdc anlamm bovutlaruıı zengınleştırıp rarklılaştııacağını yazmıştım Sanırım bu da gercekleşf ı