Katalog

Sis Kelebekleri FİLİZ ATEŞ 1 975'teyayınla nan ilk kitaN.t/lı l.ı.ıv bınclan itiba SİS KKl.EBF.KLtRI rcn keııdi tarzını olııştıırmava basjayan Nazlı Eray I ürkiye'nin en özgiin yazarlarından »iri. Yıllaıdıı, oku yııcııyu yanı başın daki yaşamların dennliklcrineyön lcndirorek yepyeni, rcngarcnk bir diinya kcsjeltircn öykü vc ronıanlar vazıyor. Fantastik gerçekçilik tüıünde Jc^crlcntlirilcıı ronıanlarının sonııncusu bu yıl Can Yayınlaıı taralınılan basılan Sis Kelebeklcri. "... Yavaşça sol tarafıma dönüp yattı ğım yerden, aralık peıdenin arasııula gö riinen sislere biirünmiiş, Kaıadeniz'i izledim bir sürc. Ne deiıli biiyüleyici ve güzeldi. Şuh bir kadının bevazlı, morlıı tüllerle oynaması gibi, bir kapanıp bir açılıyor; bu harekctlilik vc kcıık1 özgü o tubal dıırağanlık insanı hcyecanlandııı yordıı." Ankara'da Mamak çöplüğiinün ora lardaki bir yarığın içiııde küf kokıılıı, morarmış kalınbağırsağı andıraıı bir <,fşiı labirenttc başlayan roman, bizi bir dcn scssiz bir kente, cezaevi nıanzaralı bir otcl odasına götürüyor. sis kelebek lcri ilc çevıili koyıı rcnkli deniziylc yazarı kullarıtıa alan bu suskun vc gızemli kcnt Sinop'tuı. Ankar Sinop hatrında yazarla birlikte dolaşırken bir rarih arayışının ortasında bulııyoruz kcndimizi. Yazuı bıı siirgün kentinde kendi geçnıişjnin peşinde koşarken Türkiye tarihinde kaydı bıılıınnıayan bir süreci de arıyor: Siııop Cezaevi'nc göndcrilenler vc Omıhuriyct'in ilk yıllannda aynı mckânln ilgili çesjıli olaylar, isitıılcr. Nazlı Hray ın dcdesi, |on 1 ürk, ıkdaııı gazetesınin başyazaı ı Talıir Lütli Tokay, sadrazam Manmııi .Şcvket Paşa, Sinop ınilletvckili 'kaçık' Kıza Nıır, Sandıkçı Şıikrii... "... Ştırası Sabahattin Ali'nin yainğı koğıiijun pcnrcrcsi... 'Aldırma ^oniil al dırnıa'yı bu avluda bestelemişti. Bakın, duyııvor nııısunıız dalgalarm sesini:' Ce zacvi'nin dış, duvarına vuruvoı dalgalar. Bıırada çckilen lıiı yıllık ccza iki yıl sa vılır. ()ylcbiı cczaevi bıırası işte. lnsanın bıırada kcmikleri eriı, cigeri çiiriir." Kilapta; Nazlı [iray'ın kendi tarihi ilc Tiirkiyc larilıi, kcndi yaşnu vc onıınla kcsişcn ya da tamamcn kıırgu i'ırünü diöcr yaşaııılaı ic içc gıriyoı. Zaıııan oyıın larıyla birloşcn tarilı arayışı Tiirkiyc tarihini dcaşıyor. Roman; insanların anrak ucçmişlcrıylc (kaybcltiklcri akrabalany la) birliktc ya^adıklarıııı dii^üncrck mııt lıı olabilccceitıi anlalırkcn, lunzcr bir yaklaşıının dıinvaya vcya ülkclcrc ııyar lanabilcccğini dc sczdiriyor. Modarı Robcıto (lavalli taraiından licdiyc cdilcn kenarları (»rlantalı saatlc birliklc, zaıııan, romanın öncnıli öğclc riiıdcn biri haline gclnıiş. Yazarın bcllc gini, roman kişilcrini göstcıcbilcn saat zaıııan larklarını tamamcn ortadan kal dırmış. ()tcl balkonundan izlencn sis lıa rckctlcrinin zamaııoyunlarına dönü^lü fci\ de diişünülcbilir. "... sirıop'ta zaıııan voklıı. Tiimiiylc silinmişti. Bu kcııllc ratıatlıkla, diinya, yaıııı; bıı^üıı isc bir lıalla önccsi ya da ya ıııı sabalı.c lli vıl önccsi olabiliıdi." Yazaı kıtabı bir anlamda zamanla ov n.ını.ı ıızcı iııc kıırarkcn, romanın kcndi siııiıı zaman sonınsalını ııstaca çözüyor. Biıbırindcıı tamamcn kopıık görüııcn zamanlar, insanlar vcmckânların kitabııı biryerındcn sonra ilişkilcnıliıildi^ini j>ö ı iiyoruz. Kilapları boyunca yazarın lıiı kcndi K İ T A P S A YI yaıattığı diinya var, bir dc uerçck diinya. Bu dünyalar birbirlcriylc anlaşıı vc dc catüjir dıırıırlar. Sis Kelebekleri'nde dc yazarın diiş üriinlcri, gcrçek olanla, 'normal' irısan diişüncesiylc etkileşiyor, dcf*işiyor vc dcğiütiriliyor. Yazaı kilapta gccmi^indcıı vc bugii niinden insaııları anımsıvor, canlandırı yı>r. Bu anımsayış; bircbir tanıyamayaca gı, kitaplardan bildiği gcctnis.ni insanları ilc İMigıinkü hayalın özlcdiği ya da kız<lığı aı kada^ları ve gclecckte kurmak istcdiği dostluklarla lıarnıanlanıyor. 'Farilıçi aıkadası, Lalc, l'ala, Lokman, sccim gc/.isindc lıiç el sallamayan l'ir devs ana; Lokman'ın aıınesi, Melck Fe ıilıa, tloktor, çingenc, Sebati... Kray'ın herkitabında birçeşit illiizvon var, bıın da da irapcziylc bir kus ginı uçarak belirivcten vc yazara çocukyönünü, masıı nıiyctini hatırlatan Sebati. Sis Kclcbckleri'nin bir bölümii ciddi bir CAU1 cleştiri.si. Yönünii meclisc gircn ti'mı partilerc de çeviren eleştiriler... "Bclki parti içi oyunları da bilmiyortım. Bunca yıl ögrenemcınistim. Bu giinlcrdcbıınudadüşünmcycbaşladım. Anıatör insanım ben, amatör insan." Yıllardır parti medisi üyesi olarak yaptığı çalışmalarıng örmezden gelinmesi, seçimde cn alt sıralardan aday göstc rilnıesi, meclisc girmcsi imkansızlaştıg'ı halde gavrcllc scçinı çalışınası yüriitnıe si, doğıılu ıııillctvckilinin tacizi... Bu kilapta yinc yazarın diğ('r kitaplarınıla kar^ıla^lığımız dcrindcn hisscdileıı bir özlem var ve özlencn şcye istcdi ğibıçımdc ulaşamama duygusu. Bu dııv gıı bu defa bir salıil kentinde bıılııyor nesnesini: Bodrıım. Yazaı, ölünıcül tch likcye sahip hepatit hasialığına yakalandıöı için ve ağır kortizon tedavisinin van etkılerini yaşadigıntlan Bodrıım'uaki çok scvdiği evinc gidenıez. Nazlı F.ray romanlarında zamanın kendisinin yanı sıra knku da önemli bir yer kaplar. Sis Kelebekleri'nde yazann birçok kitabında duyduğuınıız rıcfes ke sici, elkilcyici kadın |)arfümü kokusunun vanı sıra Sinop Cezaevi'nin tarih ve rutııbct kokıısu vuruyor yiizümüze bu defa. "Kiiaplarımı yazarken sonsuz bir özgürliik dııygıısıı duyııyorum. Çünkü ben kendi çizdiğim bir harilanın iizerindc, kcndi kulağmı bir planörlc uçuvorıım ve istcdiğim alana ıniyoruın." Bir söyleşisindcalıntılanan busözlcri kitabı okıır kcıı hissetmemek mümkün dcğil. (%]ün kü Nazlı liray yazarken hisscttiği özgür lük duygusunu okuyuncusuna dogııı dan geçiıcn nadir yazarlaıdan. Ayrıca roınanlarının henıcn lıepsinde nıckâıı dan bambaşka bir mckâna, zanıandan çok larklı bir zamana özgürcc uçan vazar kitabınııı sonıında bunu somııflasiı rıyor. Sis Kelcbcklcri'ni dediğer bazı ki tapları gibi sonsuz bir özgürlük dııygıı su ilc uçarak sonlandırıvor. I lcı ücyden öte yazarın çok zengin bir düş gücü var. Kitapları yalnızca bu özelliği için bile okunmayı hak cdiyor Tüm kiraplaıında vaşanıla yüzlcşiiği bir yolculuğa çıkar Nazlı liray. Yanına okuyucuyıı altnayı da ihmal etmcz. siz de kendi geçmişinizi alıtı, çıktığı sisli volcıı lukta yazara eşlik edebilirsiniz.B filizates@ckritik.net Sis Kelebekleri / Nıizlı liray /C.an )'a ytnları/ Yalnızlık Kahvesi, Edebiyat Dönencesi GÜLTEKİN EMRE B u yaz Doğan Hızlan'dan ıki kitap okudum: Ilki, onun gazetc yazılarını bir aıaya getirdiği Yalnızlık Kahvesi. üteki de, yazarlar, ^airler üzc rinc yazdığı yazıların toplamı, Fdcbiyat Dönencesi. Doğan I Iızlan, kitabı çok sevetı biri. Bir cleşüımetı kitabı sevmck zorıında değil ıni yani.' Kitabı scvmeyen elesjtir nıenlcıin dc varoldıığunu nıu sövlemck miimkün.' 1 layır. Kitaba bir baska göz İc bakaıı, ona daha sevccetı, dalıa sıcak yaklaşan bir sıkı okıır. Okııdugu kitabın, yazarın, şairin, şiirin özüııiı, rııhıı nıı cn derin yerindctı yakalanıasını çok iyi bilen biri Doğan 1 Iızlan. (), akla gc lcbilccek lıer konııda yazan, lıcı yazdığını da okıırıına benimscten, sevcrek okııtan biryazar. Yazdıkları sıkıcı, kurıı, kinıscnin ilgisini çekmeycn gazete yazı ları dcğil, tersinc yazdıklarıyla kcııdinc geniş bir okıır yaratmasını bilmi.'j cıuler biryazardır da Doğan I Iızlan. Onun dili yapvahn, anlatımı süslcmcdcn çok ıızakrır Anlatacağı konuyu atar danıaııiKİan vakalayan ıısta ıııı usta bir kaleiıı dir Doğan 1 Iızlan. Bireleştirmen kendi yazdıklaıım nasıl değerlcndirir diye düşünmeye gerck yok. Bakın doğan I İızlan, yazdıklarını şöyle cleğeılctıdirivor: "Cîiinlük gazete yazılaıını kitaplaştırırken ötcdcn bcri inandı ğım bir îjey var. Bu yazılar bir anlamda bctıim günceleriııı, ama günliik olaylar üzerine kaleme aldığım yorumlar aynı zamanda. Yani yaşadığımızgünlerin kültiirel bir pencereden, beııim pencerem den görünümleri ve yorıımları." Ciününde gürültii koparan, hakkında cpepcc söz cdilen kimi olaylar zamanla vcıiııi bir başka habere, olaya, yaygara koparacak flaş habere bırakır. Sonra da bu yığının üstiinc daha başka şeylcr ge çer. Aradan geçen siirede pek çok şcy unutulur gider. Ama, Doğan Hızlan gibi yazarların yazdıkları güncelin kaJbini ortaya koyar. gazete habcri olarak unulıılsalar bile, kimi haberler, olaylar onun yazıJarında edebileşirler. ()ııun ele aldığı koııular hakkında bir likır edınıııek için şöyle bir yelpazeden söz ctmek olası: Necati Cumalı'nın ölü mündetı 'I'ilda Kcmal'e, Şakir Eczacıbaşı'nın (otoğraflaıına Fikret Adil'den Vedat ( iünyol'a, Şiri Hayalı Değıştirir'den BirSabah Kahvesi'ne, Meyhanc Miiziği lariüjması ndan gençleı iıı etlebiyat sev gilerine, Nâzım dan Çok ()ncmli birRııni Sıı Kitabına, Tanpınar'ın 'Huzıır'ıın tlaıı Tıırhan Selçuk'a, Mclih ("evdct'teıı Mcıııct Fual'a, kitaplığında hüzünlii bir gczintiden Mehmet Alcsoy'a vc daha pek çok yazara, şaire, olaya dcğiniyor yazılarındii Doğan Hızlan. Nedcıı Yalnızlık Kahvesi? "Ben hcp çılgın kalabalıklardan uzak ya^adım. Okıır yazaı olmanın getir diği bir yaşam tarzı bclki de bu. Ben yalnızlık kö pcmde otıırmaktan memnıınunı." Jek başına içti gini yalnızlık kahvcsini nkurla payla^ıyor Doğan I Iızlan. Doğan Hızlan, Febiyai Dönencesi nde "kapsamlı elcşıiri" yazılarını bir aıa ya getiriyor. Çcsıtli edebiyat dergilcrindc yazdığı yazılarla okuduklarını, diişündüklcrini paylaşı yor bizimle. "Yazılarını bir kısmı şa irlerin düzyazılaıından yola çıkıp bir ^iir kıışatması ııa dönuşüvor. Buııun, o .^airin şiir dünyasının daha iyi anlaijması için gerekli olduğuna inanıyorıım. "!ji iı üzerine sürekli düşjünen vc düşündüğünü yazan Doğan I Iızlan, kimi tcmatik çalışmalarına da yer ve riyor Edebiyat Dönencesi 'IKIC. "Bazı şairlcrin şiir lerinde belli temalar ağırlık kazanıı. Şiir dünyalarının anahtarıdıro temalar. Şiirlerinde bunun izini sürınek, elcştiri yöıı temi açısındanoldukçaönenılid^ir bu nedenle. Yalnız tema da eğil, bir şairin kııl landığı biçim de bize onun şiir anlayışı açısından çok şey söyler." Doğan I Iızlan, Edebiyal Dönencc si'udeki yazıları iizerinc scizünii şövle sürdürüyoı: "Edcbiyatı hcr zaman lıir biitün olarak düşünnıiişümdnr, hcr ııc kadar şiiı dejjtiri üzerine yoğunlaijsam da. Bir eleştirmciıin alanını daralııp di ğerürünlcıi görmemesi gibi bir dıırıımıı diişünemiyorum. Diizvazı eserler iizerinc yaplığım çalışmalar da yer alıyor bu kilapta. Bu konııda oldııkça özııcl davrandığım dü^ünülebiliı. Doğrııdıır. Bu yaklasımım şiirde de vardır ama düzva zıda daha lazladır." Keıulinc yakın bıılduğıı vazarlaıa daha lazla ağırlık vcıcn Doğan I Iızlan, eleştirmcnlcrehaksız ve rcyiiklenilmcsini vcclcjtirmenleıesahip çıkılmamasını bir sorıı işareli olarak alı yor. İyi ürünlcrlc birliktc clcştirinin dc gclişeceğini savıınııyor Doğan Hızlan. Edebiyat Döneiıcesi'nde Doğan 1 lız lan, Attilâ lllıan, Bilge Karasu, Bchçcı Nccatigil, Turgut Uyar, Ûnıit Ya^ar, Dağlarca, 1 lilmi Yavuz, Ece Ayhan, Nıı ıullah Ataç, l'.nisBatur, Vüs'at (). Bcncı, Fdip (^ansevcr, (iülteiı Akın, Ahmct Oktav, Melih Cevdct Anday ii/.cıinde (lııruyor. Mlc aldığı sairleri, yazarlan okudııysanız, bir kez daha okıınıa isleği dııyarsınız Doğan 1 lızlan'ın yazdıkları nı okııduktan sonra. Doğan Hızlan, Yalnızlık Kahvesi'nde Edebivat Dönencesi'ni gcıçck kitapsevcrlerlc payla^ıyor kuç aydır. "Iulcl'iva tın iyi üıünleti oldııkça," Doğan I Iızlan gibi özcnli, titiz, saıııimi cleştırnıcnlcı deolacaktır. Bireleştirmeııiıı yol gostcr mesiyleedebiyattasoluklıı biryol alıııak, işle bu yabaııa atılmamalı bcııcc! Ede biyalımızın haritası iizerindc Doğan Hızlan'la gczinmck, yeni uiuklara acıl mak için bıından başka bir neıleıı olaoi lir mir1 • Edebiyat Dönencesi/ Dı/ğan I hzLııı/ Yıızılar/'YKY/ Tcımnuz, 2001/ IS? .». Yalnızlık Kahvesi/ Dofcıin llızLııı/ Makalv/ YKY/Niuın. 200i/ >>7s. SAYFA 15 C U M H U R İ Y E 7 7 19