Katalog

Evrenin canı insanlığın Iincanı Boğaziçi NİHAT ATEŞ asjıklaı ını açıklayaı ak başjayan v ı 71I ırdatı pck lıosjanmasam da bı n dc bıı va/ım ı hasjığını açıklavaıak baslamıştım Ve ıijle bıı ya/ı da ıkıncısı olaeak Galıba ıkı stçenek var onumdc aı tık va bıırulan soııı a basjigını açıkl ıv ı rak basjayan ya/ılarla cmpatı duygunıu gelıştırıp bıı hoşjaıımama dııygusunıı bır ktnaıa atacagım ya ıla bıı basıığını açik layaı ık başlayan son va/ım olacak Bıle nııvoıunı kciıdınıı bıra? tanıyoısaın bı ııncisının f.»cr<,cklc:}mcsinın daha bııyuk bıı olasılık olclugıınu soylevebıluırn Neyse cfcndım Salah Bıısel ııı dcvımıylc "so/ıııı kuıclelcsinı fa7İa U7atınadan başlığını açıklanıava basjavalım Şunlaıı vazıyoı SaJah Bırsel "Boğazıçı ijıngıt Mıngır"da "(Ah bıı sılistıe sesle rınc kıılak veıın ()nlar bır hcrıgamda, bı/ırıı sersemscpct Salâh Bıısel ı bıcıı bı cır dusjcre salmıs,, evteiıın ranı, ınsanlı ğın hncanı olan usıınu gcl gıt etnıistıt )" (s 51) Nelıs uslııbu ve kıııgusuyla Bır sel ın venı bır ovunııyla kars,ı kat^lya ol dııgıımu se/mlcdıın (, ıınkıı Boğa/ıçı Sjngıı Mıngıı da oylc bır Boğazıçı çi/ı voıdıı kı "evrenm canı ve insanlığın fın canı" olaıı Boga/ı<,ı mı yoksa Bıtscl ın ıısıı mıı dıvt soımadan edemedım Oysa her ıkısı cle geçeilıvdı Bıı satıılarla Bıı sel ıısıınıı VL Boğa/ıcı ııı çakıştırtnıştı Usıınu tanmılaıkcn aık ı nlanda449say lalıkkıtabının nasıl bıı uslaobjesınt bak tığını ve baktıgı eogıatvanın da evıenın canı, insanlığın hncanı oldııgunu soylıı yordıı B Onıın ıısıı hın/ıı kılabında ıı/ıın ıi7iın anlattıgı Boı^a/ k ıvıklarınm dalgalaıla mıp mır> kalkan buııınlaıı gibı hareketlı, kıvıakıı Bu nıtelıklerım nc belıılıyor dıı peki'' kıtabın daha ılk saylalaıında Boğazıç/nı nasıl bıı ıısun rehberlığınde gezeeegımı/ın gorı ecğımı/ııı îsaıetlerını verrncyc çalıs,ıyoıduBırsel Galata Kulesı'nden Mııat ı Istanbııl'un ya/au Meh met RaıfEfendı'ıııngo/lctıyle tstanbııl'ıı seyıctnıektedıt Yangın nobetçıleıının bulıınduğuodacla 14 petıeete vardır în sanın baktıgı yerı gormcsındcn çok, gor duğıınu nasıl goıdugunu anlatmaktadır bıından soııı a okııyacağınıı/ satırlaı Be nımle çıkacağıni7 yoleulukta Mchmıt Raıf Elcndı ıle karı^tırmayınız der gıbı dır Çunku Mehmet Raıf ın bakısıyla kcııdı bakıijinı ıneeden ınceye, alaysı kaı sılastııarak, ktndı us durunııı ıle onıın ııs clurumu aıasındakı farkı gostcrıı ve çı kacağımi7 Boğa/i(,ı yokulugıınıın rchbe rını, Salâlı Bııscl ı tanımıs olıııuz Mehmct Raı( Ficndı uıı yere baktı ğında camı, tnescıt ve mınaredcn ba^ka bır !;ey gormcdığındcn ' (b 13) dıye gırı !}i yapaı ve onıın bıtaz sonra "Karacaah mct'e doğrıı kavacağını soyleverck "anıaıı ka<,alım det vc şıınları yazaı "Mehmct Raıi Hcndı ( ) go7İerını Ka racaahmcl Mezaılıgı'nın servık rınc ccvı rıı kı yedıncı penccrcnın butıın çekıcı lığını yok cdu (s 15) Daha sonra Hay darna^a Hastancsı'nııı hcmen vanı ba ıındakı Iııgılızlcıın Kııım ı\.\ olcn askcı eıı i(,ın ılıktıkkrı anıtı "seyııne doyııl ma7 vt C}ibulunma7bırlevha"nıtelc:mc sını kıi(,ıımseycrck ^oylc yoıumlayatak rır Bırscl "sozıınıı kııllanmaktan ı,ekın nıcvecektıı Bıı pcnceruıın goru^ alanı nın cn sagında ISL sevımlı ve gulcc yıı/ııv le Kadıkov yer alır " (s 15) bıından son ra sabrı la^aı Bıısel'ın Mehmct Raıt Boğaziçi yolculuğu Ltcndı vı kolnıul ııı tııttuğu gıbı pLiıec lenın onundın »lır Mırat ı tstanbııl va /aıınm lstanbııl ıın mc7arlıklannı,caını lcrını, mescıtleıını olıım anıtl ırını "gıı zcl" bıılaıı, baktığın da bııram bııram ts tanbııl ıın .ıhıetını goıen ya7arının ba kı^ına getııdığı "aman ka<,alını", "so/ıınu kııllannıaktan (jekınmevctcktır", "puıcucnın butıın gu7cllığmı v«k cdccektır dıycu k gctır dıgı butıın yorıımlarla kcııdı bakı^ını ve va ııs dııruıiHinu ortaya ykant ()rnın ba kı^ı Mehmct Kaıf Ffendı gıbı lstanbııl ıın va<11 Boğa/ıç/nınalııetım dtpıl,ya^ayan duııvasma ınsamnı bu dunvasına bıı bakıstır Daha dogıu bıı sovlcmk avdın lık vc sckulci bıı baki'jtır Salâlı Bııscl ın go7İıtının dıırdugıı veılcidc cvltr, cc^ mclcı,kahvclcı saravlaryanı mckânlar ve o mekânların yaratıcıları ınsanlar vardır tştc artık Boga/ıçı rehberımı/ın "evre nın canı insanlığın hncanı ıısıı ve bakışı bı/ım ı<,m nctle^mistır Artık kımın elle rıııdc vol almav ı basjlavacagımı/a cmı nı/ Buradakı Bıtsel ın nkıııa kcndını an latı^ındakı ııstalık vc cdcbı tat hcmen bıı tun dcncıııclcıınde uoıdupıımıı/ onıın ıvı okuılaıı ı^ın ılışıldık bu ^cvdı Anıa onıın okuılaıı vınc ıvı bılııler kı o hıçbıı /anıaıı kciulı okıını ıçın ya/maz 1 iep yc nı bır okıını, vcnı bıı ^eyler gormı k i(,ın kciıdını okuvacaktır bıınu bılıı ve metın kıını ona goıc ınijaedcı Boğazm Şıngır Mıngn i\c\ olclııgu gıbı ()nıın ıvdınlık usıı ya^avanılan vanadıı dedık Otnegın IV Murat'ı oyle bıı an latır kı, tıpkı kendısı ıle Mırat ı tstanbııl ya/arına vaptıgı gıbı sız Boğazıç/nın ya samı ıçındt bırdenbıre olum ve can kor kusıınun padı^ah bıle olsalar ınsanlarda nasıl yasandığına tanık olursunıi7 Rcvatı sekrınuc ııı, kaıdes,ını boğduran IV Mıı rat'ın '25 Ha/ıran 1629'da ko^ktevken yanı basına koıkıuK, bıryıld d ve keııuıne felcğını meleğıtıı (s M))Bııkadar runlar bılınmeden Boğaz'a gırılmcz dci Bıınun gıbı onıın da vazısınııı buıunları vartlır ()buıunlarıyıdonıılmcdctıonun mctnıne gırılemcz ya da (hadı onun soy leyüjinc benzeterek soylemeye çalı^ayını) "dı/ kapak adalarında kulaç atıp" durıı rıi7 () aklı ve fıkrı hıır bır kuş,ağın, aklını insanlığın lıncanı yapmış,, onemlı bır ku ^ağın yazaıı Dunyanın en guzel coğraf vasıncıan onemlı bır "tarıh" vc us <,ıkar ıın^ bır vazar Tekrar tekrar donııp oku manın tam zaınanıvmı^ dıye ckışıınuyo runı s.ımdı Nıye mi1 Boğaziçi Sjıngır Mıngır'ı bıtırıp evıının balkonuna çıktım i\d ondan Koya baktım Kıtabın "Tıırk Kıı mi7i Kayıklar" boluınu dııştıı ıısııma Bır sıırat motorıı hi7İa koya gıııyordu Aıkasında kııçuk bır balıkçı Icayığı pır nir edıyordu ünun arkasında kocaman bıı petrol tanken ağır, ş,ıs,ıne ^ısıne geçı vordu Balıkı,ı kayığına dıyecelc bır so /um yoktıı Salâh Bırsel'ııı yoktu Surat motorıı vc tankeıe ıse ıkımızın dc soyle yecek çok S0711 vardı Go/lerımı koyıın kar^ı tepelciıne kaydırdım sonra Yepye nı anıa kohnemıs, gıbı duran bır sıırıı "tarıhsız" yapı Bırsel'ın go7İerıyle bak lım onlara, Boğazıçı Şuıgır Mıngır akıyor akıyordu • [email protected] Boğaziçi Şıngır Mıngır / Salâh iitrsel / Sı'l Yayınahk So/ konıısu ycnılc^ınc haicketını ^u ba^lıklaı lıalındc sıııhm.ık mumkıın dııı Yaijamın akışı ıçınde her ijey s,ııı ko nusıı olabılır Eskı klasık bıçımler artık bır yana bı ıakılmahdır Salt bclıılı kesımleıın dc ğıl, herkesm uzunı, ve sevıncı dılc gclı rılmelıdır Şıır yasama sevıncı ııyandırmaİKİıı Çocuklıık gunk rı de ijiıre yansıtılnı ı lıdır I lalkın kııllandığı sozcuk ve so\k m lere de s,ıııde veı veıılmelıdır Şaır toplumsal ya^amla da ılgıkııuu lıdır Bu ıçeıık ^ıırın 'realı/mle kaynasmiş bır romantı/me" salııp olmasını sağlaı ijııtde yenı ufııklara yclken acılır Şıırlcrındc ağıılıklı olaıak çonıkluk anılaııyla, valnı/lığını, a k ve o/lciıı tc % malarını ıslcven Oıhan Velı'nın Tııık y ı 7inına en bııyuk katkısı, ^ıırı clıt sııulLı ra O7gu olmaktan ç.ıkatıp halkçı bıı bo yuta ındııgemesıdır Şıırlerınde İstaıı bul'ıı Dınlıyorum" orneğıncleoldıığu gı bı lnızm ogeleııyle sııslu olanlara vc hal kın yalın duygulaunı yansıtanlara >\A ta nık olunabılır Istanbul'u Dinliyorum lstanbııl ı< Jınlıyorıtın, gozltrtt>ı kapalı bır kıış çırpımyor ctcklcrmdc Alnın sıcaL mı değıl nıt htlmıyoruı/i Dudıiklann nlak, mı dığıl mı bıhnıyo rum Beyaz bıray doğuyor fıstıkların arhtiuıı dan Kalbırıtn vıtruşundan anltyurum Utanhul'u dınlıyurum (s 116) Kitabei Sengi Mezar Hıçbır ştydt n {ehmedı dunyada Naurdan (tktıfcı kadar Hatta {irktn yarıitıldığından hılt O kadar mutı c\\ır degıldı Kıtndurau vurtnadıfcı zanıaııhııdıi Anmazdı ama Allahın adını Cıunahlnr da sayılmazdı Yazık oldu Sıılt yman LJtndı >< (s 45) Orhan Velı'nın romantık oğeleı tay yan şıırlcrı ıse laıklı bır gıızellık taşıı AnlatHimyorum Ağlasam \c \ıtnt duyar mmnız M.ısralarıı/ıda Dokunabılır mmnız Cıozyai larıma t'llenmzle Bılmezdım \arkıların bu kadar gıızt l Keltmclerınse kıfayetsız oldııgıoıu Bu derde duşmedt n oncc Bır yvr var bıhynrum Her şeyı loylemık mumkun Epeyte yaklajmtştm duyuyorum Anlatamıyorum (s 60) Guzel havalann mahvettığı Orhan Vc h'yı okuduk(,a sayın Samı Karaoıcn ııı sozlennı anımsamanıak mumkıın dc ğıl "Şurc, va^ama â^ık olıın Yaşlannıaınak ıcın ^nr okuyun " Orhan Velı'nın sı/ı genç tııtacak s,aırlerden bırı oldııgunu unutmavııı Güzel I Iııvalar Benı bu guzt'I havalar mahvıttı Bnyle havada ıstıfa cttım hvkaftakt memurıyctımden Tutune boyle havada alıştım Boyle havada â$ık oldum Eve ekmcklc tuz goturmeyı Boyle havalarda unuttum Şıır yazma hastalıg'ım Hep hoyle havalarda nuLsttlı Bı nı bu guzel havalar mahvı tlı (s 57) (*) Orhan Vı lı Butun Şiirleri, )<ıpı Kredı Yayınları Utanbul 200 i 24/s KİTAP S AYI 7 1İ "Vell'nin Oğlu" SENNUR SEZER apı Kredı Yayınları Orhan Velı'nın yapıtlarını 'Butıın Şıırlerı" adı altında topladı ku^kusıi7 bu edım, genç ku^aklaıa vonelık guzel bır armağan olarak nıtclendırılmclıdır (,ok yonlu nıedva nın carpık ıh'jkılerı "scvıvclı as.klar olarak kar^ımı/a çıkar dığı bır ortamda gencleı Orhan Velı or neğı şaırlcrı okumadıkları gıbı anınısa mamaktadıtlar Sanat<,ılaıın, bılım ada malarının kıyıda kenarda ıınııtulduğu noktada degersı?lerın onemlı olarak yansıtılması "değerleı skalasının" arıza lı olduğuıııı gostermektcdır Yapı Krcdı, Orhan Velı'yı bır kcz da ha sevgılerle ı^ıklarla anmamızı sağİa mıi}tır Y GbH derslep Bırsel doğrudan vıldıı ıın dıışmcsını an latnıa/ ontt onun ııç karde^ının canını aldığını bclıtın okuıun aklına ka/ıdıktan sonıa padışıhın korkusunu anlatır kı, bırden bu duygu somııtluk ka7anır Boy lc bır ılı^kıvı vakalamak i(,ın de elbette kı evrenin canı, insanlığın fıncanı olmus, bı us geiektıımektedır Bırscl okıımanın rıs kı dc gu/cllığı de burada yatar "Feleğı nı ınelegını dıyerek hafıfsedıgı olgunıın altında dağlar kadar ağır sonııçlar ve dcıslergı/lıdır Boylebıryazarı veterı ka dar dıkkatlı okunıayan bır okur onun ha fıl me^ıep dılını ıtıcı bılc bulabılıı, onun anlatımının tadına varamaclan bııyuk bıı okıınıa zevkını de kaijirır ( ) bunu yınc ustalıkJa go/c alabılecek yazariardan bı rıdır Buna karşın %oylc satıılara da last lamak olasıdıı Bırsel'dc Abdulhannt Asını Bcv ı tabam asının kabzasivla kata sina vurarak olduı ur ' Dogı ıısıı bu ısjc t hukıınıdaılık sanatının tcknıgı i(,ındc yeı alır Padısahlık, krallık va da /oıbalıkta ılk aduıı kotııluktur Kotıılıık o uusaıık vc (,ı»,ek bo7iığu yuzııylc oıtalarda kırıt mıvorsa, bılııı kı 7orbalar onıı kapılaı ına kopek etnıcvc vakıt bulamamışlardır " (s 103 104) kıtabının51 saylasındaBo ğazıçı'nın burunlaıını sayar Bırsel vc bıı Orhan Velı nın ılk şıırlcrı "Garıp" adı altında toplanır 1945'te basılan kıtabın kapak resmını Agop Arad ha/ırlar Yıne lc)45 yılında "Vazgecemedığım" yayım lanır Bu calısmanın Kapağı ıse Fahrun nısa Zeyd taratından hazırlanır l'Md'da "Dcstan Gıbı adlı çalı^ması yayunlanan Orhan Velı'nın bu ve 1947'de yayımlanan "Ycnısı adlı çalısmasının kapağını Bedrı Rahmı EyuDoğlu dıızenİcr 1949'da yayunlanan "Kar^ı" adlı (,alı% masıyla ()ıhan Velı'nın ılk beş latabı ta m ımlatımı^ olur Oıhan Velı 1914 yılında tstanbul'da dogar Bu sııre tstanbııl Unıversıtesi Ldcbıyat rakııltesı Felsefe Bolıımu'ne dc vanı cdeı Daha sonra bır sııre de dev let memuı lıığu yapar Bu gorevde de fa7 la kalmaz ve ccvırı yapmaya ba^lar Şıır yazaı Garıp AkımıÜ Yenı) adını, r*)50 yılında cok geııç yaşta (36) olen Orhan Velı nın, ()ktay Rıfat ve Melıh Cevdet'le 1949 yılında ortaklaşa yayımladıkları dcıgıdeiı alan bır harekettır Bıı yenı akım, «jiırı klasık bovutların otesınde dc ğeılendırır olçu vc uyağa, dızeci anlayı şa karşı (.ıkar Bıı akımı Tıırk s,urındekı ycnıleijine ^abalarının oncusu olarak de ğerlendırmek geıekır Î SAYFA 14 C U M H U R İ Y E T