Katalog

Mehmet Başaran Köy Enstıtulu yazarların öndc gelenlerınden biri; !;air, öykiıeu, romancı, denemecı... Başaran, clbette heıkesin bıldıği, duyduğu bir "ad", ıyı dc gençler yeterıncc tanıyor mıı onıV /)^M.SADIKA$LANKARA C umhuı ıvı t dı vıımlcıınm kıtleleic buıımsetılmesinde, vıııtta^lık bı lıiKinın vavgınLt^tıı ılmasmda bu vıık ı^lıve sahıp kuıumlaiclan bııı l lal kevluııseotekı Koy Enstıtıılerı Hcrıkı sı dc Anadolıı Aydınlamnasının eylem bağlamında ıkı onemlı kuıurnu oldıı hep 1946'dan sutııa guçlenen karsjdcv ıımcı harckct halkevleıını kapattııııken kendıkımı dogıudan hcdef almaya vo nelmcdı hıçbır /aman Ovsa Kov Enstı tuleıı ıçın avnı vatgıvı dılegetnmekguç, Çunku gerıcı sıyasal ıktıdaılaı Hasan Âlı Yueel'ın bakanlıktan ayrıh^ıyla \Anız Kov Fnstıiulcrıne degıl, Lnstılu ko kenlı oğıetmenleıe kaı şj da dcvım verıntlevsc tam bır savas, aetı deııebılıı Aneak eııstıtıı kokenlıleı, bu baskılar kaiijismda hıçbıı /aman yılmadı, dagıl madı, hep oıgutlu duıdıı otesınde ens tıtulu yazmcı kuşağıvla guıeı ıktıdaıla rın ıplıgını pazara e,ıkaınıavi sıırduregel dı Iste Mchmet Bas.aran da bu kuşağın oııde gelen vazaılarından bırı, şaır, ov kııeıı, romancı, dcncmecı Basaıan, el bette herkesın bıldıgi, duvdııgu bır "ad", ıyı de gençjc r veteı ınce taıuvor nıu onu' Kışısel gozlcmım o kı, gcnçleı kov Enstıtusu kokenlı ya/arlaıa v.ılınkar yaklajjiııa eğılımındc Sozgclımı bu vazaıla ıın "dıiijuknıtelıklıva7in' varattığı va da ıu unlı ı ındı vazınsal voğunluktan uzak vapı' kuıduklaıı kanısını ta^ıyorlar ge nelde Bu vazıvla cumhurıyetın kıtlelerle kııcakla^mı^ ıkı kurıımundan bırınc veı açaıken ku^ak bııevlennden bıı vazarı genç okuılaıın venıdendıkkatınedebiı nayım ıstcdım Mehniet Basaıan'ın ıkı kıtabı vaı ma samda Yasaklı / Aunın ve Sevgının Yuıttası (1987 /( umhurıvot, Ikıncı Ba sını 200i) Aç Haımanı (1%2/Uçun cu Basıııı, Papııus, 2002) 'Yasaklı' yazarın vazınsal nücü Bu bakımdan hoi; anıştıımalar tasıyan, hıı/ıınlu gulduıu fılmlerındekı gıbı rıpkı msanı duvgu gelgıtlerıyle savuran, ver yeı gulduıup ag latan ama bır solııkta okıınan bır ıoman bu Mefıınct Basaıan, Aç } larmanı'ndakı ovkulet ını olağanus lu taıtımlı, gıi7cl bır Turkçcvlc kaıaıak t 7j»ılendırıyor Nc kaclaı gelışmış bır dıl bu ijaijnıanuk elde dcğıl 'jatr dılı clbet tc ştırubunu ıçmiij, havını vumak vıı 1 mak kabaıtmı^ Kov Lnstıtıısıı çıkısjı kımı vazarlarda goıulegeldıgınce du/avak bır anlatıma sıgınmıvor hıçbır /aman Mehmet Ba^a ran Bıı anı aktaıımından baijinagclcn Uıı "hıkâvc ctnıc" vaklaijimından çok avrılan, hatta bıınlara uzak duran bır oy kuleme getırıyor vazaı Anlatılaıında "ımgesel çagular"a açtığı alan I\A bıınıı gosterıvoı tmgcUme.budogıultudaan lamı voğunlaijtıtma, arındırıp sıkılama Mehmet Başaran ovkulet ının dıkkat çe kıcı vanı Onıın ovkulemcsı, dılsel zarafetı ka dar bu tutumundan da kavnaklanıvoı ku^kusu/ Şaırlığını, ovkuculuğunun arabasınako'jiıvoı bellı kı va/ar Kım bı lıı kaç bın koruöun alevınde nar gıbı kı /artılmiij, orste kım bılıı kac bın ke/ do v ulnıuij, bılevı taşjnda kım bılır nasıl da bılcnmış bır dıl Mehmet Basaıan'ın dı lı (ıcnc ovkııtultı bu dıle oykunmek /orııncia dcgıl elbette ama bır kılavuz olaıak vaıarlanabılırUr vınc dc bundan "Dılı paııUlatmak", "Dılı bılemck" an laıııında ogıenet ı klerı çok van vaı Meh ma Ba^aıan'dan Yazaıın ovku anlavı ijina katılmavabılııler, do£al bu Amaov kııdı clılın nasıl ı:,leneceg!, otesınde ov kunun dılden nasıl vararlanacağı konıı sıında bırcrornek anlatı bıınlar Anlatan ovkıılerı vok mıı pckı vMd ıın1 Var clbette Oınegın vapıtın "Aç Haımanı ' başjıklı ılk bolumıındc pek ptk bıı ıkı ovku gosieıılcbılıı anlatma agulıklı ama "Kesıt" başlıklı ıkmcı bo lum tumdcn anlatma agulıklı Alışılageleıı "hıkâve etme" ağırlığı tasıyan oykuler bıınlar Ovku tadı vavanların vanınıla, ılle anlatma ağırlığı taşıyan bu or neklcr vapıtın /avıı vanı kuşkusuz I lat ta valnızca olav aktaran, ustelık bıı açıdan bılınçlendırnıe çabası ıçinde goru nen, sııadan ovkıılerı de var Menmet Basaıan'ın Bıınlara, yazım vanlısındakı çokluk da eklendığınde, kımıleyın okuma tokezlemelerı bıle yaşanıyor oykulerde Ama kırsal dokudan, ınsanın derınle ııne ınen oykuleı dcrlıyor Mehmet Ra baıan Ne kı tek boyutlu dcğıl onun oy ku kiijilt rı Ruhsal dunyalarına gırılmı^, katmanlau arasina sızılmış oyku kahıa manları getıııvor vazar onumuze Geleneksel knsal doku hıkâyesını sılalavıp voğunlaştırmıs bır oykueu gorıınıımun de bu oykulerınde Mehmet Bayıran Onıın ovkıılcıınde kov de kıısal vapı da bıt kent ovkuciısıınıın daha dogrıı su kcntlı ovkııcunun vakla^ıınıvla ışUnı voı Cıcıçckten dc bunlaıd.ı i»ılı<jmiîj kcntlı bıtevın soruıılaımı anımsaian kahıamaıılaıına.gclı^mı^bııevUı olaıak vaklaşan bır ya/aı tııtıınıu sc/ılıvoı Yal nızca bu açıdan bılc ben/ctsı? bıı bı ı,emle sunuvoı ovkulc ı ını vazaı Bu anlamda o/cllıklc bıı ıkı ovkıınun lıııkçcıU u k ı n bıı Maıquc/ ıklımın dcncsıtılılcı ta^ıdıgı oıic sıııııU liılıı pc kala Doncmı ıçınılı I ııılkncı ınesınlc mesı olaıak da alıııabılıı bıınl.ıı ( )/cllık le"(, ukurcıı lahıı '(, aku ı Ncıedc ' ' vb ovkulcr ıçın ıalıatlıkla savlanabıln bu Yogun bır co^ıımcııluk voğun bıı hıi7iın "(, akıcı Ncıedc'' vı ıleııkı avlaı dd AdaıııOvku'clc "Dnııtıılma/ Oyku lci" dı/ısını(eı%lcıncvı duşundugumu dc eklevevım veıı gelmiijken Cıeıek Yasaklı , gcicksc Aı, Ilaıma nı,hcm Mehmet Basaıan ıtanımak lum de va/ınsal tatlar dcımck anlanıında ı^ 1 te onunıızde "Aç Harmanı" Mchrmt Ba^aıatı, Yasaklı da, "aei nın ve sevgının vutttaşı"nı, tam bır ro man dokıısu ı^ındc anlaııvoı Bovlf oluncaaulalRi Mı.hmet Ba^aıan'ınktn disi olmaktan (,ıkıp ıııhsal dcıınlıkleıı ^cli'jkılcıı du!jk.ı.ınluklcııvl«. guç,ek ro nıan kahıamanınadonu^uvcııvorkolav ca "Anlatıcı"nın s.onuıtladığı ger<,ck tenlık duvgıısıı c,ok sağlauı, ayaklaıı vcr dı bıı "ıonıan" koyuvor oıtava Yasaklı i(,ın avkırı gtrcck(,ı bıı 10 man tkıiLİ)ilıı pckâlâ Aına bclgc kııll.ın dıgı bu bflgeUıı vapısında LMitügı n,ın dc "bclgiscl loman" avnı /anıanda Lget bclgcUr roman kurgusu dı^ıııda kcndı baijlatına duısalaıdı o zaman bır "belgc roman" olıırdu o kadar, sanatlaij ma/clı yanı Yazaı bızc belgelcıı anlat mavı oncelertlı yalnızca tyı kotıı aıılatım gucu bulunan bcıkes ıoman du^cncğı i(,ınde bunlaıı kıtaplaştırabılır ku^ku su/ Bu.olanın bıtcnın "roınangıbı" an latıldıgını ımlese dc aniatının "roman" olciuğıınu gostcrnıez yınc dc Mehmet Başaran ısc kullandıgı bclgclcrı roman kurgusunun geıecjerıne do nu^tuınıevı ba^arıvor cnıkonu Bu nc denlc kıtabını ılkın anlatı bovutundan "bclgesel ıoman" boyııtuna tanıyor, son ta da "avkırı gerc,ek(,ı roman" dıızlemı nc yukbcltıvoı Rolumlerı gcrek kendı ıı,ınde gerekse bııbıııvlc ılı^kılendırmcde bır scruvcn romanı havasında kuıgulayıp merak SAYFA 16 "Yasaklı... / Acının ve Sevginin Yupttaşı" Mehmet Başaran Yasaklı da acının ve sevginin yurttası nı tam bır roman dokusu Içlnde anlatıyor duvgusunıı sonuna dck avakta lutm ıvı da baijauvor Zatcn hır polısıvc dokusuncla gclı^tı ııyor vapıtı yazaı Bıı "vasaklT'va da nu vakişji hcihaldc KaİKa'nın îjato'suna goıulcımcsıdc (17*5, 1X1) bıınıı gostt ıı voı bıt bakıma Ku^kuvu aıtıııci ogclc rı (orncgın 52, 5Î) ustalıkl ı vcilc^tııdı gı goıuluvoı 7aten va/aıın ()vl<. \a 12 Maıt'ın o su ık gunlciın dc* ulkcdc pck çok acı va^anııkciı ba^ı na gclcbılccck olası olumsıızluklar kaı ^İsınd.ı dıkcn ustıındc dıııaıı bııı, bu sı rada "odul" havasında lnı 'vurtdışı" oııuisi ılııs.ı nc olııı' Anlatıcının lıcp bıı ıkiKinı ı^ındckalmasından daha do gal nc olabılır bıı chırumda' Roman bo vunca "pasapoıt"un anlatıgnu ı olmak tan (,ıkıp temel ofcvc domı^u dc bıınıı vıuj'iılııvor Yasaklı 'da anlatılanın on yuzu, anla tıcının Almanya'ya gıtme btı ııvcnınc va da du^leı ınc ozgıılcnmı^ gorunsc dc c(c ıındı okorkıı toplunuıııun baskı yonc tımıncc vılgınlaştırılan bırcvın vc tabıı baskı dıi7cnının katman kaiıııan aktarıl dıgmı da bclııtnıclıvız Ama bıı arada on yıl gerıdc kalmış, 12 Mart gunlcııvle tccvıt'm u^uk mavı gunlcrı bılc gec.miijc katılmış, 12 Lylııl gchp kapıya dayanmıştır, cpcyı bır yol da alarak Yasaklı 'da, yeı ver gcnyc donu'jlcr le Kov Fnstıtulcrının o hevecanlı, co^kıı lu yılfjıına da bıı çakım ıızanıvor vazaı Kov Lnstıtıısıı kokcnlı va/aılaı avıı bırkıiijak olaıak nıtelencbılıı hcihaUU Ne var kı bu vazaılar kuşağı, kcndı cks tırmcnını çıkaramamiij, bu e,ei(,evcde eleijtııısını vapıp kendisını sorgıılayanıa mış bıı kıı^ak (, unku sıııeklı bavunmada kalnifj bıt ku^ak saldııılaıa kar^ı kakvı savunma va, bunun vıkılmaması ı«,ın canını dışı ne takıp sava^maya tutıiijmıı^ msanlaı hepsı cfe Sozgclımı, bu vanıvla degcilı bıı denemecı, eleştıımccı 1 lasan Âlı Yıı ccl'dcn tutun Sabahattın Lyuboglu na ürhan Buııan'a, Vcdat Gunvol'a dek butıın ustalar, vapıvı koıumava ı,abala ınaktan vapının ıçıvle ılgılencmcını^ bu turlıı Sozgelıını I^ık Kansu, Talıp Aı^av dın'ın "çocukluğuna volcııluk"ta, ken dısınden dınledıkleı ını •jovlc gı ç ıvor va zıya "Okulda bol okuıııalaıını a^ılıvoı lar da 'Şunu okııvun' dıvc salık u ı c n pek vok ( ) Okuma kaıakucak giclı voı " (lijik Kansu, (,ocukhıga ^'olculuk Bılgı 2002,51) Koy 1 ııstıtusu çıkı^lı va/aıları cle^tıı mck Berna Moran'dan oncc (Oıneğın bak Iııık Romanına ricjtıul Bakı^ 2 llctışım.UcuncuBasım, 1994, 15) Me met I uat'tan once (Oıncğın bak tncc lemelcr, Adam,2002, 103, Kıtap Llcstı rıleıı, Adam 2002, 16 vd ) kendılcrınc duşerdı herhaldc So/uruı ettıgımız kıı •jak, kendı ıcındc kuıamla sıv.ısavl ı, oı gutçulukle ılgılcndığı katlar kuşaktasja rının \a7inıvla da ılgılciıcbılst.\ı)ı bugıın ct)k ba^k.ı bır 'kov cdcbıv Hi" duıuvoı olabılırdı kaı^ımı/da Bıı konuvı daha once dedcgınmıştım bıı va/ımda (Bak Adam Sanat, Nisan 2002) Şımdı Kov I nstıtulu kıı^ak, kcndı elcijtuısını gctııcmcdı dıvc voksavaı ık mıvız bıı va/arlaıi'1 l'anı teısınc bu "vasaklı" vı/aılaıın ya7insal vcrımını oclullciıdıımck geıek tığı kanisındavım ben I'UYAP Kıtap FuarıOnuı Yazaı ıSecici Kuıul IJycsıolduğunıı bıı gazcte habcrındcn ogıendı Bım dustuın Semıh Cîumuş'c ijiıracıkta bır onerı getırmek ıstıvoıum eğeı ızın verırse Yıtırdıgıınız 1 aku Bavkuıt,Dtıı sıın Aktam, Bchzat Av vb vazaılaıdan sonra tıım Enstıtulu kıı^ak Kov I nstı tulerının kapatılı^ının (1954) cllıncı vı lında topluca "Onuı Yazau" seı,ılemez mı acaba' Kuijağı temsıleıı lalıp Apay dın, Mahmut Makal ve Mehmet Başaran 2004'un TUYAP Kıtap I'iıaıı Onuı Ya zarlan olamaz mı' ()nların hepsı at tık sckscıııne adım at mı% va da atmak uzeıe bırcr dclıkanlı Yarım vıızvıldır Lnstıtuleu kapatılmıs kendıleıı vabaklanmiij hcp tıı kaka cdıl mış bıı kıiijak vazaılaıına bır kıiijUcıık onurlandıımayı çok mıı gorcceğız vok K İ T A P S A YI 72 BaştiPisizKalanKuşak ve Blr Öneri C U M H U R İ Y E T