Katalog

Kadın sorunu, erkeklerin de sorunudur Prof. Dr. FATMAGÜL BERKTAY Serveı lanıllı.NdMİ Bıı Demokrası ts lıvoruz ^ kıtahının bıı bolumıınu "ka ılın ve Demokıası" konusıma avırmı^ Ya/aı bu konııvla yıllaıdıı ılgılenıvoı ve nııu toiıluınun aeıl gundemmm bır par çası ııalınc gctırmek ıçin ıçtenlıklı bıı ça b.ı liauıvoı Bu çaba Kerçekten dcğırlı, çunku cn gelış,mıs oklııgu vaısavılan ul kelerde bıle "kadın sotıınu"nu paran te7 ıçıne alıp gettolaştıtma genel akısın Jıijmda tulaıak maıjmalkşlırmc eğılımı goze çarpıyor Rıı anlamda "tamam ıs, te kadın soıununun varlığını kabııl cdı vorıi7, ama bıı kadınlaıın soıunu oldu guna goıe sırl onlar ılgıknsın" gıhı bır tııtıım Oysa kadın soıunu tuın toplu nuın soıunuduı vc toplumlar,Tanıllı'nın ı^aret ettığı gıbı, bınlerce yıldıı crkek egemenlığı altında oldııklarına gore de enbas,taetkeklerın "soıunu"duı Yazar, "vıedan sahıbı bır crkck" olaıak bıınun tumuvle laıkındadıı vc sorunun ço/unııınc katkıda bıılıınmak ıçın elınden ge len çabavı esııgeıncmektcdır Nasıl Bır Dcmokrası îstıyorıi/"1 kıtabında konuya uzunea l>ıı bofum ayııması da, 1 5e bu 1t duvarlığın kanırlarından bıııdıı Bıı bolumde lanıllı, lemınıst harckeiın doğıış vc gelıs,me ko^ullarını ozctlı voi vc kadınlaıın "ba^kaları gıbı ınsan olma" takbıylc 19 vıı/vılda vuıuttuklc 11 mueadelenın, ozellıkk dc cğıtım ala nındakı kazanımlaıınm altını cızıvoı deıçekten dc kadınlar, Fransız dcvrımı dcnLVimındcn sonta devıımm bavıa gında dalgalanan cjitlık, kardesjık, oz gııılıık sovlcmının keııclıleıı ıçın geçerlı olmadıgını, dahası "ınsan haklan" bıl dırgclcrının temcl aldıgı soyut ınsan kav lamının ıh csas olarak erkeğı remsıl et rığını hayal kuıklıgi ıçınde laıkettıkı 1789 tnsan vc Yıırtraş haklaıı Bıldır gesi'nden henıen sonıa 1791'de Olym pe de Cıoııgc'un Kadın vc Yurttas, I lak ları Bıldngesı'nı kalenıe alması bıınun bır gostcrgesıvdı Ama tam da bu ne denle gıvotıne gondcrılmcsı dc, kadcrın dcvrımın mı demeli') acı bu ulveMv d. Kadınları gıyotın yıldııamadı, I'anJ lı nın belııttıgı Hibı 19 vuzyılda kadın harckctı vukscldı kıtlese)lc!;tı vc mevve leıını20 vuzyıldavcrdı Kadınlarbırçok ulkcdc ov hakkına kavuştulaı ve "geııcl ov" ancak bovlelıkleadına vakışırbıran lam ka7andı Bu eelışmede, kadınların egıtım alanındakı kazanımlarıyla bırlık te, topyekun bır savaş, oldıığu ıçın kadın laıın katılımına buyuk ıhrıyaç gostcren I Dunya Savaşı nın da onenılı rolıı ol dıı Kadınlara oy hakkı verılmcsının gc ıckçcsi olaıak savaştakı vararlılıkları gostcıılıyordu Bu noktada prolctaıva va ov hakkı tanınması suıeeıvle olan parakllık vc ov hakkının mulkıyctlc bağ lantısınm çozulmesmın ıılusal orduların kıırıılmasıvla olan ılışkısı lıatıılanmalı dıı 1') vu/vıkla kadınların (ııst sınıf ka dınlaıı ^A dahıl) kackııvk nıulksıı/ cıkckkrın kadcrı bır oıtaklık ıçındevdı Ama kadınlaıın bu oıtaklıgın laıkında olmalarma karşı lık c ıkckk tın avnı deıccede cluvaılı ol duklaııııı sovknıck zoı Tersıne, lcmı nıstkı sosvalıst harekete vc antı kokcı mucadckvc omuz vcrırkcn bu saflaıda kı ukckkrhem ıçınde vab,aclıklaıı atacı kıl ıııulıalazakaı ıckolo|i nccknıvlc hcm ck kadınl 111 potansivcl lakıpolaıakgoı clukkıı ıcın dışlamava çalışulaı Flbcttc bıınun ıstısnalaıı vok ckgıldı Cıcıçck aıılaıııda bıı lıbcıal vc ıvnı / ım ında L\A "viLcl.ın salııbı bıı cikck" olan |ol 111 Siu aıt Mıll, c ıkckktın tııtaısı/lıgına dıkk ıt cckıvoı ve "bıı geiçek huıuz kabııl cdıl nıcsc bık, gcrçck ahlakı duvgunun bııı uk okulu c^ıtkıden olus,an bıı toplunı dın" dıycuk ba^kalaıını koleles,tırenle C U M H U R İ Y t T K İ T A P 1111 kendılerınınhıçbırzaman cvgıu ola mavatagını savunuvoıdu ScrvcrTanıIlı, kadınların mucadelesı nı gunuıını/c kadaı getıurken 1970'lcr dc vuksclcn Ycnı Femınıst \ larekct e vc onun avırdcdıci ozellıgı olan kadınların kcndı bcdcnlcrınc sahıp olma talcplc 1 ıvle "ozcl olan polıiıktıı" sloganına dık kat çckıvor 197()'lı vıllarda Paıissokak laıındakı kadın gostcucılcıın "butun ul kclcrın cmcktıkrı, ^oraplarını/ı kını vı 1 kıyor^ " dıve bağıımaJarını oınck vcrmcsını c,ok anlamlı buluvorıım (^ıınkıı femınıstleı, bu bloganla hcm 19 vuzyıl (.h scndıkal vc dığer sol haıekctleice dı% lanan kadınlaıa kai!}i vcfa bor^larını dı k gctırmış oluvorlaı, hem de e^ıtlık vc ozgurluktcn vaııa olduklarından pck cmın olan solcıı cıkeklerın e^ıtlık anla vısındakı bo^luğu vc cınsıyetçılıgı ser gılcmi1} oluvorlardı Yazar bu bolumdc Turkıyc'dckı dııru mıı da cle alıyoı, ama kadın haıcketının Osmanlı'dakı kokcnlcrınc pek A? değı nıyor ()ysa bugıın, kadın haıeketının gelı^mcsı vc akadcmıye dc yansıması sa vesındc kı bunlaıın ( uınlıııııvct'ın ka zanımları oldııgu da açıktır, fıareketın 19yuzvıl Osınaıılısı'iKJakı kavnakları konusunda oncmlı ara^tırmalar vapılı voı ve ılgınc, bulgulaı ortava (,ıkıvoı Bıı nokta, kanımca mctodolojık agdan da onenılı, taııh, kcsıntı ve kopıı^lar kadar surcklılıklcr ck ıçcrıyor vc bugunu, bu Kiın i(,ındc kcndımızı gcrccktcn anlava nılmck bu kopıiî; vc sureklılıkleı 1 bıı bu tunlıık ı«,ınde degeılendıımcmı/c baj^lı E.ğcr Osmanlı "hcm^ırcleıımız"ın mu cadelclcrını gozaıdı cdcrsck, (>umhurı vct doncmınck kadın haklaıının "tepe den ınmc bu şekıldc vc mucadclcsı?" k.i7anıldığı klışesını kabııl ctmck zotun da kalırız Oysa mctodoloıık olarak hıc bır şcvın gokten zembdlc ınmedıgını bıl dıgımız gıbı, ıjin oylc olmadığına daır pck çok ıpucu cla var elınuzde Osnun lı dcvletı, ranıllı'nın dc bclırttığı gıbı Ba tı'dakı gelışmelerleetkxlc!;im ıçınde, aına elbctlc kendı ozgııl yanlarına da sahıp () nedenle Cumhuııvet onceMiıdcollce lı bır kadın kıtlcsının ov hakkı ıçın bıı vuk gostenJeı vaptığını gormcsck dc, "bıze haklarımızı tanımazsani7, Meclıs 1 Mebusan ın onıındc kendımızı tngılız sufraıctlcr aıbı 7incırlcri7" tehdıtlerıne tanık olabıJıyoruz Bu .scsler elbette hcnıi7 cilı/dır, nt var kı soylenmi1; ve da ha onemlısı vazılıp yavınlannııi} olmala tı ba^lı ba^ına onemlıdır Tıpkı, 14 Ma vıs 1913 de Kadınlar Dunyası dergiMiı dcn bi7c scslenen Mukeırem Belkıs ha ııınıııı %ıı sozleıı soylemıs, olmasınm oncmlı oluşu gıbı "Hakkı ınsanıvclcıın dcrn vazgc\en vevahut 'haklarımı/ın bır kısmı vcrılmıyoı dıye hepsını bııakan, hiçbu >cv ıstcmcvcn hcm^ırelerımız varmı^ Zararı vok, ben vınc va/ıfe 1 vatanı ve 1 msanıveını kcmal 1 ıla cdece£ım Hıt kımsc ıstcmcsın valnız ba^ıına bcn ıstcvcccgım Orııı ıstemcmek ınsanlığı ma btncc bıı hıyanettır" Avdınlanma nın bncv anlayiijinı yansıtan vc Tanıl lı nın dcvışıvle "ba^kakuı gıbı ınsan" ol ma talcbını dılc gctırcn ve bızı hala he vccanlandıran bu sozler olıııasaydı, bu gunıın bırcv kadınları varolamazdı Aslında geçmı^e butunscl vc cle^tııel olaı ak bakabılmek, bi7c, daha sonra ka dınlaıın sosval ve jiyasal havata ncden vctcrıncc katılmadıkları konusunda (.\â ıpuçlaıı vercbılıı Bunda topluma cgc nıcn olan gclcnekscl muhala7akar ve el bette ataeıkıl dınsel ve dındüji zıhnıyeıın buyuk payı oldıığu gıbı, genı, cum hurıvetın kadınlaıı bıı yandan kamusal alana çıkmaya tcşvık ederken bır vandan d.\ bu 'cıkıs/'ı ataerkıJsmırlarıcındctııtma vc c'cnctlcme arzu ve ıradesının 10 kı vaıdıı Ubtelık bu "ııade", kadınla 1 ın kcndı talcplcrıdoğrultusundaıttıfak vaptıklaıı, destekkdıkleıı bır ıradc olduğıı ıc,ın onun "arzusıı" kadınlaıın kendı len taralından da ic,belIe^HrıJmi!}tır Içscl lc^tırmcvcnlerın akıbetı ıse, tek partı do rıemı ko^ullaıında, dıger "uyumsu/ seslcr"ın uğradığı akıbetten pek faıklı ol mavacaktıı Bu ncdcnleclır kı, Tıırkı vc dc 198()sonrasında, 1970'lerın lenıı ıııst haıckctıyk paralcllık gostcren bır "remınıst meydan okuma" vuksclccck vc ozellıklc "modcrn Turk kadını" kalı bının dar sınırlarını aşmaya yonelecektıı l emınıstlcr, bır yandan cumhıırı vct'ın ka7anımlarına sahıp çıkaıken, bır vandan da onun cınsıvctçı ve araerkıl 7ihnıyct ve uygulaınaJaıını clcijtıreceklcıdıı Nıtekım Ianıllı'nın gunumuzdekı soııınlar bağlamında onemle altını çızdığı olgular dd, bıı ataeıkıl zıhnıvetın vansı masından ba^ka bır %ey değıldır Mede nı Kanun dakı aı,ık(,a cmsiyetcı maddelerın kaldırılmasının bunca yıl alması bır vana J( K'nın kadını "luiji" saymayan anlavısının vcnı tasarıda da değıştınlme mesi, kadınlaıa yonekk jjiddet, torc ve namus cınayetlerı, kadınların sıyasal ya ^ama katılımı vb vakjcı sorunlar hala cozıını beklıyor Burada dıkkatımı çe ken ve konuvla ıJgılı heıkesın, ozelliKİe Y.Y. E Ş I G I N D E K A D I N SORUNLARININ NEREŞINDEYİZ ? Server Tanıllı geceıı yıl duzenlenen blr kadın sorunları panell nde Turkel Miniba$ la detıkeklcrınornck almasını umduöum nokta, vazarın butun bu sorunlaı hak kmda kadın harckclının oncrclıgı ço /ıımkrı desteklemesi lanıllı, Moı c,aiı gıbı kadın siğınaklarının vavgınlaştıııl masını, T( K dcgı^ıklıklcıı konusunda kadın haıckctmın vaklaşimlaıının dık katc alınmasinı oneııvoı dcıc,cktcn dc kadın haklaıına ılışkın hııkıık alanında kı mucadele tam cla bu konularda, ama bovlcsı bır bakı^açısıyla voğunlaşmak 7orunda Server Tanıllı, son donemlerın tartı^ malı konusıı "turban"a da dcğınıvor Yazarın ı^arct cttıgı gıbı, tıııban konıı sııgeıçekten kaıma^ık Kaıınasıklığı, so rıınıın hcm lıberal tcmcl haklaıla ılgılı bır von ta^ımasından, hcm dc daha ck ıın vc kapsamlı bır dınsel/ıdeolojık bo vuta sahıp olmasindan kaynaklanıvor Avrıca unutmamak gerekır kı, kamusal alanda ortunme zoıunlıılıığu duvan k.ı dınlarhomojcn bırgrup değıl, bu kadın lar tarklı nedenkı le ortunme durıımun da olabılıyorlar Ba/ıları geicekteıı Isla mı bıı havat tarzını tcrcıh cdıp bır jjcrı at toplıımunda v.ı^amak ıstıvoılar, ama onenılı bu kısmı ıçın dıırıım bu dcgıl Yapılan ara^tırmalaı oıtuncn kadınla ıın çogunun laık cuınhıırıvcttc ckk ct tıklcrı bıreysel hakları nıuhataza ctmek ıstedıkleıını gosterıvoı Ama avnı 7A mancla, ozellıklc unıvcrsıtclcıde, kuçuk bıt gnıbıın sıvasal bır sımgc olarak tııı banı kııllandıgı da bıı geıçek Kadınlaıın kılık kıvatctı hcr zanıan oncmlı bır konıı olnuıştııı çurıkıı kadı nın vc kadın bcdcnının dcnctımı atacı kıl toplunı açısından çok oncnılıdıı Ka dınlaı, daıma topluluğun ruhıınu sını gclerlcr vesınulaıını uzeıler LJstclıkbu sadece dınsel topluluklar ıçın değıl se kııler bağlamlaı ıçın de geçeılıdıı () nc dcnle I'ıırkıvc'dc kadının kıyafetı hem serıata davalı Osmanlı topfumu ıçın, hem dc laık eumhurıyct ıcın eanalıcı onemde olmus.tuı Ancak, her ıkı top lııın bıeımındc dc kadının kılık kıvatetı benzer bır sımgesel oneme sahıp olsa ih, dınsel bır çerçcvcde kadının ortunme 7orunlııluğu faıklı bır ıdeolojık bovııt taşır Şcrıatın cgcmen oldıığu lslamı toplumlaıda cınsleıın tceııdı ılkcsıncdcnıyle kadının kamusal alana çıkışı sinır landırılır, zorunlu olaıak çıktıklaıı dıı rumlarda da aslında mahrem alana aıt olduklarını ve bedenı sınıgelcdıklerını hep hatırlatmak uzerc ortunmeye zorla nırlaı Bu anlayı^, aynı zamanda, kadının namus ve onurundan kendısını değıl, hı mayesı altında bıılunduğu erke^ı sorum lu tutar vc boylelıkle kadının o/erk bıı ınsan varlığı olduğu ortuk bıçımde reddcdılmı^ olıır Bu (ataerkıl) ıdeolojık/pratık boyııtla mucadele çok onemlı, ama bıınun ior nıel yasaklarla değıl, ancak du^unscl mıı cadclcyle çozulebılecek bır konu oldu cu kanısındavıın Çunku sorunun onem lı bır bovutu da sosvolojık, ve sosvolojık sorunlar yasaklarla co/ıılemcz Bu nok tada, başortusu neclenıvle ıııııvcrsıtcvc Kirmclcıı yasaklanan gcnç kadınların sııf kadın olduklaıı ıçın tabı tutulduklaıı ozel avıımcılıga da dıkkat çckmck ıstı voııım (^unkıı avnı goıiüjtc olan, vc ço gu kcv gorıiijunu çok daha mılıtanca ıfa dc cden, crkekleı ogıenımlcııne dcvam edcbılırken avnı s,evın kadınlaı ıçın gc çcrlı olmaması, hcı dııtımıda kadınlaıın katmeılı bıı haksı/lığa tııaııı? kaklıkla rını bıı keıe dahaoıtav.ı kovuvoı Bııol gunıın seıgılcdığı ckrın adaktsı/hk u?c rınde duşıınmek geıckmcz nıı J 1111 ba ııa kaı^ı ıdcolo|ik (duşııncc planında) mucadele vıııutmck gcicklı, ama Ianıl lı'ııın çok vc ııtuk uvaıısıvla "dcmokıa tık sabıı clden bııakmadan"' dalıba I'utkıyc'nın bugıın hcr •jcyden çok bov le bıı uvarıva ıhtıvacı vaı SAYFA 5 SAYI 7 13