Katalog

tılerden Meclıs koııdorlarına u/anan bır i7dıı^umunu buluyoruz Bıı duzende se (,ınılerm nasil bır seçımsi7İık anlamına gcldıöını bılenler ıçın Gulluce'nın tırajıkomık romanında okunacak çok sey var Hele kaı anlık selın butun ulkeyı bastığı koşullarda yenı bır beledıye seçımlerıne gıueıkeıı • Yeniden Güllüceyi Sel Aldı B. SADIK ALBAYRAK oylu Alı ok ıı m ay ı çok sevıyor, ıiılluctvı Stl Akl âşık kırapları ve Hazıeti Alı cenk lerını okuyarak başladığı okııma çabasını Abraham Lıncoln, Cıandı, Lenın, Dımıt rov'un hayat oyku lerını okııyacak duzeyde gehştıriyor Nâ?ım Hıkmet ve Sabahattm Alı okııyor Okuyacağı kıtabı seçmesınde ve aradığı kıtanları bulmasında Aydın oğretmen yardıma olııyor ona Koylu Alı bır roman kahramanı, 1960'lann sonu, 7()'lerın başında yaşıyor Yozgat ın I akılı ılçesınden 28 yaşında kı Alpaslan ıse, 2003 un bır gerçeğı Yar gılandığı davada yargıc, bır ay sureyle het gun bır buçuk saatlık kıtap okııma ce?a sı verınce, kurtuluşu altı ay kasabayı terk etnıekte bıılııyor Kaçamayacağını anlayınca, kutuphaneu gozetımınde ağır cezasını çekıvor vc bır ay boyunca ıkı kıtap okuyoı ijımdı kıtap okııma cezasıyla sabıkalı olarak, kahveye başı dık gırenıedı ğınden şikâyetçı Okumayı sevetı ve evleneceğı kızı oku dıığu bıı kıtabm kahramanıyla kıyasla an Kovlıı Alı nın ovkıısunıı Yusııf Zıya ahadınlı'nın dulluceyı Sel Aldı toma nında okuvoıu/ Rıı, aynı 7amanda, alt mışların ortasindan ıtıbaren 1 ıırkıye'nın buyıık lomanının koydekı yansıması an ldiıuna gelıyor Koyler, o donemde Hay ber Kalesı C cngı'nııı otesıne geçen bır okııma eylemıne sahne oluyordu Ger çeku ya/ar, okuyarak, taıtışaıak, partıle şerek gelışen ve toplıımsal kaderını değiş tırmeK ıçın mııcadele eden ınsanların ro manını va/ıyoı Ya7i ınatçıdır, kalır veya şananı bı/e hep yenıden duşundtınır 1 debıyat ıse bıınu tarıh bılınuyle donan mış ulaıak dalı ı etkılı v ıpat Güllüceyi Sel Aldı / Yusııf Ztya Baha dmlı / Morbt nık/2l ? s K bır relaketle, seçımı ka/andığı halde ıktı dara gelmesı onlenen ıleııcı koylulerın jandarmalar rarafından gotuıulıışıınu ıç ıçe sergıleı Gulluce'den Kalkarak, bu se lın TlP'ı kuşatan ve etkisizleştııen du/e nın bııtıın baskıcılığını sımgeledığını sov leyebılırız Kıtabın yalın bır dılı, akıtı bır kıııgu su vaı Ya/arın, ozellıkle deyımlerı ve ata so/lerı kullannıadakı ııstalığı romanın dı lını /engınleştırıyor Kıtabın kısa bolum lerle ılerlemesı akıulığını ve merak dııy gıısunu guçlendırıyor tlk baskısı 1972'de çikan romanın 30 yıl aradan sonra, uçuncu baskısını okur ken, 30 yıl aralarla ııç tarıh kesıtını ve okumanın ıılke tarıhındekı yerını dıışun meden edemıyorum 1940'larda okumak koylu çocuğunun kurtıılıışııdıır "Bııyuk adam olacağım dedım kendı kendıme Oratıkta, arabanın ıçınde karar verdım '!ju ye7itlerın ınadına dıye ekledım (Gullucelı Kâ/ını, s 92) Okuyan ve oğ retmen olan koylu çocuğu 1960 larda komşularını aydınlatacaktır, bazılarına okumayı sevdırecek, kurtuluşu ıçın mıı cadeleye ka7anacaktır Ronıanda bu kov lu çocuğu Oğretmen Aydın'dır, Alı'ye kı tapları o verır Onun oğrenmesı ve gelış nıesi Oğıetmen Aydın'ın sevıncıdır 1971 12 Marı'ı, generallerden bııının tarıhc geçen ıfadesıyle "toplıımsal uyanış' ı dur dıırtnayı amaçlıyordıı 1 n çok anımsanan şeylerden bırı cvlerden polis zoruyla go tuı ulen kıtaplardı Baskına onkm olaı ak yakılan kıtaplar, topıağa gonıulen kıtap laı Yıne de etkılı olamadı I uıkıye nın dınamıklerı uyanışı ve orgurlenmeyı dd yatıyordu 12 Eylıil daha buyıık bıı şıd detle geldı Darbede kıtabın değışmc/ yerı, televı/yonlaıda suç aletı olaı ık ser gılenerek pekıştırıldı 2003 yılındakı 1 a kılılı genun başını eğdıren sonuca boyk gelındı Yusııf Zıya Bahadınlı'nm romanların da ve oykuferınde dofiup buyııduğu top raklara derın bır bağlıhk vaı Bıınu ken dı yaşamından i7İer pekıştırıyor Ozcllık le ılk ronıanı Gııllueelı Kâ7im, va/arırı yetışme koşullarını sergıhyoı Gullucevı Sel Aldı ıse, ılk kıtapta Alevı nıtclıkkm le bır olçude ortaklaşa bıı yaşam sıııer ken çi7ilen GuUuce'nın ıçındekı çıkaı ça tışmalarını ortaya koyuyor " loplıım ya saları Gulluce'ue de geçerlıydı elbette 'Kaç paralık adam?' sorusu Gullıne de de sorulurdu Sevgi de paraylaydı savgı da ' (Gulluceyı Sel Aldı, Morbenek Ya yınları, s53) Hâkım dıırumu sarsılacak korkıısuyla once koyun beledıye olması na karşı çikan Memış Kâhya, parasıyla sevgı ve saygıyı elde edenlerın başında gelır Ancak engel olamayacağtnı anla yınca kırk yıllık Memış Kâhya'Iıktan Me mış Reıs'lığe geçmek ıçın rey avcılığına gırışır Ya/arın, kuçuk bır koyun beledı ye seçımlerını anlatırken bııtıın bır ıılke dekı seçımlerı anlamamıza yaıayan bır model ortaya çıkarttığını soyleyebılırı/ Yusııf Zıya, Memış Kâhya ve onun tıı runden para gucuyle oy toplanıaya çalı şan Bakkal Sadık'ı Meclıs'e goturerek bu modelı ıılke polıtıkasına bağlaı Kıtanta çok kısa bır bolumde çı/ılen mılletvekılı Engın Markauoğlu, tıpık bur)iıva polıtı kacısının dort dortluk bıı orneğıdır Ka mu olanaklarını şahsı çıkarları ıçın kul lanması, hcr kalıba gırebılmesi, rahatlık la yalan soyleyebılmesı Gulluceyı Sel Aldı, yalın anlatımı eer çekçi bakış açısıyla son derece guncel bıt roman Kuçuk bır koy modelındc ulke nın seçımden beledıye yonetımıne, par Paslı avna DERYA DENİZ X Bahaflnlı'nın yaşamından kesiUer s XI yuzyüın tunelınde ılerlerken msanoglu, kendı ışsel gereksınımlen ve dogayla varolan bağıyla yaşamını ıdame ettırırken çağın "nesnesı" ol ma konıımunu da koıumaktadır Her bırey kendı "ben /ersi7İığının (unıque)" yanı sira hız tunehnın ıçınde yoğu un bır ıletışım bombardımanına maruz ka lıyor, kımını oğrenıyor, kımıne benzeme ye çalışıyor, kımıne sadece bakıyor Tum yaşananlar ıse kısa surelı veya uzun sure lı de olsa bellekte bır ız bırakıp geçıyor Ademoğlu ıse bu benzersulığı ve oğrenı leııleı arasında kopru kurmaya çalışırken iRiından kıyısindan yabancılaşma ılletıne maru/ kalıyor 1 um bu debdebenın ıçerısmde sanat ve yaratıulık değışmez bır ıınsur olarak mecrasinda akmakta Sanatçı, bırgoruşe gore duzenle olan karşıtlıklarını (karşı dııruşlarını) yansıtır dıfier bır goruşego re ısekışılıkletınde varolan topTumsal ku rallara aykırı eğılımlennı yucelteıek eser leıını vııcııda getırmede kullanır Boyk cc tum dııvguları kabul edılebılır olmak la bırlıkte etken nc olıırsa olsun ortaya çi kan esere 'ben bıından ne çıkarabılırım, benden neyı yansıtıyor, bana neyı çağrış tıııyoı ' go/ııvlebakar her ınsan Bıtıneıl onun kısıııın kendısıdır, kendı yaşadık laıı gorduklen ve hatta yaşavıp da anla tamadıklarıdıı 1 ser tum bıı sorulara ıh tıyaç doğrultusunda cevap verıyoısa "gu zcl dır Ben de bırcyscl olarak duıcvımledığım bır gu/ellıgı tanıtmak ıstıyorum Bır şıır kıt ıbını Bız okuyiRiılaı ıçın şıır kıtap laıının okıınma suredndckı ruh halını ort ık paydada anlatmak ıstersek ortaya çok vabancı olmadığımız bır tablo çıkı voı O yogun ıletışım bombardımanın dan usanclığımız, sorunıluluklarımı/dan vorulduğumu/, o7İcmkrımı/ı hayal ettı ğınıı/, ıçın ıçın saatlerce konuşarak paylaşma ıhtıyacını hıssettığımı/ nalde sus mayı tercıh edıp ıçımi7c gomdıığumuz anlar Bır başma kaldığımi7 anlar Ve ardından tum ınısıyatıfı şaııe verırsını/ Onun şıırının kollarına bırakırken ken dımı/ı, dı/elerıyle paylaşırız duşııncelerı mı/ı Gerıde bıraktığımız ekım ayında Etı kııs Yayınlan'nca yayımlanan Mustafa bt rat ın Paslı Ayna adlı şıır kıtabı okurla buluştıı Mustata Fırat bıiçok kultıır ve edebıyat dergısınde urunlerını yayımla mış bır ısım Paslı Ayna adlı kıtap 64 say la 'Paslı Ayna" ve "Uzuntusuz Hayıfla nışlar " olmak U7ere ıkı bolum, toplam 37 şıırden oluşuyor ^>aır gelenekten beslenerek ımgesel bır biçemfe soztuklere ses vermış "Guze Veda" şnrıyle başlayan yolculuk kıtaba adını veren "Paslı Ayna" şnrıyle devam cdıyor "Paslı Ayna' îsmı sanırım hepı mı/de hıı/ne, geçmışe, soıgulamaya da ır bıı dııygusal dalgalanmayaratan kolek tıf bılınçaltı anlamına sahıp bır oğe Şaır de bu şıırınde âna ve geçmışe aıt yaşadı ğı ıç hesaplaşmasını sorgulııyor DıyebıIıri7 kı kıtabın da fotoğrafını venyor bır anlamda Çocuklıığa o/lem, yaşamdan kaçma, sığınma (gı/lıden gı/lıve ana ıalı nııne donme ısteğı), ayrılık ve hu/nıın tatlı demı 1 ırat, şıırlennde ozne olarak hayatm ıçınde geçen tekıl ve çoğııl kışılerı yanı başında resmederkcn yaşamı dolduıun henuz adı konmamış bır kışılık olar ık sıyrılıyoryaşamısolduğuheı andan ken dını ve yanına almak ıstedıklerını yalıtı yor hayattan Yaşamakta olduğumu/ dunyanın go/ alıcılığını, parlak renkleı ı nın yanı sıı a, berduşluğıı ve başıboşlugu bır arada buluyoruz 'sıırleunde ımgesel duruş aşkını, sevdasını resmettığı dı/c lerde o/ellıkle bıra7 daha renklenıp tum a7ametıyk karşıınıza dıkılıyoı Ke/a < r 1 yanız \aran aşk \arma\ık ', "ol " adlı şı ırlerde bu coşkuyu bırebır yaşayabılıyo ru7 Çunkıı ıçınde yuteltıliyor sevgılı ^ıır yokulıığıımu/a devam ederken hcr sıırın başlangıcında ayrı bıı donemeçte nıssedıyorsunıi7 kendını/ı ve son dı/e lerde duygu dehhzlerı fatkli bır yol daha bıılııyor ruhunuzda Zııa asıl vuruşlar son dızelerde yu7iınu gosterıyor "kı U tanbul" adlı şıırde, ayrılığın o ıç dondıı ran yanını şu ıkı di7ede anlatarak son bu luyor sen uzun soluklu bır oykusun kı îstanbul taş elbıseler gıydı yoklu ğunda" Ilerleyen saytalarda tadını unutamaya Lağımi7 başka bır şıırle karşılaşıyoru/ "bır gıdış tatlı lırmm dudaklarımda Ay rılık duygusu o denlı yoğun yaşanmış kı, her dıze yanmış anılarımi7a damlıyor bı rer bırer uğurlamak \em hendtn uzaklara yanı baumdan bır kadtntn duşuk yapmau gıbı bır uzuun haelcr ddii\t"n<\d ıse bıt a/ da ha teslını olmuş şaır /orıınlu ayrılık dııy gusıına Mustata I ırat kımı şııılerınılege leneksel oğelerı b »skın olarak gosterıyor Fuzulı'ycgonderıneya/dığı leb ı derya' 1 adlı şıırı 'ol ", "sı"ızı caıı', 'hattal "HZ««( nsarct umıt", "mutemadıycıı"ge lenekten beslenerek can buluvoı Kıtabın ıkıntı bolıımu olan "uzuntusuz hayıflanışlar" toplam sekı/ şıırtkn oluşuyor Şıırlerındt.n onee bolumc ek lenmiş ıkı dıze mevLUt "A\lıtula bcnt v/z Kır karu tabta \ilgi\iyU \ihbilir\inr Bu ıkı dızede, şııılerınde şaııın goster nıedığı paradıgması okuyuuıya go/ kır pıp kaçiyoı Varolıışçııluk ve onun da vattığı "var olma' "kalıuolma , yarat m.ı", "olumıı yok saym.ı" ısteğı Urclıyo rum, yaratıvoruıi) ve v aı edıyorum dıyor, ama olıımun, yok olmaıun karşısmdakı çaresı/lık içeıısımle tukentbılıımı "Si7"den katı ıse "tabıat t)lsageıek la nıdıkbıı varoluşçu algılayış "Ben evıen dekı heı şey olan hiçbıı şevım Bolumdekı ılk şııı eşkı âşikları soıgıı lamakla bırlıkte hayatını ılolduran, onıı mııtlu edcn yucelttıgı ' kadınına adan mış Sonrakı şıırlerın ortak luhu kaotık olmaları Bılınun duygu voğtınlııöundan oturu bıılanık olması, vaşanmış olan ve o an yaşananlaıdan k ıçma ısteğı yalnızlık ve sığınma ıhtıyau arayış ve bıınaltı dı /elerın arasında siyrılıp yaşanmışlıkları mızı sımsikı kavrıyor Kân şıddetın pck rınını geçırıyor sırtına duygulaı ın kâlı eıoti7mın lnsana daır her hesaplaşına yapıldıktan, melekçe ya da şeytanca her duygu yaşandıktan sonra gerıye bıı hıs kafıyoı ac7e daır Hıçlık l'y umar\ızlı$ın aldalan zajtrı durı dı yok yarın da yok dahau tırpt rtı ıırftı rtı urpertı ab1 ydların oyku\u unutmak meıbıırı yett" • Paslı Ayna/Şıır/Mustafa Yaytnları/ 64 i K İ T A P Yanhzkaldığınıız anlar... Yozgat ın Sorgıın ılçesme bağlı bır koy de, Banadın'da doğan Yıısuf Zıya, oku mayı, Brııno şansı"na kavuşmak olaıak tanınılıyoı Bu, 1940 yılında Pa7aroren Koy l'nstıtıısu'nc gıderek, bu okııkın ku tuphanesınde bulduklarını sırayla oku mak anlamına gelıyor, kovln çocuğunıı oğıetmenlığe, ya/arlığa, bır donem İ'İP mılletvekıllığıne taşıyan sureç Okııma bır ınsanın kaderınde belırleyıcı bır yer tutuyor Bır toplumun kaderınde belırle yıtı yerı olduğunda da kuşku yok Yusııf Zıya Bahadınh Gulluı.eyı Sel AJ dı romanında, okuyarak dunyayı ve kendını kavrayan, yaşadığı gerçeğı değıstır mek ıun harekete geçen ınsanlan anlatıyor Ya/arın doğduğu koyden ı?Ier taşı yan Gulluceyı alan sel, her şeyden onı.e okuyan ınsanlan sıırukluyor Ellerı kelepçelı goturıılenleun arkasindan kahka ha atanlarsa, koyun kırk yıllık muhtarı Mcrnıs Kalıya'laı ve veresıyedefterınden başka nırşeyokumayanbakkalSadık'lar dıı Gulluceyı Sel Aldı ıomanı 12 Mart dar besının baskıtı atmosterınde yazılıyor Yazar Gııllute koyunun beledıye olma hakkını ka/anmasıyla beledıye başkanlı ğiseçLmleıındeyaşananları anlatıyor Se çımlerı durustleun partısı kazanır, ama ılctıdarı alamadan, |andarmalaı ve sel ko yubasar Romanın adını belırleyen sel, 12 Mart'ta bır yanıyla somutlanan, devletın baskıcı duzenını sımgeler Yazar doğal SAYFA 14 Bir toplumun kaderl Fırat/Ehkus S AYI 72 1 C U M H U R İ Y E T