Katalog

Sosval Mavın Tarlası David Lodge'un romanı, kurmaca dünyalarda aradığımız sürükleyici öykü unsurundan ödün vermedcn, yaşamın gcrçeklerine geniş bir ayna tutarak, kimi zaman cğlendirici, kimi zaman ironik bir biçimde, temel dcğer yargılanmız üzcrinde düşünmemizi vc yaşamlarımızı anlamlandırma biçimlcrimizi gözden geçirmcmizi sağhyor. GÖKÇEN EZBER David Lodge'un lyi tşadlı romanı, ya zınsal yapıtların yaşama 'ayna lutnıa' işlcvini, okıırıı düşündürücü vc etkileyıcı bir biçimde yerine getiriyor. 1088 yılındaStındav F,xpress'in Yılın Kitabı ( )dülii'nii alan Lodge'un lvi lş (Nicc Work) romanı, insanların yeryüzünde oluştur duğu yaşama biçimlerine, başka bir deyişlc sistcmlere tııtnlmıış bir ayna olma sının yanında, yaıısıyan görüntülcri içinde barındıran yazınsal bir tür olarak da, kunııaca olanın gerçege bakış vc bu gcrçegi yansırma biçimlerini de yaratıcı bir biçimde irdeliyor. Lodge, romanının inee dokunmıış kurgusu içinde, fziiksel olarak dışarıya içinden bakmak zorıın da olduğıı yazınsal dünyadan, dışarıdaki dünyayla, bu diınyanın yazınsal dünya, yani, yazınsal dünyanm simgelediği insan dünyası arasındaki karşırlıgı ele alıyor. Yaşaınımızm lıemerı hcr alanında görebilecegimiz bu tcmcl karşırlık, Lod ge'ıın romanında, akademik dünyayla, kapitalizmin biçimlcndirdiği endüstri dünyası arasında kuıuluyor. Lodge ıın romanında birbirindcn tamamen kopıık ve habersiz bir biçimdebetimlenen bu iki dünya, 1980'li yıllarda tngiliz toplumıında birbiriyle k'aışıtlık içindc olan iki ayrı sistcm olarak sıınulmııştur. Roma nın kurgusunu oluştıuan çarkları vc karaktcrlcrin vazgılarını, romanın arka pla nında veı alan, Tlıatcher'ın kati politikaları biçimlcndırir. ingillere'de 1980'li yıllarda izlenen politika gereği, Britanya'nın başarılı üniversitc sistcmi maddi sıkıntı içine girer. Akademisyenler kalıcı işler bulamaz. Devlct, işsizliğe çözüm olarak, kapitaliz mi dcstckleyici politikalargeliştirir. Üniversilelerin, cndüstriye hizmet ctmclcri vc bu sistcm için insan gücü üretmclcri amaçlanır. Bu, görünürde toplum yararına olan ve işsizlik sorununu çözmcyi amaçlayan olutnlu bir yaklaşım gibi görünse de, Lodge'un romanında, farklı değerlerin birbirini sorguladığı, gerilim dolıı bir ortam yaratır. Lodge, bu çakı^ manoktasınıbaşanlı gözlemiylebelirltmiş vc derin alaycılığını da katarak, top lumun farklı sistemlcrini bir anlamda birbirleriylc düello halindc bctimlcnıiştir. Romanın bütününde hissedilen bu düello havası, Lodge'un romanım bir 'sosyal mayın tarlası'na dönüştürmektedir. Romanın baş karaktcrlerinden biri, bir fabrikanın gcncl müdürü ola Victor Wilcox'tur. Romanın arka planında, on dokuzuncu yüzyılm Endüstri Dcvrimi'ni büyük ölçüde hissettiren Lodge, Victor karakteri ile, bu devrimin yirminci yüzyıldaki ıızantısını alaycı, fakat bir o kadar da gerçckçi bir biçimde ele almaktadır. 'Victor' adının çağrıştırdıöı 'Viktorya' doncminin zafer ve üstünlük SAYFA 12 David hodgc'dan bir sistemler düellosu: "lyi îş" David Lodge sürukleyici bir öyku anlatıvor bizlere. duygularını bu karaktcrde göremeyiz. Victor Milcox, romanın basjnda, bir kimlik bunalımı ve yaşamdan bezginlik duygusu içindedir. Oysa maddi durumıı iyidir, üç yetişkin çocuğıı vardır, e^inin büyük bir statü göstergesi saydığı 'dort tuvaletli' bir evde yaşamaktadır. Soyadı nın sessel <,ağrış,ıınlan (Ingilizcedc irade, istenç anlamına gelen will ve penis anla mına gelen cock sözcükleri), bir ölçüde yaşama bakış açısını ve sosyal konuınu nu da belirler. Son derece püritcndir. Eşiylt fazla ilgilenmez. Çocuklarıvla sı cak bir baba ilişkisi kuramaz. Otc yandan başarılı bir yöneticidir. Maçodur. Kısacası, ataerkil düzcnin clcntlilcrin den biridir. Fakat ynkarıda da beliı tildi ği gibi, iç huzurundan yoksundur. Ailesinde sırak bir ortam yaratamamıştır. Eşi ve çocukları mutluluğu başka yerlerde aramaktadır. Kşi ve kızı alışvcrişten başka birşey düşünmcz, buyük oğlıı ünivcr siteden ayrılmıştır, küçük oğlu da yaL nızca bilgisayaroyunlarıyla ilgilenen bir teknoloji hastası halinegelmiştir. Victor, ailesinin dıırumundan noşnut degildir, fakat onlarla ilgilenip sorunları çözınck yerine, kendisini işine adar. Başarılarına ve maddi olanaklarına karşın, Victor kısır bir tiöngünün içine girmiştir. İşi ve arabası, onu mutlu eden az sayıda nedenlerden ikisidir. Cıerçekten de, pıııl pınl lacivert faguar VI2' arabasını çok scvcr. Arabasına olan tutkusu ve sevgi si, onun diğer arabalardan üstün olma sı, Victor'un üstünlük ve büyüklük tııtkuhiınu somutlastırmaktadır. Lotigc'un, erkck egcmenliğine dayalı biıyaşam biçiminin temsilcilcrinden biri olarak Victor'u betimlerken, Victor'un arabasının rengini lacivert, cşininkini dc gümüş rcngi ohırak belirlemesi, ataerkil düze nin ve kadm erkck karşıtlıginın kurmaca metinlerdeki sembollerinden de yararlanmaktadır. Victor'un cşinin arabası, bizc ayın rengini anımsatan gümüş rengindedir. Batı cdebiyatında güvcnilmcz bir güç olarak betimlenen, devamlı konum degiştiren ve kadını simgeleyen ay, bu noktada Marjorie ile özdeşlestirildiğinde, bu sembolc, yani kadına yüklenen tüm güçsüz anlamlar da Victor'un eşjne yansıtılmış olıır. Lodge, romanında bu tür sembol ve ikiliklerden büyük ölçüde yararlanıyor. Victor ilk bölümde işine giderken, gencl müdurluöünü yaptığı fabrikanın bulunduğu bölgenin geçmişini düşünür. On dokuzuncu yüzyıldan bu yana genelde endüstri merkezi olmuş bir bölgcde ver alan fabrikası, 'Karanlık Ulke' olarak adlandırılan bir alanda ycr alır. Bu 'Karanlık Ulkc', bir bakıma, karanlık ulduğu ölçüde endüstrinin ve kapi talizmin amaçlarına ııygun bir konum dadır. Victor'un dünyasında 'karanlık', peşindc koşıılan ve arzulanan ideal bir durumdur. Victor'un en büyük hayallc rinden biri, 'ışıksız fabıikalaı dır. Bu labrikalaı da her iş makinelcr taratından yanılacaktır ve makinelerin de ışığa ge reksinimi olnıadıöından, buralar tamamen karanlık yerler olacaktıı. lincıji ta sarrufunun ötcsinde, bu duruın insanların sahneılen tamamen çekilmesi olarak yorumlanabilir. Victor Wılcox, bize C.harlcs l)ickens'ın Hard Timcs romanındaki on ılo kuzuncu vüzyıl tabrikatörü Bay Cîrandgrincl'i anımsatacak bir biçimde, neredeysc paıadan başka bir şcy dü^unmeyen bir Karakterdir. Paıa ka/anmak. onunyaşamının tck 'gerçeği'dir. (Jalıştıgı fabrikada tck amacı, kımımunıı kâıa geçirnıektir; eıııri altındaki insan gııcıı nıi dc salt bu amacı gözeterek vönetir. Ltik ve duygusal degeılcrdcn kendinı arındırmışhaldedir. l'akaı Wilco\'un bu görünürtleki katı ve güclü görünen dtızeııi, beklenmcdik bir biçimde saısıla caktıt. Tlıatclıeı hükünıetinin Sanavi Yılı kapsamında gcliştirdiği (iölge pıogı a nu geregi, Wilcox'uıı altıgı lıcr .ıdıtıı, akademisyen birgölgetararından izlene cektir. Karşımızıla ılkin, Vicloı ıın dünyaMiı daıı tamamen farklı bir diınyanın parça sı olan bir akademisyen olarak çıkaıı Robyn Pcnrose, yukarıda sozü ediletı 'Ciöfge PRogramı' geıegi, gönülsii/. dc olsa Victor'un labrikasına girtiğinde, romanın dramatik çatısi da kurıılmuş t>lur. Çünkü alanında yuksclmck istcyen ba şarılı ve yetcnekli bir akaılemisyeıı olan Robyn Penrose, cdcbiyat tııtkıınıı bir le ministtiı ve vaşaınının her bovutunıı akadcmisyenlik tanımlamaktadır. Lotl ge'un rmanda bclirttiği gibi, "Robyn kendisini bir bankada ya cla oliste çalı şırken tahayyül clmcyc çalıştığmd.ı, ııp kı projektör bozııldııgnuda ya da liluı koptuğunde sincma perdesi nasıl olııyorsa, onun ıla zihnı biraz sonra boııı boş oluyordu." Bu baulamda, Lodge'un bir romancı olarak, birbiıinden tama men farklı olan iki karakteri karşılaştır ması, ortaya ilginç sonııçlaı çıkartacaktır. Robyn Penrose kaıakteıini, Victor Wilcox gibi öncelikle adından basjava rak analiz etmeve başlaı sak, öıı adı olan Robyn'in okunuşunun bir erkek adı olan 'Robin' ileavnı olması ilginçiir. Victor Wilcox ile ilk karşılaşması sııasında bu durum gülünç yanlış anlasılmalara nedcn olsa da, dana dcrin bir baglamda ele alındığında bunu salt bir rastlantı olarak degcrlcndiremeyiz. Lodge, ka rakterine bu adı vererek, onun lcmınist ligini vurgulamakta ve toplumdaki ka tlın erkek eşitsizliğinc dc ironik bir gön dermek aypmaktadır. Robyn'in soyadı olan Penrose da (pen sözcüğü tngilizce dekalem, rose ise, kalkmak (ıise) fiilinin geçmiş zaman halidir), tıpkı Wılcox gı bi, Robyn'in toplumdaki yerini ve haya ta bakışını anlatmaktadır aslında. Robyn, kadınların eline veıilmeyen kalemi almış ve kalemini kullanarak ken di düşüncelerini aktarmıştıı. I'allikçi er kek egemenliginin gcçerli oldugıı atacr kil roplumda, fallusun baskısına ve sus turucu gücünc karşı, kalemini, kendi düşüncelerini kullanmıştıı. Robyn, babası gibi akadcmisyenligi seçmiş ve tngiliz Dili ve lidebiyatı lniliimünden mezun olmuştur. Romanın ar ka planına ııygun bir biçimde, on dokuzuncu yüzyıl sanayi romanı üzerinde uz manlaşan Robyn, Thatcher doncminin katı politikaları vc kısıtlamaları sonu cuncfa çıkan zorlu bir ortamda, kendisine güçfüklc, geçici de olsa, bir üniversi tede iş bulmuştur. Fazla para kazanmasa da, öğrencileriyle yaptığı dersler onu mutlu etmektedir. Victor Wilcox gibi her an işiyle meşgul olarak degerlendi rildiginue, hıızıırlu ve keyifli bir yaşam sürmektedir. Robyn, yeni bulduğu işi ge K İ T A P S A YI 7 12 C U M H U R İ Y E T