Katalog

AZADZİVA EREN DıııiYıiınıı cıt ıı.uıl: ki'ı^csidn: hııhıııdıı<)jını \cr. ) ir.jııihlcıı ukııııur, yazdıklanı// da. "I la/: laaa. ." { { T ma Kılavıızıı", larklı eleştirel ba I kışlarla tabii ki larklı yorıınılara I açılacak bir yclpazc içcıiyor, ciıklı eleşlirileri hak cdiyor. Rcn önreki kitabı "llalıl Mctro (iiinlcri"ııc vaplı gmı kazıııın vcrilcrivlckitap üzcrine diişünmcmi sağlayan, birkaç ciddi tcıııavı paylaşınak istivorum: "Modcrnizmin apansız yiiksclcn parıltılı sularına, kcndini korkusuzca sa lan birçok yazın adamı, bu sıılarııı yıkan dalgalarında tutunacakları bir ce/.ire (sonradan bcliren adacıklar) yaratamamış, dip scvclanlarda yitirmi.ştir göriinrüsiinü. Bu ycııi giysiyi giydiklcri sıralarda, kiınisi bilinçlicc kimisiysc rulııı duvmaksızın paıçalamıştır tözlcrinin yapılaşlarını. Nc dilscl bir zenginligi, özgiin bir laıklılaşıııayı gctirmiştir bu, nc ılc iizcrindc inşa olunılııkları sosyokül tiircl vc sanatsal larilıi yansıtabilmiştir. Buliiıı bu kctlcrin üstesindeıı gclcbilmc yi başaııııış cndcr vazın adamı var dır...K.maatim o ki köküncsıkı sıkıyasarılaıak, laıklılaşınasmı içscllcşlirmiş vc giincellcstirmeyı de cksik kllnıanılş bir vazaı" olarak dcğerlcndirdiğim "Ilalil Mctro (liinlcii" aıllı ikiııci kita bıyla tanışiını Mıırat Yalçın'la. Bu kcz aynı modcrnist kale ıııiıı larklı mccıalarda vcyınc ııstaca aktıgını görüyoıum. Yaz(ama)ma, Düş vc (icrçck, Scs vc Susku, (jnscllik vc Sapma, Kcııl vc Ta.şra ()lgıısu, Uç Nokta ya ıla Yııtılnıa vc KısalUlma gibi olıış, olgıı vckonııların zenginligi, sciin csintileıgctirivor... Tenıaların lıcı biri va tck öykii içindc ya ıla larklı öykülcrde bir arada vc sık rastlanır görüntüleıv dönüşüvor. Kcnt ve Taşra ()1 gusu gibi kimi dııyaı Iıklarsa daha önceki yapıtlarından kısmi sapma göstercıı nüanssal larklar. Kitapta özellikle, yaz(ama)nıa vc düş vc gerçek tcmalarının yoğunluğıına dikkat çekeceğim. Ancak: cinsclliği, 'Siit'tc sapma, 'Kumkuma'ıla siırıgc, 'Kafam Başka Ycrdc'dc arzıı, 'Sinir( )tesi'nde bcklenti vc tatminitc, 'Çi çck'tc hcvcs gibi bilinç içi vc dışı ıluygulanımların, kinıifeyin sağliklı ki milcyinsc sankınlığı ıliizc çıkarır bir çabanın teııısiliycti, iiç noktalarla aııidcn uçuruıııa vııvarlanan cümlelerinse okurıı içinc çckeıı bir ıııccburivcti iınlcdiği, scs vc susku'nım sadccc öyküscl bir scn taksa dönüştügünü değil ilişkisel bir olgıı ikizini ıle nıccburi ikizlcr de diyebi liriz oluştuiıluğuııu söylevcbiliriz. 'l'iiııı bu değinilcrle; anlatı vc öykii kı yılaı ı arasmda 'ıııcdccziı balıklan'nın şiirli tludaklarıyla hasbıhal edcrek, yaza mamaııııı ıla yazılabilcccğini iroııik ve içrctorik bir yaklaşımla imleycrck ve hatta uykuyla uyaıııklık arası zanıanların ctcrini ısrarlıca koklalan, inini cle veren bir caıılı, scs ve anlanı çağrışımlarını aktardığı kısalııııalarıyla özıliline yol gös teıcıı bir lıarila, birçok yaprak, "çağıltısını içinc atmış bir ırmak", kaleminin ar zıılıı tıkııtısını kâğıdın bercketli göğsün ılc hâla işletiı bııklum yazarı. ücynıcyin kcylimc. Aızıım kabarılı. Okııma ar zımı. 1 )emek ki kita|> keııdinden söz ct tirmcvi lıak ctıııiş. Iiılcvinı. Barıhcs'in dcıliği gibi "insaıı arzusuyla yazar"(okur arzusııvla bağdaştırır yapılı da ılenir n\\?) bir an olsıııı istcmcz ıliziniıı dibiuden ayrılsın, bu saplantılı istck. Yenisi doğdııkça, çarçabuk öncc kiııi unulmanın o hoş vazınsal tarıhini ılc kasnağında dokuyan bu hcp kcndini diSAYFA 6 'Yazamama'nın imalı hallerî ri tulaıı ipck böccği, hayalla kalıııava tıc dcıı olsım diyc bııhranıyla birliklc koza sını vaıallııaıı ^cysc, 'vapıııa va da vazma arzıısu'dıır! Turgul Uyar'ın, "l.şicn Dcğil Aşk" ad lı ^iınndcki şiirııı olu^ıınıu bu saııcının la kcıulisivlcdir içinc tliıştıigıi baslava ıııama sıkıntısı, ılk dizcnin nc olınası gc rckliği sorıılarıvla carısını kurar vcgiılc rck ctc kcmiğc büründiirür istcğiııi vc ^iiriıı sonraki dizclcrindc ortaya cıkan giindclik yaşanı vc as,k kcsitini Dİu^lıınır. Soııııc vazınsal kazanım, aşkın kıvrak ıızamıdır : "Ijtcn dcgil as,k ^iiıi vaznıak /ilk söziı bir bulsanı /nıcrmcr dcscnı bilnıiyorum bı dakka dcscnı tlcğil /cckclinıi vcrir misiıı dcğil /birdcıı öniiniık bir ya/. gii ııü acılıyoı banccılc kurııyan çanıaşırlarm /ycıc ılcğtliği /kn^up kaldırıvonıın ııclarmı criğin v.ıpıakları ılcgiyor yüzünıc /dcgsııı \iiısııı lıcpsı gcccr..." Bu ılcıııck dcğilılir kı bıılıran va da valnızlık lıalcl i ruhiycsıvlc daıalan lıcı kalcııı bu sonura ııla.şaıakıu! (jogtı ıçın dcıı çıkılmayan bıınalım iıliiınc. bir kıs ııi! da ıvlu'iıııcını bir yaşanıa ıvrilır. Bu liırcıııcılcn ka/aıı^lı çıkanlaıda ısc; zilı < K'küıuin yazıldıgı okuru bulıııa çabası vc ılclalarca vitıclcncn, ()ykiin gclıııc dı ıııı.' soruları kalıranıanınuz Siyaıncl Bcy'ııı saylalara şinışck düşürciı öyküsü ııc cıkaı. Yıılunu kalııaıııanının kısacık ovküsımc uç vcrsin diyc olmadık yolla ıa ba.şvuıan yazarın, anlallığı (ivkiidcıısc okuvucıı olarak bcııi asıl vııraıı "s,uıı cacık bir öykii vazdmı"lı sözlcriylc kar nıakincsi gibi kcndi öniinü yinc kcndi sınin açı^ıdıı. Makincykyol kıvısına savrıılan sıizcük kiimclcri cridikçc allıııdan çıkan ı^lc bahsini ctliğiııı vaz(ama)nıa lıalinın öyküsüdür. Siyanıct Bcy'sc buııa kcndi lıavatıvla caıı vcrcıı bir araçlır sa 'l'azarııı, içındcn, yinc kalcmc vc lakat bu kcz'kavuniçıgcnıılitükcnnıczkalcnrc sarılarak siircn, anılarm sıılarında zıplavan rıırna balıgı ıııisali, hşkıran yaznıa aızusu; "Hattaaa..." vc kitaba adını vc rcn "tıııa Kılavıızıı" aıllı öykülcrlc ılcvaııı cılivor. 'Inıa Kılavıızıı', ikiııci kişinin içindc İHilundıığıı bclirsizlik kııyıısıı vc anlatı ı'iıııi) bu kuvudan su çckcn cllc tululur kovası arasmda asagıytıkarı salınır dıı ıııı. Kısa soıular. kisa ccvaplar, aıııa lıâ la bclli ılcğiklir: "I.üllüz Kaya" diyc bir ycr gcıçcklcn \aı ıııı.J Vc vaısa nc zanıaıı \rarılacaktırr' lyi gozlcııılcnmis vc lıalla şam tarzıyla kalcnıinin hammaddcsı aı a sında çok inccbiı zar vardıı. Ikidurunı da ıla oııa allcılilcn sılaı 'moılcın' ulıı sııdıır. Vc ılcvasa bir yanılgıdan ıbari'iıir. ()vsa, ckııısd niddcıııı/.ıııınııı, dilscl ıiHKİcınizıniııin vcdıişlcnı modcrnizmı nin kalcıııınc sirayct cdip ctmcdigi öncnıİRİİr. ( îcrçcklc diiş arasmda yaşa yan bir görünür bir göriiıııııcz ağaç gibi Mcvlaııa nin kclamına başvurduraıı cinstcn bir kökc salıip olanından hcııı dc: "Bilgili bir kişi bikâycyollu: llindis ran'da bir ağaç varnıış. Nc vaşlanırnıış onuıı nıcvvcsinılcn viycn nc öliirmiiş, ılcyincc padişalı inanır ıloğrtıluğuııa sövlctıcnin, a.şkla bağlanıragaca vc nıcy vılcrinc. Bilgi Divaıu'ndaki bilginlcrılcıı biriııi 1 lindisıan a göndcrir lıabcrci ola rak. Bilgi ağacı Vcllıasıl lııkavc uzaı gidcr aıııa lıabcrci scnclcrcc bıılanıaz I linılisian'ın doıl vanında bıı ağacı. Nılıaycliııdc aç biiap gcıi döıniş yoluııuıı düştüğü şcvlılcnlcn birinin dcdiği iizcrc bu ağaç Bcııgisu, yani bilgi'niıı ağacıdır vc cn kiıçiik csc ri; yarattığı cscrlcrin sağladığı soıısuz bir lıayattır. Mıırat Yalçın'ın kitabma işlcycıı 'dıi.şlcın' ılc < iuıııbaıla adlı övkiivlc sa lılısal bir bclirginlık gösk'rivor; Bcllcklc vc.şcrmc (anlaiı v.ı da öykü niin (iluşuııuı düşsel dcgıl ılıı.şunscl olıı şııııuı) Bcllck \'c ıliişlcııı arası crinıc (gcrçcklc olnıayan arasııula dö nüşüm) Bcllck vc diısjcm arası csıııııc (bclirsizlik va ıla bıılanıklık cvrcsı) Bcllck vc ıliişli'in arası viıkscl nıc ( sıçranıalaı ya da cstctik tra\ ıııalaı siiıcci) Bcllck vc diişlcııı arası ycııi dcn ycşcrınclvcni bir varyok olıışumu) ki öykiinün mczar ta şı na dcğiıı uzanaıı sozcıiklcr ıızanıında siircğcnliği, anlalıcı nin dudaklaıından dıikülcn "Yalnızlık cchcııııcminiıı scssizlik cunıbasında solııklanmak bile yılılırıcıydı" sözlcriylc kısaca tanulanabilir vc bu biitün ağacın kenılisi dcgil gölgcsidir, sadccc. Bcnim Uç Nokia vc Yırtılma olarak ıliişiiııdiiğiiııı ötcki bir nokta isc "Konuşmasak da ()lur" aıllı öyküılc konsantrc bir lıaldc bııluııtııakta. ()ykiilcrin de vc anlalılarıııda (...l'larla cümlclcrdc uçurumvari kesiklcr açan yazar, bu öyküsiindc bu kcz bu üç noktaların bitişinılc açık layıcı ya da 'pckiştiıcç' ödcviııdc paıaııtczlcrc başvurııvor. Bıınıı Johann 1 Icin rich Fussli'nin aloı izıııalaı ıııı açımlavaıı parantczlcriııc bcnzclivorıım. Fussli, birçok aloriznıaııın vazılış gcrckçcsini, davandığı argüınanları, özcl av rıntıları gcnclliklc Aloriznıaııın kcnıfisindcn çok daha uzıın mctinlcrle Gerek çe adı altında su yiizünc vıırııyordu. Kanııııca, yazdığı aforizmalar kimi zaman öyle dcrinlikli vc izalı gcrcklircıı kuyıılara ıliişiiriiyordu ki I'ııssli'yi, ( îcıckçc'le ri yazaıımızııı parantcz içlcıi için dc 'açımlama diyalog vc monologlan' tanı ımnı kullanınak saııııım ycrinılc olacak haklı olarak, bu kuvudan vc sayıklama ılan hcnı kcndisiııi hcm dc okııyııaıyıı kıırtarmak adına, halat olarak kııİlandı. Ciel gclcliııı 'yırtılma' mcsclcsinc. Ya zarın kâğıttan kojınıa anınıla bu kcz lıcı lıaııgi bir balıanc dahi gosicrnıcdcn sc sini kcsip sııskuyu dilinc iliştirıııcsi. Bu rada sonraki ciinılc va da daha sonraki ciimlclerlc bağdaşım kuıabilcn okuyu cıı 'boşlukları kcndi dolduran oğrcnci' gibi hcrhangi bir anlaüıhn bozukluğıı na düşnıcycccktir. E biraz zahnıctli tabii..! " Bilmiyorum nercsindcyim o yolıın ya da bu öykii nün " • KİTAP S AYI 7 19 Düş ve gerçek temalar *> u nin süzgcci, bellegin clcği iş başındadır. lıngclcm, arzıı vc kurgu aynı kaba ak nıakiadır. Yazar, yazanıaz lıaliııi ılc öliımsiizlcşıircbilcccgi bırkasnu giyin ıııiş, 'LILI halimlc dc göı bcııi cv okur' ıliyc bağır bağır bağıınıaktaılır. IVki yaza ınama'ııııı yarallıgı bu boşalma, içtc birikcn cncrjiyi bcı.şlıığa salıvcrmc arzıısu da ncyin ncsidirr' Nc vcıY Nasıl ıloyarr" Hangi, allahın cczası Jemlcr vc geıılcrin sovudıır bu yaratık? Hangi scnıbollcrin dili' vurıluğu acı tatr" 1 langi satılıla lıaıı gi dip aıasıııda yaşam bıılur bu hattatr 1 Yazınsal metin, okıınduktan sonra SDidurup va da sayıklatarak liir şcylcrc yanır vcrdirmiyorsa kavlimce kcndini lckrar okıılnıa crkindcn vdksıındıır vc hastalıklı bir ağaç gibi cürütiiı içini. Kii tügii kalır. SözciİKİcryıkılıvcriroyııltlııkları kâğula."lma Kılavıızu'nu okuduk tan sonra rortu bırakan sortı 'bu öykii lcr yazma hallerinin ıııi yoksa yazanıa ıııa'nın yazılnıa hallerinin mi ürtinlcrîr'* oklıı. Yanıtsa 'yazamanıanın yazılı^ı' oldu. (îördiiğüm kaılarıyla hcmcn hcmcn biitün öykülcı, "I'oto Şimşck" adlı övkiidcki şıı sıiylcnişin kaidcsine oturııyor: "()ykün gclmcdi mi?...Ciidcrck bir scsc, bir ciglığa döniiştiiğünü fark cttinı kâğı ıla diişmcmİ!; sözciiklcrin. 1 lcnüz kıırıılıııamış cıimlclcrin, toparlanmamış hikâ velerin..." aılımlanmış bir ılağ yoluiKİalkcçi yulıı) ilcrlcycn ıııcrak ansızın 'viiruvüncc gcçcr' sözlcrivle öykiinün kcsilip atılnıa sıyla had safhaya yarıvor. Aııcak vapacak pck bir şcy yok. ( )vkii okııyııı ıınıııı içindc kcııııi 'var saııJığı' ya da 'olmasmı arzuladığı' mckânların, uç'ların şckline bürüncrck içindc dcvanı cdiyt>r. Yazarını biraz da kötii ederek: bıırada da biti rilir nıi..rp dcılirtcn cinslcn. Bcn I.iillüz Kaya'nın olııp olnıadıgını artık çı>k ıvi bilivorum. Sırr oraya gcldim, diyc bile öğıennıiş, olabiliriııı, ya da gcrçcktcn var nldıığu için..! (iordiim ki bu kayanın yazar iistündc ki biiyiik crkisi, biitün öykülcrc güçlü bir agrandisör tutmıı.şçasına gözlcmlen diğinılc daha bclirgınlcşcccktir.Kenün boğan |iarmakları arasından taşraya us taca bir kayış kitabııı gcnclinc hâkimdir; apartman, ford, brnvv, köşk vs. gibi kcntscl simgclcrin arasından; taş, dcrc, lcspih, bıyık vc tabii ki dağ gibi crden vc taşra ıluyarlıkJara gcrck düs,scl gcrcksc dinıağında torrtısıı kalan amların tazeli ğiyle ılönüij yapal. Bcnim Mıırat Yalçın'ı ısrarla okııma mın asıl ncdcııi sanırıııı bu. Tabii ki taşraya bakışını kastctmiyorum. tfadc et nıek istediğiııı, kalcnıinin dcgişimc açık vc 'ciddcn' modernistliği. Sanatçının ya C U M H U R İ Y E T