Katalog

Zaman'ı ve 'Mekân'ı aşan günliikler Prof. Dr. BAHRİ SAVCI 1 l skiden buna "hattrat" deniyordu r~i geçmişteki bclli bir zaman içindc, t J bclli hn mi'ktui üzerınde, "kışılerı bclli boyullart da bilinaı" olguları geçmıştcn şımdıye erışctı ve geleceg'e uzanan yönleri içindc öykülemedefcerlendırme girışımı Bunlartn kımisı çok kuru olurdu. Büyulü bir atmosjerle gizcmleşmeden yok.sun kalmlı Mahmut Şevket Paşa'nın sadrazamlık hatıralan gıhi... Ama tarıhin la kendısı Sımdilcrdc buna anıgünlükgünce dıyorlar onda, arlık, olaylar, büyülü bir bykülcnmc yapm ıçınde sunulur; yaşanmış, simgedc yenilcnir, geçmiş bir "zaman sürccinin ditnii ve hu günü kaplayan boyullart içindc süzülerek, şımdiyc yansır; olgu, tarıhin ,ıçınde sorgulamr (Turgay bunlardan takvim tarihini kaldırmış.) Sahı, lürgay (îbncnç nc yapmaktadırhunlarla.' Oncc yapmadıklanm söyleyeyim: lçinde geçmtştn olg/daş/ıg'ı "zaman" etmenıne aldırmanııştır. "Mekan" bgesini dc, adcta, daenlemerenklendırme ynlıı dc bcliınlcmeyc kalkmanııştır. "Kişilcr'i, yaşamdaki başat dış çtzgilenyle somııllaşlırma bcvesınc kapılmadan, bircr "dcg'ını"hdlındcgös/ermtştır. "Olgularııse, zamanın, takvimscl belirsizliğimckanın hetımlenmemış dekorsuzlug'u kışılerın, figüratijsomutsuzluğu ilc uyumlu kılarak yaşadı&ıtnız dünyanın clle tutnlur olaylart kıhnaya gcrck görmemiştir. Ama bir şey yapmıstır Cıünlüg'ünii, şımdiyc kadar biıdigımiz anıgüncc vc günlüklcrdc pek gbrülmeyen bir bıleşım (tcrkip) ilc, resimmüzikhayranlıkö/keözdeyışdüşün vc dc şııı; gene şıtr bıleşımi yüklü biryaşam yansıması kılmtştır. l latla, buna bir yansıma dcğil, yaşamt düşünccdcduygudafchcjc vc şiirdc, ycnıden yasanır kılma denıck gcrckır. Bir ba$ka dcyimlc, Turgay (liincnç bir özgün yaralı halindc ça/dadtğıkurgu/adığt bu günlüklcrdc, oncc resmınmüzıg'in şıırını sunmak/adır. Insanoğluna (kımdenmn kışılıklenndc) duydugu bayranlıg'ın şiirini vcrnıcktcdır Vc ayrıca da {gene kımdenmn ktşıliklcrindc) tnsanogınnun beddeg*ersiz belirlentilerıne (leccllılerıne) duyduğu b'jkcyi dc aamasız bir anlatı tadıyla söylemektedır Evct, Turgay'ın bu günlüklerinde bir "eksen'i var rcsme müzığeşiire dayalı birya^am, bir yanda; sanalı açıklayıcı, onun dallannı bırbirleriyle bütünleyıa bir bilgidüsiin vc jclscjc ürclimi bir yanda Vc bunlarda, "özdeyiş"lerı ıçeren bir dcyimlc, bir söylcm: üzerindc uzunuzun düşüHühnüş, bir ö'mür boyu ya$anarak algtlanmi!) olgulardaki (hcm iç dünyamtzın, hem de onun dtşındaki dünyanın olgulanndaki) özütcmcl noktayı'sorunların kalbi" denen merccği bıraen aydınlatıveren bir anlatı... Zaman zaman, acıyı, karanltğı, umarsızltğı, fakat bencc hcr zaman, "dcSer'e, "güzel"e, scviyleaçılmış bir aydınlalı. Bu günlüklcrdc, kcndisinin yaşamında, insanların ya^amt var. Bu, her zaman, büyük çaplı, girdaplı, dcrin karmaştklı olaylar mah^crinin yaşanıı deSildir. Bu, çoğu kcz, basit tck çizgili bir oîgunun öykihüdür. Ama, şairyazarımız, bir günün alcladclig'ini anlatırkcn dc, bir aydıntn, yaşanmtşlık içindcn süzüp çıkardtğı bilgclı^ı vc şiırlilıg'i bıdııp deyimlemiştir. Böylcce Turgay'm günliikler/, "Dün Ali ilc rakı içtik, Veli ilc tavla oynadık gibi "boş'lann öykülenmeaini asan, örncgHn, bir rcsim, bir müzik irdclcnmcsinde birkaç şiir dizcsinı anımsamasında yaşanmışlıg'ın giz ve duygu içeriğini düşün SAYFA 10 deyımlcmc tt\ta\ı olan lürgay, okuyucusuna, bu aşamaya gelmcde çok. yardımcı olmaktadır Yeter kı, okuyucu da, algılama yctkilcrini işleterek, bir zahmct ctsin Sonunda hır mııtlıdıık tadacaktır vc fclsefe yiikünü süzcsüze mnmaktadır Okuyucuya bu zahmct gcrcg'ıın anLıBurhan llygur'un, "içeriklcrın scrüvctırken, aslında şıırınreuninmüziğınsh nı'ni veren, onıt dajifre cdcn çızgılerı de, nemanın özünc varmanın zor/uğunıı hcbunu kavramamıza pek yaramak/adır Iırtmek ıs/edtk, diişünü kend/nıiz/n bir Çünkü Burhan Uygur da, yaşanmışı, yalbcsını yapmanın o kadar kolay olmadıg'ınız geçmişte btrakmıyor; onu "şimdî'ki nı vurgulamayı erek aldık. ktlarak, gelecege de uzatıyor Turgay'ın bunları a^mada okuyııcnsnna yardımmı da heltrtmek istedık ÇünVe böylcce, huyapıt, "Zaman ın Sulakü, adlarım açıkça sbylcdig'ı bu dostlarım rında" yaşamın dolulug'unu anlatan bir anlatırken, kimilcrinı neştclcrkcn, kimi sürcm olarak (yani bir sürcmin öyküsü, çevrelcri bctımlcrkcn, ulaştıgı byk.ülemc htr sanat »iylemı olarak) karşımtzti çtkdüzeyi, her yön ıle olgunlaşmış bir tahkimt) oluyor. ye (narration) gücünü açıkça vurmaktaAslına hakarsanız, "günlük", lürgay dır için bir vesilcdir: Ya^anmı^lıg'ı, degindifc Bu bir yazı ustalıg'ıdır gerçcklcrt kunhünc vararak, miizığı», Ama bcn, l'urgay'ın hu gücünü güç yarcsmin, $iirın, öykünün dilındcn ba^ka, pan gizi hclırtmck ıs/ıyorum. Onda, ınyent bir dıl ilc töylenıe vcsılesı A slolan, sandan msana tasan bir ucak/ık vardır. ya^amın kendisidir. l'urgay'ın kcndisi vc içindc öfkc oldugıı zaman bile yitmebir bblüm sanatçı, mzcüklerin anlam vc yen ınsan vcakltğı KızgnıhVını, hırçın Imılanyla kurulmuş )iir dili ilc bunu eleştirisini, umııtlarınt, ktrıkltklarını vc yans/t/r Bir bblüm lanatç/ da, ç/Zgtgblgc, kendhiyle haap/aşmavı apaçık or/aya lckc vc rcnk olanaklarının oluşturdug'u koyma içlenlig'indcn gelcn bir insan sıreiım dılıne vurmaktadır yaşamı Bir bbcaklığı Kendisinden irkilmdig'i, tedirginlüm dc, mclodilcrc dayalı bir dilc başvuır çt/esı" yansır, akademık bir sabırla el lik duyıddug'u zaman bile, künkünc varurlar aym fenomayı vermek ıçın Erck, rı/dtğında, tadına da vanlmış olan bırseyaşamı, künhündc vcrmeklir. lürgay, bu de cdi/miş bir sanat tarihı formasyonunkez, resminmüziğin$ıırin içeriklcrındc dan gelcn "resım algılama" mcelıg'i usta vi ilc sızi ısı/an iınan sıcaklı$ı Sıze kenkıni, onları irdclcycrck vermek. istemiştır lıg'ı gbsterilır; bir ekonomımatematik lo dını "yanlış hırben" olarak sunmaya tcnsının ürünü bir düşün istiflenmesi gernezziil etmeyerek, size, kendıni netleşmış Bir düz yazı kurgu/amast olan günlük, aaklığı ıle gbsterme korkusuna düşmcbuna bir vesilcdir. Vc, lürgay, günlüklc çeklcştirilir. rinde hu işi kendinden sorum/u. özgür Yalnız okuyuci4ya da, bir çaba göster den, oldujhı gihı sunmadakı ştır yıikliı ınsan ucaklıp . kcndinc sadık olmaklıkbir kışıliklc yapar. ()zgüı; çiınkü, gerçcmc gbrcvi düşer; okuyucu da, günlükletan kaynaklanan bir öfkc ıle yıprandıg'ı ğin arayıalığı, özgürlük itter Sorumlu, rıtı ıçeriğındekı şiirin derinıne inme, düzaman hilc, sevi ile yüklü insan sıcaklığı çünkü, gerçe^ı deyimlcmcktcn başka şunün ust düzeyım kavrama çaba\ı gbskaygılara, kendisini kapamıştır. termehdır () zaman, okuyucu, herdalı livct, bu giinlüklcr, ckonomımalıyeilc sanatın, nc kadar yüceltict; diışünün matematık lojiklerınc dayalı bir eslcl forBir dc, iunu vurgulamak gcrckir: lürde, ne kadar yapıcı oldufunu anlar ve masyonunıın düşün ürctıcılertdır; beKinıgay'ın gunluklerınde, yalnız "günlük yanıbzünü de •ievı ile yüklü hır ınum stcaksanan"ı verme tutkusu, asılmtştır. Çünkü bunları tadarak mutlu olur. A slında, sanatın, estetık öğelermi, dü lıg~ından alan sanat yaratılarıdtrM yaşam, günü de ıçeren, hcm dış dünyada, \ünün manlıksal yapıstm yakalama vc * Haziran 1990 hcm iç dünvamtzda olu\an gerçcklcrin bir oluşum sürcmıdır Bu türemı, ıman (özclliklc sanatçı), duyulrnuşluklar, kavranmışlıklar, algılanmışlıklarla doldurur Sanatçı, i$tc bunlart verendir. lürgay, bunları verıyor Ayrıca, btekı günlükçülerdcn ayrılarak, kimi sanat kuramlarını da bir bılımsellık aydınltg'ı içindc nlusturuyor. TEMMUZ 2003, 210. SAYISINDA Bir başka deyimle, Turgay, yaşamdaki, insandaki boyutların pesindedir. Bunun SIVAS KIYIMININ 10. YILI içtn, yalntzca günlük. fiztkscl dcvmimlcrı bykülcmcklc yetinmez. Yaşamın bütünüBİR KÜLTÜR DEVRlMtNtN BOYUTLAR1 / Server Tanilli nün içtndeki duygusallıklarındüşünsclÇAĞDA.Ş ALEVt ŞtlRl VE SIVAS OLAYLARI / Calherine Pinguet liklerin günlüğünü yazmaya yönclir. C) zaman da, günlüğü, bir "aeneme" mtelıg'ı OĞUZ ATAY'IN YAZ1DA TUTUNAN HAÜ / Kerim Balacan kazanır: Sanat formlartnı araştıran, onları n ıçinde belıren msan anlamlarını helirRlR YAZAR OKURUNU ARIYOR / Handan Inci ten dencmelcr... Bunlarla, bir genel "Lis77ri'UNAMAYANLARYyAN "BABAMA MEKTUP" / Seval Şahin tetık Ktıramt" oluşturacag'ını da umuyorum. Yapıtının arka kapagmda verilen OĞUZ ATAY'I 25 YIL SONRA ANMAK / Barlas Özankça htlgıleraen anladığtmıza gbre, bir ekonoSANATLA DONAT1LAN ÇEVRE / Adnan Binyazar mi vc maliyc formasyonundan, nasıl bir matematık üretıalığine ulaşmışsa, bu deSANAT VE ÇEVRE / Zafer Gençaydın nemelerdcn de, üniversitedc vcrdig'i dersMAYIS NOTLARI / Alova lerden de bir "estetık kuramı" üreteceg'inı umabiliriz: 1988 günlük/erinde, e/es/iri OKUYLIP YAZIP C.lDİYORUZ İŞTE / Gürhart Tümer konwiunu, eleştirmenin işlevtnı anlatırAMANSIZ TÜRK DÜŞMANI / Bertan Onaran ken göslerdig*,iper/ormam, bu umudun kaynağıdır. tSTANBUL'UN NÜFUSU NASII. YARIYA İNDİ? / YücelFeyzioglu Simdilik, yazarımız, bu günlüklerde, KÖY ENSTÎTÜLERİ VE YENÎ DÜNYA / Mchmet Başamn duygularmalgılann kimi sanat yapıtlanYALAN / Mukadder Haydari nı aydınlatmanın bilesımıni vermektedır Bir de Orhan Peker Sadun Aren HocaİZLEKSEL BtR ŞİİR Y1LLIĞ1 / Kemal Gündüzalp Demet Tanerl ialdun TanerAyça Da/oASIM BEZİRCİ'DEN YANA / M. Sadık Aslankam kayVedat Dalokaykcndi ikiz kızlarıkcndi şaır kisi/ığı üzerinde yapacaft ödev için, kendisiylc konusmaya (mülakata) Sür: Ruşen Hakkı, Yüksel Pazarkaya, Tahir Abacı, gelen liscli kız gibilerın ucakhklarım yansümaktadır; profcsyoneller için yaptlMüslim Çelik, Abdülkadir Budak, Onur Caymaz, m/s bir biukletle Izmır tnkakhırtnda, geçSclahattin Yolgiden, Eahri Güllüoglu, Onur Sakarya, misi arayan avareliklcrin ^iirini vermcktedir Ve de, ara sıra, (Aman l'anrtm') k.ıFatih Artvinlı, Elif Sofya, Şaban Başçallı. zının hırçtn öfkesini... (Ama, bu bfke bile insan sıcağı ile hırçınlaşmanın nefıs bir Yönctlm Yeri ve Yazışma Adresl: Kuvukparmukkupı sok. No. 17 HOOfıO Hcyoftlıı İM.mhul diyaleklig'ini sunmaktadır). Tcl.. (0212) Zl)i ıl (K>; KAX (0212) 293 Mİ 08. Dagltun: HIRYAY A $ ; AHONKÜK: AhomI tıl Bütün bunlarda okuyucuya yeter. (212) lli H3 32 Al>onec fak.v (212) 222 21 10 Alx)iu.t ınuıl abonfKfl.ıboncl.rut Alyıncl Nasıl yetmesin ki, bu günlüklerde, web www Abonct.nct uzun bir sanat yaşamt içinde çekilmiş "şi ADAM SANAT CUMHURİYET KİTAP SAYI 698