Katalog

Uzakdoğulu karanlık bir sözciik düşçüsii ORÇUN TÜRKAY afcadio 1 learn Irlandalı bir baba nın ve Yunaıılı bir annenin çocugıı olarak Yıınanistan'la ltalya arasındaki Lerkas Adası'nda dıinyaya gel di. Yaşamının ılk yıllarını burada, ardın dan Dublin'de j»cyirtli. Maddi sikınrı lartlan otıını oğrenimıni tamamlayamayınca Amerika da sansını dencmeye ka rar vcrdi. New Orleans'ta gazeteci olarak çalıştı. 1890'da Harpcr Yayıncılık onıı Japonya'ya yolladı. Yokohama'ya vardıklun kısa bir sııre sonra, yayıneviy le yaprığı sözleşmenin yetcrsiz oldıığu gerek(,esiyle işj bıraktı. Marsııe'yeyerle^ ti ve orada lngilizce ööretnıenligi yaptı. Orada bir samıırayin kızıyla evlenmesi Hearn'ün "Japonla^ma" sürecini başlattı. 1896'da Japon vatandaşlığına seçip Koizumo Yakumo adını aldı. Bu adın ilk anlamı "kiıçıık ilkbahar", ikincisiyse "sekiz bulut"nıus. Heam'un yaşamoyküsünu inceleyenlere göre "bulunan en eski Japon şiirinin ilk sözleri" bıınlar. Oyle ya da böyle bu Japonlaşma giriijimi o dönemde pek rastlanan bir şey de ğildi, çünkü Aıniral Pcrry ve Birleşjk Devlctler'in baskısı altındaki Japonya daha yeni yeni dis, dünyaya açılmaya başlamı^tı. Her şeye karsın Hearn Japonya'da bir Japon yazar olarak kabul gördii. Bu dizmle UgÜi, Japon hayalct öykülerine iliijkin birçok mctin yazdı. Batüılar icin Japon dünyasına bir giriş niteliği taşıyan yapıtları, "bııyiıleyıci ve dııyarlı küçük miicevherler" olarak nitelendirildi. I le arn, Çin'de Segalen'in yaptığı gibi Ba tı'ya bııgün bile yabancı gelen bir dunyayı çokuluslu bir bakış açısıyla yamıt tı. 1904'te 54 yaşında kalp yetmezliğin den öldü. L yalnızca adlarında bile, uzaklarda yapılmakta olan bir Budist ayinin zil şçsleri saklı sanki Öykülerin çoöu eski zamanlarcia ge çiyor. Küçük insanların mnlarında ve akıllarmda gerçekleşen aydınlan malara ilişkin doğaüstü, gizemli olaylardan beslenıvor. Ancak hayaletlerle dolu, bize gerçekdı^ı gelen bir dıınyayı bir yandan da ola nılıiığıne berrak kılaıı şey, Hearn'ün as la va/.geçmediği tinsel gerçeklık duygusu. Faııl Elmer More'un bir denemesinde Hearn'ün yakaladıöı büyünün ü<, farklı yolun kesişınesinde yattığı dile ge tiriliyor: Bu yollardan birincisi Budizın, ikıncisi Japon cstetiği vc üçüncüsü de Batı biliminin sorgulayıcı kimliği. Bun ların tümünü imgeıeminde harmanlayan Hearn, kendısine dek görülmemiş bir biı,em yaratnıi!}, More'a göre. Yeri gel mişken Kwaidan'dan uört öykünün 1964 yılmda Masaki Kobayashi tarafın dan sınemaya aktarıldığını ve iilmin Osçar'a aday olııp Cannesda Jüri Ozel Ödülü'nü aldığını eklevelim. ÇevirisuıdedupdurubirTıırkçeyaka layan Zeynep Avcı'nın kitabuı önsözünde belirttigi gibi, Hearn kimi öyküleri doğrudan Japon nıasal anlatıcılarından dinleyip kaleme alıyordu. Japon gele neklerini, dcstanlannı, lıalk oykulerinı derlerken, Japonya'yı ikınci vatanı değiJ, anavatanı olarak görüyordu. Bu tııtıım onıı "oryantalist" dcğil, "bilgi verici, öğ retici, tanıtıcı" kıldı. Batılılar için oraların "taşlarının, nehirlerinin, dağlarının başka oldugunu" hiç unulmadı. Uzak lıkları ortadan kaldıracak bir anlayi!; be nimsedi. Hearn Janonya'dan önce, I'ransi/.ca ögrendiği HauteProvence'ta ve New Orleans'ta zenci (leyışleriyle ilgilennıis, bu konuda lngilizce küçuk bir sozluk hazırlamıştı (Selected Gombo zhebes. Little dictionnary oi creole proverbs selected from six creole dialects). Bu deılenıede Hearn etnolojinin hiçbir koşul da maskelenmemesi gerektiğinin altını çiziyor. Zenei atasozleri sozlüğünü hazıı larken geliştirdiği düsjünceler, l)iı çokııIUSILI ve cokrenkli yazarı her zaman en basit halk düşüncesine yakın tutmuş Japonya'da da. Kwaıdan'daki sadelik bu bütünün meyvesi bir anlamda. Kwaidan her ne kadar Japonya kökenli olsa da onıın uluslararası, uluslarustü bir metin olma sını sağlayan llearn'ün kendisinde tiimledigi ırklar, diller ve dolaysız olarak ın sanlar. \ learn yaşamı boyunca en gizli izlenimleri "tercüme ermeye", ruhun en ince hareketlcrini ortaya çıkarmaya ve anlaşılması en gııç farklılıkları gözleı önüne sermeye çalüjiııış bir yazar. Tuın bu farklı estetik ara yHjlarıyla "düşünceyc ağırlık katmış, ama onu ağırlaştırma mış". Jacqııeline Picard Lafcadio 1 le arn'ünkendisini "bir düş düşçüsii" olarak görmek istediğini söylüyor. Sonra da ekliyor: "Okurda büyük bir sözciik düşçüsü olduğu ı/.lcnimini bıraluyor". Turkçedeki ilk I afcadio Hearn kitabı bu: Japonya'nın Poe'sundan yaşaın ve ölüm üstüne ürkütücü, ama bir yandan da ışıl ışıl parlayan masallardan bir seçki. • 721 Oykü 'da okunur İlk öykü kitabıyla özgün bir ses: Hakan Ergül KRİZANTEME ADANMIŞ "İnanmayan, ama yerine getiren herkes gibiydim. Kendi cezamın efendisi gibi." Hakan Ergül'ün, az rastlanır bir dil ustalığıyla ördüğü öykülerinde, mistik bir evrcnin eşiğinden içeri adım atarken dönüşü olmayabilecek yolculuklara hazır olmahsınız. Birbirinin içine açılan sayısız kapıdan geçip kendi içinin labirentlerinde kaybolmak isteyenler için bu öyküler. Krizantcmc Adanmış, etkileyici atmosferi, şiirsel diliyle son yıllann en iyi öykücülerinden biriyle buluşturuyor okuru. Çok renkli bir yazar 2003 YAŞAR NABİ NAYIR ÖYKÜ ÖDÜLÜ Hearn'ün Dublin'dc birlikte yaşadığı halası kendısını çocukken karanlık bir odaya kapatınni!}. Bıınun nedeniyse her hangi bir baylazlık sonucu verilcn bir ceza cJcgilmiş. Halası çocuğun karanlık korkıısıınıı yenmesini sağlamaya çaliijiyorınuş bu yolla. Hearn'iin büyüyünce Grimm Kaıde^ler'in yolundaııgitmcsinde belki dc bu çocııkluk anısının payı vardır. Belki de çocukluk korkusu en yakın dosta donüşmıiştür sonrasında. Ka ranlık onıın şiiibel iıngclcminde, düşunsel esrıekliöinde, dıırıı biçeminde muci zelerle birleüini^ ve onlardan fantastik bir tlünya ktırulmııştur, tıpkı yazarın öl düğü yıl yayımlanan Kwaidan'da oldıığu gibi. Kvvaidan'ı "tııhaf şeyler üstüne öyküler ve calüjinalar" olarak nitelendiriyor kendisi. Kıtap üstüne birçok sey soylenip yazılabilır, ama kitaptaki öykulerin büyıik çoğunlu ğıında başlangıc ve son, söylcdiği gibi, gerçekten "tuhaf". K Kitaplığı'ndan çıkan Zeynep Avcı'nın Türkçeye kazandır dığı Kwaidan'dan bir seçki, yapıtın biitünü ve bizc şimdiye dek tümden yabancı olan Laitadio Hearn'ün üstüne genel bir kanı edinmek için birebir. Her ^eydcn önemlisi yabancı bir yaşamın, yabancı bir üünyanın kapıları aralanıyor. Kitaptaki öykülerin C U M H U R İ Y E T K İ T A P Karanlık korkusu İnceliklerin yazan: Leyla Ruhan Okyay GEYİKLİ ORMAN Leyla Ruhan Okyay C.EYİKÜ ORMAN "...adını hiç duymadığım bir yazann alabildiğine ilginç, alabildiğine kendine özgü bir şeyler yazdığını görmek var ya, galiba eleştirmenleri mutlu edenler işte bu yazarlar... Leyla Ruhan Okyay ilginç aynnhlar yakalamış." FETHİ NACİ Leyla Ruhan Okyay'm yahn ve açık bir dille yazılmış öyküleri, yitirdiklerimizle ve yaşamanm görünmez incelikleriyle dolu. NALAN BARBAROSOĞLU YAYINLARI http://www.canyayinlari.com eposta: yayinevi(a)canyayin!ari.com * @Sfl Kitabevi: Yeniçarşı Cad. No: 22 Galat&saray SAYFA 15 SAYI